Kraków

Z Wikipedii

Artykuł ten został zgłoszony jako kandydat do medalu. Weź udział w dyskusji na ten temat.

Współrzędne: 50°03'41,56" N 019°56'18,97" E

Kraków
Herb Krakowa Flaga Krakowa
Województwo	małopolskie
Założono	przed IX wiekiem
Prawa miejskie	1257
Prezydent miasta	Jacek Majchrowski
Powierzchnia	326,80 km²
Położenie	50° 03'41,56'' N 19° 56'18,97'' E
Wysokość	220 (dolina Wisły) 238 (Wzgórze Wawelskie) 250 (Górka Borkowska-Jugowice) 380 (Kopiec Piłsudskiego) m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	757 144 2316,84 os./km² 1 416 000 (2007)
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 12
Kod pocztowy	30-001 do 31-999
Tablice rejestracyjne	KR
Położenie na mapie Polski Kraków
Urząd miejski3 Pl. Wszystkich Świętych 3/4 31-004 Kraków tel. (+48) 12 616-12-00, 12 616-12-07; faks (+48) 12 616-17-06
Strona internetowa miasta

Kraków (pełna nazwa formalna: Stołeczne Królewskie Miasto Kraków, w skrócie Stoł. Król. M. Kraków) – miasto w południowej Polsce, położone nad Wisłą. Trzecie pod względem liczby mieszkańców po Warszawie i Łodzi, drugie pod względem powierzchni; jedno z najstarszych miast Polski, o ponad tysiącletniej historii, wysokich walorach kulturowych i architektonicznych. W przeszłości Kraków odgrywał rolę administracyjnej stolicy państwa i siedziby władców Polski. Kraków jest stolicą województwa małopolskiego oraz historycznej Małopolski.

Miasto leży na połączeniu kilku krain geograficznych: Bramy Krakowskiej, Kotliny Sandomierskiej, Kotliny Oświęcimskiej i Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Wydłużoną równoleżnikowo oś miasta stanowi dolina Wisły. Sieć rzeczną tworzą Wisła, jej prawy dopływ Wilga oraz dopływy lewe: Rudawa, Białucha, Dłubnia, Sanka i inne.

Współcześnie Kraków jest miastem na prawach powiatu, siedzibą władz województwa małopolskiego. Na terenie Krakowa znajduje się siedziba główna instytucji o charakterze centralnym tj. Polskiej Akademii Umiejętności, miasto posiada również wiele placówek o znaczeniu i statusie narodowym, np. Narodowy Stary Teatr, Muzeum Narodowe, czy Biblioteka Jagiellońska. Pełni bardzo ważną funkcję administracyjną, kulturalną, edukacyjną, gospodarczą, usługową i turystyczną. Jest kluczowym węzłem drogowym i kolejowym. W pobliżu Krakowa znajduje się drugi co do wielkości w Polsce port lotniczy, o znaczeniu międzynarodowym i charakterze transatlantyckim (Balice) im. Jana Pawła II, do którego z centrum miasta można dojechać m.in. przy pomocy komunikacji szynowej.

Spis treści 1 Etymologia nazwy 2 Historia 3 Dzielnice Krakowa 3.1 Historia podziałów administracyjnych 3.2 Etymologia 3.3 Ulice Krakowa 4 Zabytki Krakowa 5 Kultura 6 Sztuka 7 Edukacja 7.1 Szkoły wyższe 7.2 Ośrodki naukowe miasta Krakowa 7.3 Imprezy studenckie w Krakowie 8 Sport 9 Parki i ochrona przyrody 10 Gospodarka 10.1 Budżet miasta na 2006 r. 10.2 Firmy 10.3 Handel 11 Komunikacja 11.1 Tranzyt 11.2 Lotniska 11.3 Komunikacja miejska 11.4 Kolej 12 Miasta bliźniacze i partnerskie 13 Osoby związane z Krakowem 14 Ciekawostki 15 Bibliografia 16 Zobacz też 17 Linki zewnętrzne

[edytuj] Etymologia nazwy

Według legendy zapisanej przez Kadłubka nazwa Krakowa pochodzi od imienia księcia Kraka. W rzeczywistości pochodzenie nazwy miasta jest mniej książęce: Kraków pochodzi bowiem od spotykanego i dziś jeszcze w gwarach wyrazu krak, oznaczającego kruka; jest to dźwiękonaśladowcza nazwa utworzona od głosu tego ptaka kra-kra. Tak więc pierwotnie Kraków znaczyło 'miejsce obfitujące w kruki'.

Nazwy miasta w innych językach: Cracovia (łac., wł., hiszp.), Krakow (ang., chociaż dawniej pisano raczej Cracow, obecnie preferuje się używanie nazwy oryginalnej; nazwy Krakow używa w oficjalnych publikacjach m.in. Urzędu Miasta Krakowa), Krakau (niem.), Cracovie (fr.), Krakkó (węg.), Krakiw (Краків, ukr.), Krakow (Краков, ros.), Krokuva (lit.), Kroke (קראקא, jidisz), Krakov (קרקוב, hebr.), Kurakufu (クラクフ, jap.), Krakov (cz. i tur.), Kèlākěfū (克拉可夫, chiń.).

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Historia Krakowa, Kalendarium historii Krakowa, Kategoria:Historia Krakowa.

