Ирон фольклор
Сæрибар энциклопеди Википедийы æрмæг.
Ирон фольклор у ирон адæмы сфæлдыстад: кадджытæ, зарджытæ, аргъæутæ æмæ афтæ дарддæр.
Фолкьлоры уацмыстæ фыстой: Тыбылты Алыксандр, Карсанты В., Гæззаты У., Бедзысаты У., Санакъоты П., Уанеты З. æмæ æндæр иртасджытæ.
Сæргæндтæ |
[баив æй] Ирон эпос
Ирон националон эпосыл нымад у «Нарты кадджытæ». Уыцы кадджыты йедтæмæ хуссары Даредзанты таурæгътæ дæр парахат уыдысты.
[баив æй] Цæгат Ирыстоны фольклор
Кæс сæрмагонд æххæст статья: Цæгат Ирыстоны фольклор.
[баив æй] Хуссар Ирыстоны фольклор
Хуссар Ирыстоны арæх сты дзыхы уацмыстæ; цæвиттон, ахæм уацмыстæ, аив кæнæ поэтикон фольклоры номæй кæй хонынц. Хуссар Ирыстоны фольклор аппæй дæр æмæ формæйæ дæр хæстæг лæууы Цæгат Ирыстоны фольклормæ, фæлæ йæм ис хи сæрмагонд миниуджытæ дæр. Ахæм сæрмагонд миниуджытæ æвдисынц, цавæр æндæрхуызон фадæттæ цардис Хуссар Ирыстоны адæм ивгъуыд заманты.
Хуссар Ирыстоны дзыхы уацмыстæ æвæджиау хъæздыг сты аппæй. Тынг алыхуызон сты сæ формæтæ æмæ сæ жанртæ.
Кæс сæрмагонд æххæст статья: Хуссар Ирыстоны фольклор.
[баив æй] Дæнцæг
Мæнæ чиныг «Хуссар Ирыстоны фольклор»-æй дзургæ сфæлдыстады дæнцæг:
[баив æй] Æртæ æфсымæры
- Сидæмон, Хъусæг æмæ Æгъуыза уыдысты æфсымæртæ. Бирæ фæцардысты æмæ уарын æрымысыдысты. Уыдис сын уаринаг сыгъзæрин кард, сыгъзæрин тын æмæ сыгъзæрин пурти. Байуæрстой, æмæ тын фæцис Сидæмоны, кард фæцис Æгъуызайы, пурти Хъуызæджы. Хъусæг кæсдæр уыди. Æркæнæггаг лæг сын уыд Цъæхил, æмæ йæ Хъуысæгæн балæвар кодтой. Афтæмæй тын куыд даргъ уыди, афтæ Сидæмоны мыггаг дæр адаргъ æмæ бæстæ бацахста. Æгъуызайы кард фæцис, æмæ æхсар уый мыггагæн баззад. Пурти Хъуызæджы фæцис, æмæ кад уый мыггагæн баззад.
Радзырдта йæ Джабиты Хъаплан.
[баив æй] Артъауыз æмæ йæ сфæлдисонтæ
- Хуыцау сфæлдыста цыппар хорзы: се ’ппæты сæйраг Артъауыз, иннæ мæнæу, иннæ лæг, аннæ фыс. Лæг æмæ фыс æмæ мæнæуæн семæ сфæлдыста фæйнæ хæйрæджы. Гъе ныр æртæ хорзæн семæ ис æртæ хæйрæджы, æмæ сыл фæсмон кæны хуыцау, «куы нæ сæ сфалдыстаин фæлтау». Уыдон цавæр хæйрæджытæ уыдысты? Лæгæн ус йемæ, фысæн сæгъ, мæнæуæн сысылы. Артъауыз нын хорзæн фæлдыст уыд бæргæ, фæлæ адæмты ардыдта зыгъуыммæдзинадыл иуыл. Уæд Хуыцау Уациллайæн загъта, Артъауызы куыд сласа йæхимæ. Уацилла арвыл авæрдта мигъы сыг. Ныкъæрццъ æй ласта æмæ йæ фелвæста йæхимæ. Хъуамæ йæ бабастаигкой мæйы мыдæг. Уæд фелвæста Артъауыз йæ дыууæ къухыдзаг хуыртæ æмæ дуртæ, ракалдта сæ æмæ загъта: «Уым цал муры ис, уал змæлæджы фестут, баззайут зæххон адæмæн фыдбылызæн». Уæд æй мæйы мидæг æфсæйнаг зæгæлтæй ныххуыдтой. Уыцы хуыртæ æмæ дуртæ фестадысты зæххыл æнæххуыс змæлæг цы ис, уыдон: кæлмытæ æмæ бындзытæ, хъæндилтæ æмæ чъиатæ. Артъауыз куы раирвæза, уæд адæмы бахæрдзæн. Цæмæй ма раирвæза, уый тыххæй алы куырд дæр хъуамæ уæлдай цæф кæна хъæсдарæгыл.
Радзырдта йæ Гуыбаты Дзагко
