Prèmi Nobel de fisica

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Lo Prèmi Nobel de fisica es un prèmi atribuït per la Fondacion Nobel dins lo domeni de la fisica.

Aquò es la lista dels laureats del Prèmi Nobel de fisica dempuèi sa creacion.

An	Laureat(s)	País	Trabalhs premiats
1901	Wilhelm Conrad Röntgen	Empèri Alemand	Descobèrta dels rais X
1902	Hendrik Antoon Lorentz Pieter Zeeman	Païses Basses	Prevision de la descomposicion de las raias espectralas per un camp magnetic
1903	Antoine Henri Becquerel Pierre Curie Marie Curie	França	Descobèrta de la radioactivitat e isolament de dos elements radioactius : lo radi e lo poloni
1904	Lord John Rayleigh	Reialme Unit	Descobèrta de l’argon
1905	Philipp Lenard	Empèri Alemand	Mesura del rapòrt carga/massa de l’electron
1906	Sir Joseph John Thomson	Reialme Unit	Recèrcas sus la conduccion dins los gases. Primièr modèl de l’atòm.
1907	Albert A. Michelson	Estats Units	Mesura de la velocitat de la lutz per interferometria, experiéncia fondamentala condusent a remetre en question la nocion d’etèr
1908	Gabriel Lippmann	França	Metòde de fotografia en colors per fixacion de las interferéncias luminosas. Aqueste metòde demòra uèi (2005) la sola qu'aja permés la reconstitucion integrala de l’ensemble de las longors d’onda reflectadas per un objècte. Es la fotografia interferenciala de Lippmann.
1909	Guglielmo Marconi Karl Ferdinand Braun	Itàlia Empèri Alemand	Invencion del telegraf sens fil per ondas ertzianas e de l'oscilloscòpi catodic (tub de Braun)
1910	Johannes Diderik van der Waals	Païses Basses	Eqüacion d’estat dels gases perfièches (lei de Van der Waals)
1911	Wilhelm Wien	Empèri Alemand	Descobèrtas sus las leis de la radiacion termica (Lei de Wien)
1912	Gustaf Dalén	Suècia	Invencion del regulator automatic pel contraròtle de gavitèls luminoses e de fars. Vejatz autoregulacion
1913	Heike Kamerlingh Onnes	Païses Basses	Comportament dels conductors electrics de temperaturas fòrça bassas(supraconductivitat). Liquefaccion de l’èli.
1914	Max von Laue	Empèri Alemand	Metòde de determinacion de las estructuras cristallinas gràcias a la difraccion dels rais X
1915	William Henry Bragg William Lawrence Bragg	Reialme Unit	Fondaments de la radiocristallografia modèrna
1916	Non decernit
1917	Charles Glover Barkla	Reialme Unit	Propagacion de las ondas ràdio e los rais X
1918	Max Planck	Alemanha	Lei espectrala de la radiacion dins lo void d’un còrs negre, elaboracion de la teoria dels quanta.
1919	Johannes Stark	Alemanha	L’efièch Stark : descomposicion de las raias espectralas per un camp electric.
1920	Charles Edouard Guillaume	Soïssa	Invencion de l’invar, de l’elinvar e de la platinita
1921	Albert Einstein	Alemanha	Explicacion de l’efièch fotoelectric. Aquò serà lo sol prèmi Nobel d’Einstein (vejatz teoria de la relativitat).
1922	Niels Bohr	Danemarc	Estructura de l’atòm, melhorament del modèl de Rutherford.
1923	Robert Andrews Millikan	Estats Units	Mesura de la carga elementara de l’electron : e
1924	Karl Manne Georg Siegbahn	Suècia	Espectroscòpia dels rais X
1925	James Franck Gustav Ludwig Hertz	Alemanha	Fenomèn de la luminescéncia, mesa en evidéncia dels nivèls d’energia de l’atòm de mercuri (Hg) per de collisions amb d'electrons d’energia variabla.
1926	Jean Baptiste Perrin	França	Estudi del movement brownian molecular.
1927	Arthur Holly Compton Charles Thomson Rees Wilson	Alemanha Reialme Unit	Descobèrta de l’efièch Compton : difusion dels rais X. Invencion de la cambra de brumas.
1928	Sir Owen Willans Richardson	Reialme Unit	Emission termo-ionica e espèctre molecular de l'idrogèn, leis de l'efièch termoelectronic.