Najstarszy ośrodek osadniczy znajdował się m.in. na obronnym Wzgórzu Wawelskim; był to prawdopodobnie jeden z najważniejszych grodów w plemiennym państwie Wiślan. Być może ziemie Wiślan znajdowały się przez pewien czas pod władaniem Państwa Wielkomorawskiego. W X w. Kraków wchodził w skład państwa pierwszych Przemyślidów. Ok. 990 znalazł się w granicach państwa piastowskiego. Pierwsza znana pisemna wzmianka o Krakowie (jako ważnym grodzie handlowym) pochodzi z relacji Ibrahima ibn Jakuba z ok. 966. Nad Wisłą obok Wawelu, na niewielkim wzgórzu z jurajskiego białego kamienia, według legendy stała niegdyś świątynia pogańska, na miejscu której zbudowano następnie kościół romański pw. św. Michała Archanioła. Co najmniej od 1000 w Krakowie znajdowała się siedziba biskupstwa, a za panowania Kazimierza Odnowiciela Kraków stał się główną siedzibą książęcą.

W okresie rozbicia dzielnicowego Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 miasto zostało zniszczone podczas najazdu tatarskiego. Mogło to zadecydować o niepowodzeniu pierwszej lokacji Krakowa, która najprawdopodobniej miała miejsce na początku XIII w. Rozpoczęto odbudowę Krakowa, a książę Bolesław Wstydliwy, jego matka Grzymisława i żona św. Kinga w dniu 5 czerwca 1257 nadali miastu lokację na prawie magdeburskim.

Wtedy też powstał charakterystyczny szachownicowy układ miasta, w który wpasowano zachowane elementy wcześniejsze (ul. Grodzka, kościół Mariacki). Pomiędzy Krakowem a Wawelem istniała osada Okół, dawne podgrodzie, która została wcielona do Krakowa przez króla Władysława Łokietka po buncie wójta Alberta. W 1320 w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka, kończąca symbolicznie okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd, aż do 1734, Kraków był miejscem koronacji królów Polski.

W XIV wieku na przedmieściach Krakowa powstały dwa kolejne miasta: na południu Kazimierz (1335) i na północy Kleparz (1366).

Będąc w XV i XVI w. stolicą jednego z mocarstw europejskich, Kraków rozwijał się pod każdym względem – architektonicznym, handlowym, rzemieślniczym, kulturalnym, naukowym. Kompleks zamkowy na Wawelu przebudowano i rozbudowano w stylu renesansowym. Odnowiono powstały w 1364 uniwersytet. Zbudowany został również Barbakan. W czasach Zygmunta Augusta Kraków liczył około 30 tys. mieszkańców.

Po unii polsko-litewskiej i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów Kraków znalazł się na uboczu wielkiego państwa. Sejmy i elekcje nowych monarchów odbywały się w Warszawie, położonej mniej więcej w połowie drogi między stolicami Korony i Litwy. Od 1596 r., rozpoczął się proces wyjazdu dworu królewskiego Zygmunta III Wazy z Krakowa do Warszawy, zakończony ok. 1611 r. Nie zaistniał jednakże taki fakt, który nazwać byłoby można formalno prawnym "przeniesieniem stolicy". Katedra na Wawelu pozostał miejscem koronacyjnym, oraz pochówku królów Polski. Kraków pozostał stołecznym i królewskim miastem, niezależnie od osoby króla. Nawet w czasach późniejszych, sułtan turecki Kara Mustafa, pisał w korespondencji do ściśle związanego z Wilanowem Jana III Sobieskiego: "zniszczę Twój Kraków ...".

Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej rozpoczął się upadek Krakowa. Zniszczenia wojenne mocno nadszarpnęły pozycję miasta i zahamowały jego rozwój. Po raz pierwszy Kraków został zniszczony przez obce wojska w 1655, podczas "potopu szwedzkiego" (przedmieścia ucierpiały jednak mocno już w 1587, podczas próby zdobycia miasta przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga). W XVIII w. był zdobywany przez wojska pruskie, szwedzkie, austriackie i rosyjskie. 24 marca 1794 na rynku krakowskim przysięgę Narodowi złożył naczelnik Tadeusz Kościuszko rozpoczynając tym samym powstanie.

Po III rozbiorze Polski Kraków zajęli Austriacy. W latach 1809-1815 należał do Księstwa Warszawskiego jako stolica departamentu. W latach 1815-1846 był stolicą niewielkiej powierzchniowo, formalnie niepodległej Rzeczypospolitej Krakowskiej. Wolne Miasto Kraków wraz z Okręgiem, Krakowem jako stolicą, było ostatnim wyrazem formalnej niepodległości, dotyczącym polskiej państwowości do czasu wskrzeszenia Polski stanowiącej byt samoistny, w 1918 r.

W okresie Rzeczypospolitej Krakowskiej, rozpoczęła się gruntowna modernizacja i przebudowa miasta, które wciąż tkwiło w średniowiecznym układzie urbanistycznym. Zburzono większość murów miejskich, zasypano fosę na miejscu której powstał park nazwany Plantami. Po "rewolucji krakowskiej" czyli zbrojnym powstaniu przeciwko zaborcom, w 1846 ponownie został zajęty przez Austrię, w której granicach pozostawał aż do 1918. W 1850 wielki pożar zniszczył ok. 10% powierzchni miasta.

