Provençau (dialècte)
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
| Provençau (dialècte) (provençau/prouvençau) | |
|---|---|
| Parlat en : | França |
| Regions : | Provença Aups Còsta d'Azur |
| Parlat per : | env. 400 000 personas |
| Classament : | ?ena mai parlada |
| Tipologia : | SVO Sillabica |
| Familha lingüistica : | - Lengas indoeuropèas - Lengas italicas |
| Estatut oficial | |
| Lenga oficiala de : | |
| Acadèmia : | Conseu de la Lenga Occitana (nòrma classica) / Felibritge (nòrma mistralenca) |
| ISO 639-1 | oc |
| ISO 639-2 (B) | oci |
| ISO 639-2 (T) | prv(en) |
| Mòstra: | |
| Veire tanben : L (lenga viva) – lenga, lista de lengas | |
Lo provençau es lo dialècte occitan parlat en Provença fòra la zòna alpenca que parla vivaroaupenc. Lo niçard es un sosdialècte provençau parlat a Niça.
Rapòrt au lengadocian (mai amb una larga zòna d'interferéncia) se caracteriza per:
- Un article definit plurau epicèn (qu'a la mesma forma au plurau coma au singular) lei [lej/li] (leis [lejz/liz] davant una consonanta). Tanben tota una sèria de mots coneisson la terminason epicèna -ei (-eis): d'adjectius possessius (mei, tei, sei), d'adjectius demostratius, exclamatius o interrogatius (aquelei, aquestei), de pronoms personaus (elei), d'adjectius e de pronoms indefinits (quauquei, d'unei), e en generau, les adjectius plaçats davant lo nom que transforman -e e -a finalas dau singular en -ei au plurau (un brave amic, de braveis amics; una granda taula, de grandei taulas).
- Lo niçard, en luòc de -ei (-eis), possedís un sistèma amb lei terminasons -u au masculin plurau e -i au femenin plurau.
- La casuda dei consonantas oclusivas finalas, levat en niçard.
- La vocalizacion de la -l finala en -u.
- Lo manten de l'oposicion v/b.
- Lo manten de la -n finala etimologica amb sa nasalizacion parciala.
Rapòrt au vivaroaupenc se caracteriza per:
- Lo manten deis oclusivas intervocalicas: parlada còntra parlaa.
- Una primiera persona dau plurau en -e o -i còntra -o en vivaroaupenc
[Modificar] Comparason dei nòrmas
En provençau, doas nòrmas se fan concurréncia: la nòrma classica e la nòrma mistralenca.
| Comparason entre lei doas nòrmas existentas en occitan provençau (extrach de la Declaracion Universala dei Drechs Umans)
Un tablèu mai complet de totei lei nòrmas de l'occitan se pòt consultar a l'article occitan. |
|
|---|---|
| Nòrma classica | Nòrma mistralenca |
| Totei lei personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e li cau (/fau) agir entre elei amb un esperit de frairesa. | Tóuti li persouno naisson libro e egalo en dignita e en dre. Soun doutado de resoun e de counsciènci e li fau agi entre éli em' un esperit de freiresso. |
| Autra comparason | |
|---|---|
| Nòrma classica (transcripcion) | Nòrma mistralenca (originau) |
| Mirèlha, Cant I (F. Mistral)
Cante una chata de Provença. Dins leis amors de sa jovença, A travèrs de la Crau, vèrs la mar, dins lei blats, Umble [Umil] escolan dau grand Omèra [Omèr], Ieu la vòle seguir. Coma èra Ren qu'una chata de la tèrra, En fòra de la Crau se n'es gaire parlat. |
Mirèio, Cant I (F. Mistral)
Cante uno chato de Prouvènço. Dins lis amour de sa jouvènço, A travès de la Crau, vers la mar, dins li blad, Umble escoulan dóu grand Oumèro, Iéu la vole segui. Coume èro Rèn qu'uno chato de la terro, En foro de la Crau se n'es gaire parla. |
Se remarcarà que lei doas nòrmas, en generau, diferisson sistematicament per l'ortografia (notacion dei sòns) mai nòtan quasi exactament la meteissa causa: Cante una chato de Prouvènço e Cante una chata de Provença se pronóncian parier.
La nòrma orala (recomandacion dei formas parladas) diferís solament un pauc entre nòrma mistralenca e nòrma classica. Per exemple, certans mots afrancesats son acceptats en nòrma mistralenca (umble/umble, Oumèro/Omèra) mentre que la nòrma classica conselha de leis evitar e de lei remplaçar per de formas occitanas pus autenticas (umil, Omèr).
[Modificar] Vejatz tanben
Lingüistica > Lenga > Occitan > Provençau