1929	Louis de Broglie	França	Natura ondulatòria de l’electron, mecanica ondulatòria.
1930	Sir Chandrashekhara Venkata Râman	Reialme Unit e Índia	Efièch Raman : difusion Raman de la lutz.
1931	Non decernit
1932	Werner Heisenberg	Alemanha	« La creacion de la mecanica quantica e de sas aplicacions qu'an permés la descobèrta de las formas allotropicas de l’idrogèn (l’ortoidrogèn e lo paraidrogèn) »
1933	Paul Adrien Maurice Dirac Erwin Schrödinger	Reialme Unit Àustria	Version novèla de la mecanica quantica relativista : aplicacion de la mecanica ondulatòria a l’electron, trabalhs de mecanica ondulatòria, eqüacion d’onda.
1934	Non decernit
1935	James Chadwick	Reialme Unit	Descobèrta del neutron
1936	Carl David Anderson Victor Franz Hess	Estats Units Àustria	Mesa en evidéncia del positron e dels rais cosmics.
1937	Clinton Joseph Davisson Sir George Paget Thomson	Estats Units Reialme Unit	Confirmacion de la teoria ondulatòria de Louis de Broglie per difraccion sus un cristal.
1938	Enrico Fermi	Itàlia	Reaccions nuclearas amb de neutrons lents
1939	Ernest Orlando Lawrence	Estats Units	Invencion del ciclotron
1940	Non decernit
1941	Non decernit
1942	Non decernit
1943	Otto Stern	Estats Units	Quantificacion del moment magnetic del proton
1944	Isidor Isaac Rabi	Estats Units	Triada dels atòms segon lor estat quantic
1945	Wolfgang Ernst Pauli	Àustria	Principi d'exclusion segon loqual doas particulas de spin mièg entièr (fermions) pòdon pas èsser dins lo meteis estat
1946	Percy Williams Bridgman	Estats Units	Estudi de las fòrça nautas pressions, influéncia suls estats de la matèria
1947	Edward Appleton	Reialme Unit	Descobèrta de la segonda capa de l’ionosfèra
1948	Patrick Blackett	Reialme Unit	Trabalhs suls raianaments cosmics, melhorament de la cambra de brumas.
1949	Hideki Yukawa	Japon	Prediccion de l’existéncia dels mesons
1950	Cecil Frank Powell	Reialme Unit	Observacion dels mesons ?
1951	Sir John Douglas Cockcroft Ernest Thomas Sinton Walton	Reialme Unit Irlanda	Transmutacions nuclearas de nuclèus pesucs provocadas per bombardament amb de particulas acceleradas amb l'ajuda d'un generator de nauta tension electroestatica
1952	Felix Bloch Edward Mills Purcell	Estats Units	Metòdes novèls de mesura de la resonància magnetica de l’electron
1953	Frits (Frederik) Zernike	Païses Basses	Invencion del microscòpi de contraste de fasa
1954	Max Born Walther Wilhelm Georg Bothe	RFA	Interpretacion estatistica de la mecanica quantica. Invencion del metòde de las coïncidéncias.
1955	Willis Eugene Lamb Polykarp Kusch	Estats Units	Descobèrta relativa a l'estructura fina de l'espèctre de l’idrogèn. Determinacion experimentala del moment magnetic de l’electron
1956	William Bradford Shockley Walter Houser Brattain John Bardeen	Estats Units	Invencion del transistor (contraccion de l’anglés transfer resistor, "resisténcia de transferiment") a punt de contact (uèch ans pus lèu)
1957	Chen Ning Yang (???) Tsung-Dao Lee (???)	China	Prediccion pel calcul de la violacion de la paritat dins las desintegracions ß (interaccions feblas)
1958	Pavel Tcherenkov (????? ????????) Ilja Frank (???? ?????) Igor Tamm (????? ????)	URSS	Descobèrta de l’efièch Tcherenkov, emission de lutz quand de particulas se presentan dins un mitan mai rapidament que la velocitat de la lutz dins aqueste mitan
1959	Emilio Gino Segrè Owen Chamberlain	Estats Units	Descobèrta de l’antiproton (paras proton-antiproton alprèp de l’accelerator de Berkeley).
1960	Donald Arthur Glaser	Estats Units	Invencion de la cambra de bullas permetent d’observar las trajectòrias de las particulas
1961	Robert Hofstadter Rudolf Ludwig Mössbauer	Estats Units RFA	Difusion d’electrons de nauta energia. Efièch Mössbauer
1962	Lev Davidovich Landau (??? ????????? ??????)	URSS	Efièch Landau. Teoria sus l’eli liquid (superfluiditat).
1963	Eugene Paul Wigner Maria Goeppert-Mayer Hans Daniel Jensen	Estats Units	Teoria del nuclèu atomic. Modèl del nuclèu en capas.