W dwudziestoleciu międzywojennym, tuż po odzyskaniu niepodległości, polskie władze centralne, uznały wawelski zamek, za gmach reprezentacyjny Rzeczypospolitej do użytku Naczelnika Państwa, a następnie dla Prezydenta RP. Uchwałą zaś Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., krakowski zespół urbanistyczny na Wawelu, stał się jedną z oficjalnych Rezydencji Prezydenta Polski. Do dzisiaj, zachował się apartament Prezydenta RP Ignacego Mościckiego.

Okupant niemiecki, zajął miasto już sześć dni po rozpoczęciu wojny. W czasie okupacji hitlerowskiej (1939-1945) stolica Generalnego Gubernatorstwa. Kraków był jedynym większym miastem, który nie zanotował spadku ludności, a w 1945 roku był miastem, gdzie mieszkało najwięcej mieszkańców. Niestety okupant niemiecki wywiózł do Niemiec wiele dzieł sztuki, z których wiele nie powróciło do kraju. O ile przed wojną ludność żydowska stanowiła 25% wszystkich mieszkańców, to po wojnie stanowili niewiele ponad 2%. Kraków odniósł też niewielkie straty podczas bombardowania miasta przez lotnictwo Armii Czerwonej. Wkroczenie do miasta sił sowieckich, nie było wyzwoleniem - okazało się ponowną okupacją, tym razem o "kolorze czerwonym". W okresie powojennym silny rozwój terytorialny i ludnościowy miasta, m.in. w 1951 przyłączono do Krakowa Nową Hutę, która nigdy nie posiadała samodzielnego statusu miejskiego. Nowa Huta nie miała nigdy oddzielnego ratusza i swoich radnych, chociaż do dzisiaj, jednym z historycznych miejsc w tej Dzielnicy, jest Plac Ratuszowy, gdzie w zamysłach budowniczych "socjalistycznego miasta" instytucja takowa miała zostać wzniesiona. Kraków został uprzemysłowiony. Efektem tego było zanieczyszczenie powietrza, jednak w porównaniu z regionem śląskim niezbyt duże.

Na przełomie tysiącleci, w 2000, gród Kraka uzyskał tytuł "Europejskiej Stolicy Kultury". Dzisiaj, Kraków jest jednym z najpopularniejszych miejsc na świecie. W 2006 r., był w "piątce" najbardziej popularnych miast Europy, w 2007 r. uzyskał miano "najmodniejszego miasta świata" - wg. amerykańskiej agencji internetowej Orbitz, wyznaczającej trendy w światowej turystyce. Pomimo swojej coraz większej kosmopolityczności, pozostaje nadal depozytariuszem polskiego godła. Jako jedyne miasto w Polsce, ma prawo używać w herbie, godła Państwa Polskiego. Taka możliwość, wg. symboliki heraldycznej, przysługuje jedynie miastom stołecznym.

[edytuj] Dzielnice Krakowa

[edytuj] Historia podziałów administracyjnych

Od 27 marca 1991 Kraków podzielony jest na 18 dzielnic samorządowych oznaczonych cyframi rzymskimi i nazwami. Nazwy dzielnic to: dzielnica I Stare Miasto, dzielnica II Grzegórzki, dzielnica III Prądnik Czerwony, dzielnica IV Prądnik Biały, dzielnica V Krowodrza, dzielnica VI Bronowice, dzielnica VII Zwierzyniec, dzielnica VIII Dębniki, dzielnica IX Łagiewniki-Borek Fałęcki, dzielnica X Swoszowice, dzielnica XI Podgórze Duchackie, dzielnica XII Bieżanów-Prokocim, dzielnica XIII Podgórze, dzielnica XIV Czyżyny, dzielnica XV Mistrzejowice, dzielnica XVI Bieńczyce, dzielnica XVII Wzgórza Krzesławickie, dzielnica XVIII Nowa Huta.

źródło: BIP Miasta Krakowa

Powszechnie używany jest, nie tylko przez mieszkańców, historyczny podział z lat 1951-1973, tj. na 6 dzielnic administracyjnych: Stare Miasto, Zwierzyniec, Kleparz, Grzegórzki, Podgórze, Nowa Huta lub ten obowiązujący od 1973 na 4 dzielnice: Śródmieście, Podgórze, Krowodrza, Nowa Huta.

[edytuj] Etymologia

W Krakowie nazwy dzielnic pochodzą zazwyczaj od nazw miast, wsi, jurydyk, folwarków, osad itp. tworzących kiedyś oddzielne jednostki osadnicze a na przestrzeni wieków włączanych w granice administracyjne miasta.
Przykładami są: Dębniki, Kazimierz, Kleparz, Krowodrza, Nowa Huta, Bieńczyce, Czyżyny, Mistrzejowice, Krzesławice, Mogiła, Bieżanów, Płaszów, Prokocim, Wola Justowska, Zabłocie, Zwierzyniec, Bronowice, Swoszowice, Kurdwanów.

[edytuj] Ulice Krakowa

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Ulice Krakowa, Kategoria:Ulice i place Krakowa.

