Willem Jacob 's Gravesande
Van Wikipedia
Willem Jacob 's Gravesande (1688-1742) was een Nederlands filosoof, wiskundige en natuurkundige. Hij droeg bij aan de verbreiding van de ideeën van zijn vriend Isaac Newton op het vasteland van Europa en gaf als eerste aanschouwelijk onderricht in de experimentele natuurkunde.
Inhoud |
[bewerk] Leven
Hij werd geboren in 's-Hertogenbosch. Zijn grootvader was gouverneur van die stad. Hij studeerde vanaf 1704 rechten in Leiden, samen met twee broers. Gezamenlijk vestigden zij zich als advocaat in Den Haag. Daarnaast legde Willem Jacob zich toe op wis- en natuurkunde. In 1711 gaf hij een Proeve over de doorzightkunde (Essai de perspective, perspectief) het licht, die door Bernoulli zeer geprezen werd.
In 1715 bezocht hij als lid van een gezantschap koning George I van Engeland, raakte bevriend met Isaac Newton en werd lid van de Royal Society. In 1717 werd hij hoogleraar in de natuurkunde en astronomie aan de universiteit van Leiden, waar hij de "behoedzame" onderzoeksmethode van Newton propageerde. Samen met Justus van Effen en Prosper Marchand richtte hij het tijdschrift Journal littéraire op. Voltaire en Albrecht von Haller kwamen zijn colleges over de natuurkunde van Newton volgen. Peter de Grote bood hem in 1724 een baan aan de Academie van Wetenschappen aan in Sint Petersburg, maar Willem bedankte voor de eer.
In 1734 werd hij hoogleraar filosofie. Hij correspondeerde in 1737 met Frederik de Grote, maar ging evenmin op diens uitnodiging in, nu naar Berlijn. Willem Jacob 's Gravesande overleed te Leiden.
[bewerk] Werk
[bewerk] Experimentele natuurkunde en Newtons heraut
Willem hield zich voornamelijk bezig met onderzoek op het gebied van de mechanica en van de warmteleer. Zijn hoofdwerk is het eerste leerboek van de experimentele natuurkunde Physicis elementa mathematica, experimentis confirmata, sive introductio ad philosophiam Newtonianam (twee delen, Leiden 1720, met supplementen herdrukt in 1725 en 1742). In dit boek werden allerlei experimenten beschreven, onder meer met de toverlantaarn. Zijn verdiensten waren het uitdragen van de natuurkunde van Isaac Newton en de verbetering van het onderwijs. Hij was de eerste, die zijn colleges volledig verduidelijkte met een reeks natuurkundige proeven. Daarvoor ontwierp hij experimenten en bouwde hij toestellen, onder meer botsingstoestellen en een heliostaat. Instrumentmaker Jan van Musschenbroek, broer van Pieter van Musschenbroek maakte toestellen voor hem.
[bewerk] Kinetische energie
Een belangrijke bijdrage was zijn experiment van twee messing ballen die met wisselende snelheid op een zacht oppervlak van klei vielen. 's Gravesande toonde aan dat bijvoorbeeld een tweemaal zo snelle bal een vier maal zo diepe kuil gaf, een drie maal zo snelle bal een negen maal diepere kuil enzovoorts. Hij deelde zijn resultaten mee aan Émilie du Châtelet, een van de weinige vrouwen in de achttiende eeuwse wetenschap. Zij verbeterde toen Newton's formule E = mv voor de kinetische energie tot E = mv2. (Tegenwoordig voegen we ter wille van consistentie een niet-principiële faktor 1/2 toe.)
[bewerk] Proef van 's Gravesande
In het natuurkundeonderwijs draagt een demonstratie van de uitzetting van verhit metaal zijn naam. Een metalen bol die juist door een metalen ring op een standaard gehaald kan worden, blijkt na verhitting te groot voor de ring. Na afkoeling past de bol weer.
[bewerk] Werken onder meer
- Natuurkunde: Physicis elementa mathematica, experimentis confirmata, sive introductio ad philosophiam Newtonianam, Leiden 1720
- Filosofie: Introductio ad Philophiam Metaphysicam et Logicam, in: Oeuvres philosophiques et mathematiques, 2 dln, 1774
[bewerk] Bronnen
- Oosthoek's Geïllustreerde Encyclopaedia (1917)
- A.R. Hall, 's Gravesande, Willem Jacob, in Dictionary of scientific biography, vol. V; New York, 1972, p,. 509-11.
- C. de Pater, Experimental Physics, Leiden university in the seventeenth century. An exchange of learning, Leiden, 1975, p. 308-327.
[bewerk] Externe links
- http://www.uni-oldenburg.de/histodid/forschung/nachbauten/sgravesande.htm
- http://fys.kuleuven.be/pradem/fysici/sGravesande.html
- http://www.luikerwaal.com/newframe_nl.htm?/oudste_nl.htm Toverlantaarn
- http://www.library.usyd.edu.au/libraries/rare/modernity/gravesande.html
- http://www.hp-gramatke.net/perpetuum/english/page0060.htm
- http://www.nypl.org/research/newton/ref/ps_sibl_cd33_540.html
- http://www.museumboerhaave.nl/collectie/personen/personenmap/sgravesande.html Bol en ring van 's Gravesande