1964	Charles Townes Nicolay Gennadiyevich Basov (??????? ??????????? ?????) Aleksandr Mikhailovich Prokhorov (????????? ?????????? ????????)	Estats Units URSS URSS	Estudi de l’optica non lineara, realizacion del maser (Microwave Amplifier by Simulated Emission of Radiation), oscillator de feble bruch.
1965	Julian Schwinger Richard P. Feynman Sin-Itiro Tomonaga (?? ???)	Estats Units Estats Units Japon	Desvolopament de l’electrodinamica quantica
1966	Alfred Kastler	França	Mesa al punt de la tecnica del pompatge optic (vejatz laser)
1967	Hans Bethe	Estats Units	Cicle del carbòni dins lo procediment energetic del Solelh
1968	Luis Walter Alvarez	Estats Units	Estudi de las proprietats de las particulas elementaras e dels rais cosmics
1969	Murray Gell-Mann	Estats Units	Classificacion dels adrons e ipotèsi del quark
1970	Hannes Alfvén Louis Néel	Suècia França	Desplaçament de las particulas electrizadas e propagacion de las ondas dins lo plasma de la magnetosfèra. Descobèrtas en fisica del solid concernent lo magnetisme.
1971	Dennis Gabor	Reialme Unit	Trabalhs sus la convergéncia dels faisses d’electrons (vejatz olografia)
1972	John Bardeen Leon N. Cooper John Robert Schrieffer	Estats Units	Teoria explicant la supraconductivitat (paras de Cooper)
1973	Leo Esaki (?? ???) Ivar Giaever Brian David Josephson	Japon Estats Units Reialme Unit	Descobèrta dels semi-conductors d'efièch tunèl. Estudi de l’Efièch tunèl dins los supraconductors. Prevision de l’efièch Josephson.
1974	Sir Martin Ryle Antony Hewish	Reialme Unit	Descobèrta dels pulsars (pulsating stars) en astronomia
1975	James Rainwater Aage N. Bohr Ben Roy Mottelson	Estats Units Danemarc Danemarc	Modèl collectiu del nuclèu atomic, perfeccionament dels modèls en capa e de la gota liquida.
1976	Burton Richter Samuel Chao Chung Ting (???)	Estats Units	Descobèrta del meson psi.
1977	Philip Warren Anderson Sir Neville Mott John Hasbrouck van Vleck	Estats Units Reialme Unit Estats Units	Teoria de l'estructura electronica dels sistèmas magnetics e desordenats
1978	Pyotr Leonidovitch Kapitsa(???? ?????????? ??????) Arno Allan Penzias Robert Woodrow Wilson	URSS Estats Units Reialme Unit	Trabalhs sus la fisica de las temperaturas bassas (Kapitsa), descobèrta de la radiacion micro-onda de l’Univèrs (radiacion fossila Penzias e Wilson)
1979	Sheldon Lee Glashow Abdus Salam Steven Weinberg	Estats Units Paquistan Estats Units	Teoria unificada de l’interaccion febla e de la fòrça electromagnetica
1980	James Watson Cronin Val Logsdon Fitch	Estats Units	Trabalhs sus las simetrias fondamentalas
1981	Nicolaas Bloembergen Arthur Leonard Schawlow Kai Siegbahn	Estats Units Estats Units Suècia	Desvolopament de l'espectroscòpia electronica de nauta resolucion
1982	Kenneth Geddes Wilson	Estats Units	Estudi de transicion de las fasas
1983	Subrahmanyan Chandrasekhar William A. Fowler	Estats Units	Estudis suls procediments fisics regissent l'estructura e l’evolucion de las estelas
1984	Carlo Rubbia Simon van der Meer	Itàlia Païses Basses	Per lor contribucion decisiva al grand projècte que menèt a la descobèrta de las particules W e Z, vectors de l'interaccion febla
1985	Klaus von Klitzing	RFA	Descobèrta de l'efièch Hall quantic
1986	Gerd Binnig Heinrich Rohrer Ernst August Friedrich Ruska	RFA Soïssa RFA	Invencion del microscòpi d'efièch tunèl
1987	Johannes Georg Bednorz Karl Alexander Müller	RFA Soïssa	Mesa en evidéncia de supraconductors de nauta temperatura (azòt liquid)
1988	Leon Lederman Melvin Schwartz Jack Steinberger	Estats Units	Trabalhs suls neutrinos