W XIV w. w Krakowie były 22 ulice, w 1866 roku już w mieście i na przedmieściach – 113, w 1880 roku – 135, w 1909 roku – 161, w 1926 roku – 457 ulic. Obecnie jest ich blisko dwa tysiące.

Za najstarszą ulicę w Krakowie uznaje się ulicę Kanoniczą dochodzącą pod Wawel.

[edytuj] Zabytki Krakowa

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Zabytki Krakowa, Kategoria:Zabytki Krakowa.

Nad Wisłą na niewielkim wzgórzu z jurajskiego białego kamienia, zwanym później wawelskim, według legendy stała niegdyś świątynia pogańska. Jak wyglądały prapoczątki osadnictwa wokół wzgórza wawelskiego i wczesna architektura grodu możemy tylko spekulować wspomagając wyobraźnię eksponatami wystawy Wawel Zaginiony prezentującej archeologiczne znaleziska dokonane podczas prac remontowych.

Mnogość zabytków architektonicznych w Krakowie wynika z długiej historii miasta i wielości funkcji, które spełniał będąc stolicą państwa, prężnym ośrodkiem miejskim i centrum handlowym regionu, ośrodkiem uniwersyteckim i kulturalnym. Dodatkowo Kraków szczęśliwie stosunkowo mało ucierpiał podczas zawieruchy wojennej (największego spustoszenia dokonywały w nim powtarzające się od średniowiecza pożary). W efekcie Kraków jest jednym z najważniejszych europejskich ośrodków turystycznych z cennymi zabytkami z różnych epok. Znajduje się tu ponad 6 tys. zabytkowych obiektów.

Funkcje państwotwórcze

spełniał Kraków w murach Wawelu – najpierw było to palatium romańskie, od 1038 r. stała siedziba Kazimierza Odnowiciela, później zostało przekształcone w gotycką rezydencję, przebudowaną następnie z rozkazu króla Zygmunta I Starego na renesansową posiadłość. Tuż obok zamku królewskiego wznosi się katedra, określana mianem panteonu polskiego, w której dokonywano koronacji i pochówków królewskich. Znajdowały się w niej relikwie i insygnia koronne. W jednej z wież katedralnych, Wieży Zygmuntowskiej, znajduje się największy polski dzwon, zwany Zygmuntem – od imienia jego fundatora, króla Zygmunta I Starego. Obecnie budynki wawelskie są przekształcone w muzeum i udostępniane zwiedzającym (komnaty królewskie, Muzeum Katedralne, Skarbiec koronny, Zbrojownia, Wawel Zaginiony)

Funkcje miastotwórcze

Kraków był silnym miejskim ośrodkiem regionalnym, znajdował się na szlaku komunikacyjnym i handlowym. Aby wykorzystać te okoliczności musiał zapewniać mieszkańcom i przyjezdnym przestrzeń handlową, spokój i poczucie bezpieczeństwa. Miasto, podczas lokacji w 1257 związanej z odbudową po najeździe tatarskim, zostało wytyczone z rozmachem – jeden z największych w Europie rynek (200 x 200 m) otaczała precyzyjnie wytyczona siatka prostopadłych ulic, gdzieniegdzie tylko zakrzywiająca się pod presją wcześniejszej zabudowy (np. ul. Grodzka, wcześniejszy trakt prowadzący z Wawelu na Węgry). Na środku olbrzymiego rynku stanęły Sukiennice – średniowieczna hala targowa, ratusz – siedziba władz miejskich (do naszych czasów zachowała się wieża). Ratusze, place targowe, wagi miejskie i przywileje lokacyjne miały także wszystkie okoliczne miasta wchłonięte później przez rozwijający się Kraków: Kazimierz (lokowany 1335), Kleparz (lokowany 1366), Garbary.

Widomym znakiem kondycji żywiołu mieszczańskiego była świetność krakowskich kamienic – ich bogato zdobione elewacje możemy podziwiać wokół rynku oraz na zabytkowych ulicach Floriańskiej, Grodzkiej, Brackiej, Kanoniczej i innych. Wnętrze XIX-wiecznej kamienicy mieszczańskiej, nie ryzykując wyrzucenia za drzwi, można obejrzeć w Kamienicy Hipolitów – muzeum na ul. Mikołajskiej.

Najnowszym przykładem miastotwórczej funkcji architektury jest zagospodarowanie przestrzenne Nowej Huty – zespołu urbanistycznego w stylu realizmu socjalistycznego powstałego w latach 1949-1951, planowanego jako samodzielne miasto. Walory architektoniczne tej części Krakowa częściej są jednak doceniane przez turystów niż przez rdzennych mieszkańców kojarzących dzielnicę z kombinatem, który był przyczyną jej powstania – niecieszącym się specjalną sympatią.

Funkcje obronne

Aby zapewnić mieszkańcom spokój i bezpieczeństwo Kraków otoczony był od 1285 r. podwójnym pasem murów obronnych z licznymi basztami i kilkoma bramami. Dynamiczny rozwój miasta, zmiana zasad sztuki wojennej i niszczenie nieremontowanych fortyfikacji powodowały, że z biegiem czasu kolejne partie murów wyburzano, najpierw wchłoniętego przez Kraków Kazimierza, a na końcu samego starego Krakowa – w latach 1810-14 tworząc na ich miejscu pierścień ogrodów miejskich – Planty. Zachowano w celach reprezentacyjnych niewielki odcinek murów otaczający Bramę Floriańską i Barbakan.

