Zwols
Van Wikipedia
Zwols is het stadsdialect van de Overijsselse hoofdstad Zwolle. Het Zwols bestaat voor een deel uit woorden uit het Nedersaksisch oftewel plat dat in de dorpen rondom Zwolle werd/wordt gesproken. Het Zwols kenmerkt zich door de "brouw-r", een r die nadrukkelijk wordt uitgesproken. Dit gebeurt achter in de mond.
Zwols wordt vooral gesproken in de oudere wijken van Zwolle zoals Assendorp en de Pierik.
Men kan in het Zwols ook nog het Kamperpoorts onderscheiden, wat in Assendorp soms wordt gesproken. Dit is meer een mengelmoes van Zwols en het bargoens. Het Kamperpoorts is zeer informeel. Een voorbeeld:
Ze hèf n bos holt vèur de deur - Ze heeft een bos hout voor de deur - Ze heeft grote borsten.
[bewerk] Een aantal voorbeelden
Neem bij de volgende voorbeelden in acht dat er geen exacte schrijfwijze bestaat van het Zwolse stadsdialect. Het Zwolse stadsdialect wordt alleen gesproken.
- Val dood, lèuv ie òwk nog? - val dood, leef je ook nog? - gezegde wanneer oude bekenden elkaar tegen komen, overigens vriendelijk bedoeld.
- Mǔj òwk n stukkien kaeeze? - Moet je ook nog een stukje kaas?
- Dat hek wel eheurd heurrr? - Dat heb ik wel gehoord hoor - met de langgerekte "r"
- Gekke leuverlippe - een mafferd
- sloahlippe - Iemand die gek op een borrel is, een zuiplap
- botskoevert - iemand die overdreven loopt, sjokt
- daapse - een mafferd
- Sterf toch bie de enkels af - ga toch dood! (een langzame dood) - niet vriendelijk bedoeld
- goarlippe - gek
- skeflau de bouterik - gezegde
- 'Ze emn dr iene nèudig op de nachtboot - ze hebben er eentje nodig op de nachtboot - ze zoeken iemand op de nachtboot die het dek schoon kan plassen - wordt gezegd tegen een zeikerd
- Boskoppen doen - boodschappen doen
- Die ef een boek me botn - die heeft een buik met botten - die is zwanger
- Die emn ze obeknapt - die hebben ze opgeknapt - die hebben ze zwanger gemaakt
- Gasterd / Gasterig - viespeuk / smerig - Bijvoorbeeld: Wa n gasterd is die kèrl - Wat een viespeuk is die man. / Da wief lèft in n gasterig huus - die vrouw woont een smerig huis.
- Eerdappels kòkn - aardappels koken - 'Kòkn' uitgesproken met eenlange ò.
- Slòperd - slaperd - geen helder licht / duf figuur
- Das ook zoon zòd naaier - dat is ook zo'n zaad naaier - Dat is ook zo'n raar figuur.
- Dragonder - Lompe / corpulente vrouw.
- Kakkemelorum - Volk met veel poeha / volk dat zich meer voordoet dan het is.
- de Wouten - de politie.
- Gôr'nklopper - Garenklopper - Iemand die niet 100% is. Bijvoorbeeld: Das ook zoon gôr'nklopper/gôr'nkloppertien - Dat is ook zo'n garenklopper/garenkloppertje / Die is ook niet helemaal 100%.
- Nei'n / olde neiert - naaien / oude naaier (in de zin van geslachtsgemeenschap) - Bijvoorbeeld: Das ook zoon olde neiert/olde nei baas - Dat is ook zo'n ouwde naaier/ouwde naaibaas. / Die mag het graag met iedereen doen.
- Skeuk'n - krabben - Het woord heeft twee betekenissen. In de zin van krabben, maar ook in de zin van zuinig zijn. Bijvoorbeeld: zit nie zo vies te skeuk'n! / Zit toch niet zo vies te krabben! Of: Das ook soon skeukert. / Dat is ook zoon zuinigerd. of: Hij zit altiet te skeuk'n. / Hij heeft nooit geld.
- Krab'm - geld bij elkaar sprokkelen / wroeten - Dit woord heeft twee betekenissen en lijkt veel in betekenis op 'skeuk'n' wat betreft zuinig zijn, maar heeft hierin toch een nuance verschil. - Bijvoorbeeld: Hij zit altiet te brab'm. / Hij probeert altijd geld bij anderen los te krijgen. - De tweede betekenis van 'krab'm' is in de zin van wroeten. Bijvoorbeeld: Asse niks te doen hef, zitte weer in de tuin te krab'm. / Als hij niets te doen heeft zit hij weer in de tuin te wroeten / rommelen.
- Rop'm - roppen / wild doen - Bijvoorbeeld: Hij zit altiet zo te rop'm in die bak! / Hij zit altijd zo wild te rijden in die auto!
- Nust - nest / bed - Bijvoorbeeld: He! kom es uut da nust! / Hee kom toch eens uit dat bed (nest)! Of bijvoorbeeld: Da feurltien ef 'n nussien ebouwt. / Dat vogeltje heeft een nestje gebouwt.
- kep 'n onderstel uut't stientijdperk en 't heur wijt mie in de broek - Ik heb een onderstel uit het stenen tijdperk en het haar waait mij in de broek. / Gezegde dat aanduid dat de bepaalde persoon te oud en geen interesse meer heeft in sexuele handelingen.
- Viezertien - viezerd / vies persoon.
- Mede pis noar de docter goan - Met de plas naar de dokter gaan. - In de betekenis van: die moet zich laten nakijken, die is niet helemaal goed. / Bijvoorbeeld: Die ka ook we me de pis noar de docter goan. - Die mag zich wel eens laten nakijken door de dokter, die is niet helemaal goed.
[bewerk] Artiesten die in het Zwols zingen
Het Zwols wordt ook geïntegreerd in liederen. Er wordt dan veelal over bekende Zwollenaren of bekende plaatsen in Zwolle gezongen. Een lijst van artiesten die in het Zwols zingen (niet compleet):
[bewerk] Trivia
- Het Nedersaksische woord bri'jbek betekent iemand die de "r" brouwt. Dit is/was dan ook een scheldwoord voor Zwollenaren. Zo werden de Zwollenaren dan in de omliggende dorpen gestigmatiseerd.