1989	Hans Georg Dehmelt Wolfgang Paul Norman Foster Ramsey	RFA RFA Estats Units	Isolacion de las particulas atomicas Per l'invencion del metòde dels camps alternatius separats e son aplicacion al maser d'idrogèn e autres relòtges atomics
1990	Jerome Isaac Friedman Henry Way Kendall Richard E. Taylor	Estats Units Estats Units Canadà	Pròva de l’existéncia dels quarks
1991	Pierre-Gilles de Gennes	França	Descobèrta de la matèria mòla
1992	Georges Charpak	França	Per sa contribucion als detectors de particulas e en particular per l’invencion de la cambra de fils
1993	Russell Alan Hulse Joseph Hooton Taylor	Estats Units	Descobèrta dels pulsars binaris
1994	Bertram N. Brockhouse Clifford G. Shull	Canadà Estats Units	Estudi de l'estructura e de las proprietats dels cristals
1995	Martin Lewis Perl Frederick Reines	Estats Units	Descobèrta del lepton ? Per la deteccion del neutrino
1996	Douglas D. Osheroff David Morris Lee Robert C. Richardson	Estats Units	Descobèrta de la superfluiditat de l’eli-3 (la de l’èli-4 èra coneguda dempuèi mantun decenni)
1997	Claude Cohen-Tannoudji Steven Chu William D. Phillips	França Estats Units Estats Units	Metòde permetent d'alentir e d’isolar d'atòms
1998	Robert B. Laughlin Horst L. Störmer Daniel C. Tsui	Estats Units Alemanha Estats Units	Mesa en evidéncia de l'efièch Hall quantic fraccionari
1999	Gerard 't Hooft Martinus J.G. Veltman	Païses Basses	Per la descobèrta de l'estructura quantica de l'interaccion electrofebla, unificacion de la fòrça electromagnetica e de l'interaccion febla
2000	Jores Alferov Herbert Kroemer Jack S. Kilby	Bielorussia Alemanha Estats Units	« Desvolopament d’eteroestructuras semi-conductrises per l’electronica rapida e l’optoelectronica »
2001	Eric A. Cornell Wolfgang Ketterle Carl E. Wieman	Estats Units Alemanha Estats Units	« Per la realizacion de la condensacion Bose-Einstein dins de nòvuls gasoses d’atòms alcalins, e mai per d'estudis pionièrs fondamentals sus las proprietats del condensat »
2002	Masatoshi Koshiba (?? ??) Raymond Davis Riccardo Giacconi	Japon Estats Units Estats Units	Per lors contribucions dins lo domeni de l’astrofisica e principalament per la deteccion dels neutrinos (Koshiba e Davis), e la descobèrta de las fonts astrofisicas de rais X (Giacconi)
2003	Alexei Alexeevich Abrikosov (??????? ?????????? ?????????) Vitaly L. Ginzburg (??????? ????????? ???????) Anthony J. Leggett	Russia Russia Estats Units	Atribuit per de trabalhs pionièrs dins lo domeni teoric dels supraconductors e dels superfluids
2004	David J. Gross, H. David Politzer e Frank Wilczek	Estats Units	Per lors trabalhs sus las particulas fondamentalas quarks e la descobèrta d'una proprietat de l'interaccion fòrta, la libertat asimptotica
2005	Roy J. Glauber e John L. Hall Theodor W. Hänsch	Estats Units Alemanha	Roy J. Glauber de l'universitat Harvard per sa descripcion teorica del compòrtament de las particulas de lutz. John L. Hall collaborator de l'universitat de Colorado, e Theodor W. Hänsch de l'universitat Ludwig-Maximilien de Munich per lor desvolopament de l'espectroscòpia basada sus la precision del laser, es a dire la determinacion de la color de la lutz dels atòms e moleculas amb una precision extrèma.
2006	George Fitzgerald Smoot e John C. Mather	Estats Units	Per lor descobèrta de la natura del còrs negre del fons difús cosmologic e de sas anisotròpias

[Modificar] Literatura

The politics of excellence, beyond the nobel prize; R. Friedman ; 2002

Nobel Century: a biographical analysis of physics laureates, in Interdisciplinary Science Reviews, by Claus D. Hillebrand ; June 2002; No 2. p.87-93