W średniowieczu funkcje obronne spełniały też potężne murowane kościoły.

Ostatnim etapem rozwoju fortyfikacji wokół Krakowa był stworzony przez Austriaków pierścień fortów – Twierdza Kraków, które stanowią atrakcję turystyczną wycieczek obrzeżami miasta, a niekiedy są wykorzystywane jako lokalne ośrodki kultury, np. Fort 49 "Krzesławice".

Funkcje kulturotwórcze

Kraków był ośrodkiem kultury zarówno wtedy, gdy był siedzibą władzy i beneficjentem mecenatu królewskiego jak i wtedy, kiedy po utracie niepodległości i zubożeniu terenów Galicji jego rola państwotwórcza i dynamika jako ośrodka rozwoju regionalnego podupadła.

Od 1364 roku był miastem uniwersyteckim – zabytkowe budynki (Collegium Maius, Collegium Minus, Collegium Novum) do tej pory stanowią najbardziej prestiżową część uniwersytetu mieszcząc Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, reprezentacyjne pomieszczenia akademickie, a niekiedy jeszcze wykłady, choć większość życia naukowego mieści się w późniejszych, XVIII i XIX-wiecznych budynkach wydziałów humanistycznych i XX-wiecznych obiektach wydziałów przyrodniczych i ścisłych, a budowany od 1998 roku III Kampus okrzyknięty został budowlą XXI w.

W mieście rozwijała się sztuka i życie kulturalne. Szczególnie w okresie zaborów nie do przecenienia była rola Krakowa jako miejsca intensywnej działalności kulturalnej i miejsca pamięci narodowej.

Najstarszy krakowski teatr działał od końca XVIII wieku, obecnie w kamienicy przy placu Szczepańskim, a w 1839 roku zakończono budowę eklektycznego Teatru Słowackiego postawionego na miejscu zburzonego klasztoru i szpitala św. Ducha.

Z kultywacją tradycji i pamięci narodowej wiążą się liczne pomniki i tablice pamiątkowe w Krakowie, których budowa lub renowacja często była pretekstem do demonstracji patriotycznych. Najbardziej znanymi są pomnik Adama Mickiewicza na Rynku, Pomnik Grunwaldzki wzniesiony w 500-lecie bitwy pod Grunwaldem, pomnik Mikołaja Kopernika, Tadeusza Kościuszki, Józefa Dietla oraz pomniki zdobiące Planty i Park Jordana.

Ośrodek kultu religijnego

Krakowskie kościoły i klasztory pełniły przez wieki funkcje zarówno czysto religijne jak i społeczne – jako budowle obronne, ogólnodostępne obiekty sztuki, nekropolie i miejsca pamięci narodowej. Największym i najbardziej znanym kościołem Krakowa jest gotycki kościół Mariacki na Rynku, najstarszymi: kościół św. Andrzeja i kościół św. Wojciecha. Godne uwagi są: renesansowa kaplica Zygmuntowska,która za sprawą Bartolommeo Berrecciego stała się największym zabytkiem światowego Renesansu na północ od Włoch; barokowy kościół Piotra i Pawła, kościół Franciszkanów ozdobiony pięknymi witrażami projektu Stanisława Wyspiańskiego, Sanktuarium Bożego Miłosierdzia i wiele innych. Na uwagę zasługują liczne krakowskie synagogi (m.in. Stara, Izaaka Jakubowicza, Kupa, Remuh, Tempel, Wysoka, Poppera, Deichesa) zgromadzone głównie w obrębie Kazimierza będącego w latach 1495-1945 centrum osadnictwa krakowskich Żydów.

Nekropoliami mieszczącymi groby królewskie i sławnych Polaków są katedra na Wawelu (królowie, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, urna z ziemią z grobu Cypriana Kamila Norwida, Tadeusz Kościuszko, Józef Poniatowski, Władysław Sikorski) i kościół paulinów na Skałce (m.in. Jan Długosz, Wincenty Pol, Józef Ignacy Kraszewski, Teofil Lenartowicz, Adam Asnyk, Henryk Siemiradzki, Stanisław Wyspiański, Czesław Miłosz).

Pozostali zasłużeni krakowianie leżą na cmentarzach miejskich Krakowa, m.in. Rakowickim (np. Jan Matejko), Salwatorskim i Batowickim.

[edytuj] Kultura

Kraków, jest jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych w Polsce, powszechnie uważanym za stolicę kulturalną kraju. Jest również jednym z ważnych ośrodków turystycznych, kulturalnych i zabytkowych w Europie. Obszar zabytkowego Starego Miasta oraz Kazimierza wpisano w 1978 na pierwszą listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. W 2000 Kraków został wybrany na jedno z europejskich miast kultury. W 2005 Kraków odwiedziło ponad 7 milionów turystów, o milion więcej niż w roku poprzednim.

W Krakowie znajduje się wiele instytucji kulturalnych o istotnym znaczeniu dla życia kulturalnego w Polsce.

Krakowskie teatry:

Zobacz więcej w osobnym artykule: Teatry Krakowa.

