Żuawi śmierci
Z Wikipedii
Rysunek K. Sariusz Wolski na podstawie fotografii.
Żuawi Śmierci - polski oddział powstania styczniowego sformowany w lutym 1863 z ochotników w Ojcowie przez oficera francuskiego Franciszka Rochebrune na wzór żuawów francuskich.
Nazwa "żuaw" pochodzi od arab. zuāwa - nazwy szczepu Kabylów. Nazwa żuawi śmierci wynikała ze składanej przysięgi, że nigdy się nie cofną ani nie poddadzą. Mogli tylko zwyciężyć albo zginąć. Pod twardą ręką Rochebrune'a, żuawi stali się jedną z doborowych formacji powstania, w której szczególnie widoczny był esprit de corps - "duch oddziału", wyrażający się m.in. w odmiennym jednolitym umundurowaniu, dyscyplinie i ceremoniałach przyjęcia do żuawów. Żuawi nosili mundury wzorowane na ubiorach Algierczyków (czerwone fezy, podobny krój ubioru) ale czarne i z dużym białym krzyżem na piersi. Ochotnicy do oddziału musieli być zaakceptowani przez dowódcę, który osobiście interesował się swoimi podwładnymi. W zamian, mimo egzekwowania dyscypliny, żołnierze darzyli Rochebrune'a wielkim szacunkiem i oddaniem.
Pierwszy raz żuawi śmierci weszli do walki 17 lutego 1863 w bitwie pod Miechowem, w której, mimo utraty elementu zaskoczenia, Rochebrune poprowadził atak na bagnety na pozycje rosyjskie na cmentarzu. Żuawi ponieśli ciężkie straty - ze 150 pozostało jedynie kilkunastu, w tym dowódca, lecz rozeszła się sława oddziału. Rochebrune następnie odtworzył formację, nazwaną Pułkiem Żuawów Śmierci, z ochotników w Krakowie (nie osiągnęła ona w rzeczywistości rozmiaru pułku). Według części biografów, Rochebrune uczestniczył w bitwie pod Małogoszczem, lecz brak relacji o udziale formacji żuawów w tej bitwie. W tym okresie oddział osiągnął siłę batalionu liczącego 400 ludzi w dwóch kompaniach, dowodzonych przez Drzymałę (właśc. Tytus O'Brien de Lacy) i hr. Wojciecha Komorowskiego. Żuawi walczyli następnie 17 marca 1863 pod Chrobrzem, gdzie będąc w straży tylnej oddziałów polskich, odparli atak rosyjskich dragonów. W bitwie tej oddziałom polskim udało się wycofać, zadając poważne straty nieprzyjacielowi. Następnego dnia 18 marca oddział wziął udział w bitwie pod Grochowiskami, stanowiąc jądro oporu polskich sił, okrążonych i broniących się w lesie. Bitwa zakończyła się odparciem Rosjan, którzy ponieśli duże straty.
Po następującym później wyjeździe Rochebrune'a do Francji, nastąpił koniec oddziału. Dowodzony przez krótki okres przez Drzymałę, oddział pod koniec marca 1863 przekroczył granicę austriacką.