W Krakowie istnieje 11 dużych teatrów oraz szereg mniejszych, często wystawiających swoje sztuki w małych nastrojowych piwniczkach. Znajduje się tu także pierwszy polski teatr stały, publiczny i zawodowy, Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, jeden z najstarszych w Polsce. 30 października 2004 rozpoczęła się budowa Opery Krakowskiej przy ul. Lubicz. Obiekt ma być innowacyjny zarówno pod względem architektonicznym, jak i ekologicznym. Sala teatralna ma pomieścić 760 miejsc. Działa tu także Filharmonia im. Karola Szymanowskiego.

Krakowskie muzea:

Zobacz więcej w osobnym artykule: Muzea Krakowa.

W Krakowie znajduje się ponad 30 muzeów, z których najważniejsze są Państwowe Zbiory Sztuki w Zamku Królewskim na Wawelu, Muzeum Narodowe z dużą kolekcją malarstwa polskiego i światowego, oraz Muzeum Książąt Czartoryskich ze słynnym obrazem Leonarda da Vinci Dama z gronostajem. Jednym z najmłodszych muzeów jest Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej "Manggha".

Krakowskie kabarety:

Jama Michalika Formacja Chatelet

Loch Camelot Piwnica pod Baranami

Kabaret Bunga Kabaret pod Wyrwigroszem

Wybrane biblioteki:

Zobacz więcej w osobnym artykule: Krakowskie biblioteki.

Biblioteka Jagiellońska Biblioteka Czartoryskich Podgórska Biblioteka Publiczna

Śródmiejska Biblioteka Publiczna Wojewódzka Biblioteka Publiczna Krowoderska Biblioteka Publiczna

• Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
• Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk

Wybrane galerie i sale wystawiennicze:

Zobacz więcej w osobnym artykule: Galerie i sale wystawiennicze Krakowa.

• Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach

Galeria AB Space Gallery Galeria Potocka Galeria "Krypta u Pijarów"

Galeria BB Galeria MCK Galeria Plakatu Galeria Zderzak

Galeria m Cricoteka Galeria Szalom Galeria Krzysztofory

• Galeria Sztuki Współczesnej "Bunkier Sztuki"
• Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych "Pałac Sztuki"

Muzyka w Krakowie:

Zobacz więcej w osobnym artykule: Muzyka w Krakowie.

Instytucje muzyczne

• Filharmonia im. Karola Szymanowskiego

Opera Krakowska Sinfonietta Cracovia

Capella Cracoviensis Chór Polskiego Radia w Krakowie

Wybrane orkiestry, zespoły, chóry i grupy muzyczne:

• Skaldowie
• Chór "Hejnał"
• Chór Nowodworski
• Akademicki Chór Organum
• Salonowa Orkiestra Camerata
• Stowarzyszenie Artystyczne "Muzyka Centrum"
• Kameralny Chór Muzyki Dawnej "Canticum Novum"
• Młodzieżowa Orkiestra Kameralna "Concerto Lamelli"

Imprezy kulturalne

Zobacz więcej w osobnym artykule: Imprezy kulturalne w Krakowie.

• Festiwal Kultury Żydowskiej
• Festiwal Sacrum-Profanum
• Międzynarodowy Festiwal Teatrów Alternatywnych
• Wianki świętojańskie
• Sylwester na krakowskim rynku
• Żywa Szopka przy Franciszkańskiej
• Emaus
• Rękawka
• Juwenalia
• Lajkonik
• Wybory ";króla kurkowego"
• Parada smoków
• Festiwal Shanties
• Noc Muzeów
• Studencki Festiwal Informatyczny

[edytuj] Sztuka

Zobacz więcej w osobnym artykule: Malarstwo w Krakowie.

Sztuka Krakowa zajmuje od wieków czołową pozycję wśród polskich zjawisk artystycznych, reprezentowanych w tym mieście zarówno przez zachowane architektoniczne zespoły zabytkowe i obiekty o dużej wartości, jak i stosunkowo bogate zbiory muzealne i kościelne, wśród których znajdują się wybitne dzieła sztuki o dużym znaczeniu dla kultury europejskiej (ołtarz W. Stwosza, kolekcja arrasów wawelskich, obrazy cenionych artystów, m.in. L. da Vinci i Rembrandta). Rozkwit sztuki w Krakowie uwarunkowany był uprzywilejowaną pozycją grodu, a następnie miasta jako ośrodka handlowego, siedziby księcia seniora i wreszcie stolicy rozległego państwa.

Najstarsze zabytki architektury przedromańskiej to rotunda NMP na Wawelu i kościół św. Salwatora (X w.) oraz fragmenty katedry Bolesława I Chrobrego (XI w.). Wczesnym przykładem plastyki rzeźbiarskiej jest figura wołka (w zbiorach wawelskich). Styl romański reprezentują: kościół św. Andrzeja (1086), fragmenty II katedry (konsekrowanej 1142) z kryptą Św. Leonarda i Wieżą Srebrnych Dzwonów, a także fragmenty kościoła św. Wojciecha (przed 1100).

Architekturę gotycką zapoczątkowano w 2. ćwierćwieczu XIII w. ceglanymi kościołami Franciszkanów, Cystersów w Mogile, Dominikanów, a także Bramą Floriańską z fragmentami murów obronnych. Duże znaczenie dla architektury miasta miał XIV w. – na Rynku powstały gotyckie gmachy publiczne: Sukiennice, Ratusz, budynek Wagi Miejskiej, rozbudowano też fortyfikacje. W 1320 na Wawelu rozpoczęto budowę nowej katedry, król Władysław Łokietek powiększył zamek, a król Kazimierz Wielki wzniósł okazałą rezydencję gotycką z potężną wieżą w narożniku północno-zachodnim.

Powstała grupa kościołów ceglanych o wspólnych cechach konstrukcyjnych i stylistycznych (trójnawowe bazyliki z wielobocznym prezbiterium, realizowane w systemie filarowo-szkarpowym): Mariacki, Bożego Ciała, św. Katarzyny, Dominikanów. Nastąpił rozwój rzeźby, która stała się niezależna od architektury, powstał typ nagrobka królewskiego z baldachimem, rzeźbę drewnianą najlepiej reprezentuje krucyfiks Jadwigi w katedrze (4. ćwierćwiecze XIV w.), a najcenniejszym zespołem malarstwa jest 120 kwater witrażowych w kościele Mariackim.

Zabytkowy układ urbanistyczny

Plan zabudowy starego Krakowa – obecnie śródmieście w obrębie Plant – zaliczony został do zabytków grupy "0", najwyższej skali międzynarodowej. Aktem, który zapoczątkował powstanie tego zabytkowego zespołu był przywilej lokacyjny, wydany dla Krakowa w 1257 roku przez księcia Bolesława Wstydliwego, jego matkę Grzymisławę i żonę Kunegundę. Zapewne wkrótce potem przystąpiono do rozplanowania miasta. Przed średniowiecznymi urbanistami stanęło wówczas niełatwe zadanie – należało połączyć w jeden zwarty organizm miejski rozrzucone szeroko a rozwijające się na długo przed lokacją osady, a także uwzględnić stojące już monumentalnie budowle i prowadzące do nich ulice. W rezultacie kilkuletnich zapewne prac powstał zdumiewający dziś swoją dojrzałością plan miasta o logicznym i harmonijnym układzie przestrzennym, którego centrum stanowi ogromny rynek o wymiarach 200 x 200 metrów. Z boków tego placu wybiegają zasadniczo po trzy ulice, które łącząc się pod kątem prostym z przecznicami tworzą typowy dla miast zakładanych w średniowieczu układ szachownicy. Widoczne na planie nieregularności i krzywizny niektórych ulic wynikły z konieczności liczenia się z przedlokacyjną zabudową. Plan urbanistyczny Krakowa był tak doskonały, że nie wymagał zmian przez kilka następnych stuleci i dzięki temu zachował się do naszych czasów, pełniąc dziś funkcję centrum współczesnego miasta. Począwszy od XIII wieku Kraków otaczał się wałami i murami obronnymi, a w ich obrębie wznoszono kamienice, kościoły i pałace. Każde stulecie pozostawiło tu ślad w postaci wspaniałych pomników architektury, wzbudzających nasz podziw i świadczących o wysokiej kulturze pokoleń, które je pozostawiły.

XV wiek

Stanowi szczytową fazę rozwoju sztuki późnego średniowiecza, charakteryzuje go m.in. zagęszczenie zabudowy miejskiej i dalszy rozwój fortyfikacji z drugim zewnętrznym pierścieniem murów (od 1404), a także barbakanem. Powstała dzielnica uniwersytecka z Collegium Maius. W detalu architektonicznym pojawił się charakterystyczny typ portalu o wykroju uskokowym, zwany portalem długoszowskim. Kościoły otrzymały wspaniałe wyposażenie z szafiastymi nastawami ołtarzy, złożonymi z partii rzeźbionych i malowanych o konstrukcji poliptyku z ruchomymi skrzydłami.

W rzeźbie, prawie wyłącznie religijnej, ma miejsce idealizacja postaci, realizowana w tzw. stylu miękkim, a następnie w stylu pięknym o cechach gotyku międzynarodowego (Madonna z Krużlowej, Pietŕ z kościoła Św. Barbary z ok. 1410), w połowie stulecia pojawia się styl łamany (tryptyk Św. Trójcy z 1476 i Matki Boskiej Bolesnej z 1475-1480 z kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu).

XVI wiek

Jest złotym okresem dla sztuki Krakowa, zasadniczą rolę odgrywa mecenat artystyczny króla Zygmunta I Starego oraz wpływy włoskie, początkowo za pośrednictwem węgierskiego dworu Jagiellonów. W dziedzinie architektury i rzeźby są to wpływy toskańskie, obejmujące twórczość Franciszka zwanego Florentczykiem (autora renesansowej niszy nagrobka króla Jana I Olbrachta 1501-1502, współautora I fazy przebudowy zamku) oraz B. Berrecciego, który ukończył budowę zamku królewskiego (1516-1533).

Niektóre formy renesansowe zawierają jeszcze elementy gotyckie, np. portale zamkowe mistrza Benedykta, jednego z budowniczych zamku. Pełne formy renesansowe reprezentują liczne w kościołach krakowskich nagrobki w ramie architektonicznej z leżąca figurą zmarłego. Ich autorem jest m.in. J. Michałowicz z Urzędowa (kaplice i nagrobki biskupów Zebrzydowskiego i Padniewskiego w katedrze). Cechy manierystyczne wykazuje twórczość S. Gucciego (kaplica i nagrobek Stefana Batorego w katedrze, nagrobki Zygmunta II Augusta i Anny Jagiellonki w kaplicy Zygmuntowskiej, 1574-1575).

W architekturze miasta najważniejsza była przebudowa Sukiennic (1556-1560) z dodaniem attyki i renesansowych ganków przy bocznych elewacjach. Na wzór zamku królewskiego arkadowe dziedzińce otrzymują rezydencje przy ulicy Kanoniczej. Najlepszych przykładów malarstwa dostarcza twórczość S. Samostrzelnika, autora polichromii w klasztorze Cystersów w Mogile, będącego także wybitnym miniaturzystą i portrecistą (portret biskupa P. Tomickiego). W dziedzinie malarstwa miniaturowego wymienić trzeba Kodeks Baltazara Behema oraz Pontyfikał Erazma Ciołka. Znakomitym portrecistą królewskim był M. Kober, którego portret Stefana Batorego stanowi jedno z najlepszych dzieł malarstwa polskiego końca XVI w.

Mury obronne

Rozwijające się szybko po lokacji i bogacące dzięki handlowi miasto Kraków – siedziba władcy i stolica kraju, odczuwało silną potrzebę opasania się murami obronnymi, wymagało to jednak zezwolenia panującego księcia. Nadarzyła się ku temu sposobna okazja w 1285 r., gdy książę Leszek Czarny musiał się udać na Węgry po pomoc przeciwko zbuntowanym możnowładcom, a zamek wraz z księżną Gryfiną polecił opiece mieszkańców Krakowa. Wojska buntowników wkroczyły do miasta, ale nadaremnie oblegały Wawel broniony przez dzielnych mieszczan. Gdy nadszedł książę z odsieczą, w nagrodę za wierność pozwolił miastu na budowę obwarowań. Rozpoczęte wówczas prace trwały przez kilka stuleci. W XV w. Kraków otoczony już był podwójnym murem z basztami i bramami miejskimi. Mur wielki miał wysokość 9 m, a stojący na jego przedpolu mur niższy, tzw. przedmurek, ok. 2,5 m; tuż za nim znajdowała się głęboka fosa o szerokości 8 m, napełniana w razie niebezpieczeństwa wodą doprowadzaną z Rudawy. W miarę postępu sztuki wojennej fortyfikacje te stale unowocześniano i rozbudowywano powstały Do naszych czasów zachował się tylko północny, najsilniejszy fragment fortyfikacji. Daje on nam wyobrażenie o wyglądzie średniowiecznego Krakowa i tworzy jeden z najpiękniejszych zakątków miasta.

Barbakan

Największy spośród trzech tego typu gotyckich budynków fortyfikacyjnych, jakie zachowały się do naszych czasów w Europie, wzniesiony w latach 1498-1499 wobec grożącego Polsce niebezpieczeństwa najazdu turecko – tatarskiego, był w owym czasie najdoskonalszym osiągnięciem inżynierii wojskowej; w razie potrzeby zionął ogniem ze 130 strzelnic, a potężne, trzymetrowej grubości mury chroniły go od kul armatnich. Siedem wieżyczek obserwacyjnych pozwalało śledzić ruchy nieprzyjaciela i odpowiednio nakierować ogień. Wjazd do tej fortecy prowadził przez most zwodzony, przerzucony nad głęboką, szeroką na 8 metrów fosą. Barbakan połączony był ongiś z Bramą Floriańską tzw. Szyją – podwójnym potężnym murem obronnym z drogą przejazdową pośrodku. Cały ten zespół fortyfikacyjny wraz z arsenałem, otoczony murami, wałami i fosami stanowił dla wroga zaporę nie do przebycia. Świadczy o tym fakt, że wojska nieprzyjacielskie nigdy nie poważyły się zdobywać miasta od tej strony.

Brama Floriańska

Wzmiankowana już w 1307 roku, była zawsze reprezentacyjną bramą miasta. Tędy wjeżdżały orszaki królewskie i zagranicznych poselstw, podążające na Wawel. Początkowo baszta była kamienna, później nadbudowano ją cegłą i nakryto stromym dachem. Brama zamykana była na noc opuszczaną na łańcuchach, drewnianą i okutą żelazem kratą. Obrona Bramy Floriańskiej należała do cechu kuśnierzy.
Warto zwrócić uwagę na piękne tła, zamykające perspektywę ulicy Floriańskiej z monumentalnymi wieżami kościoła Mariackiego i średniowieczną Bramą Floriańską.

XVII wiek

Rozpoczyna epokę osłabienia roli Krakowa jako centrum artystycznego wskutek wojen szwedzkich oraz przeniesienia stałej siedziby królewskiej do Warszawy. Pomimo tego powstały dzieła wybitne, wprowadzające miasto w okres wczesnego baroku, przesiąkniętego duchem kontrreformacji i wyrażającego się powściągliwym tzw. stylem Wazów. Najlepszym przykładem jest pojezuicki kościół Św. Piotra i Pawła (1609-1619), dzieło m.in. architekta J. Trevano, ponadto kościół kamedułów na Bielanach pod Krakowem (1605-1630, architekt fasady A. Spezza).

Powstała przy katedrze kaplica Wazów (1664-1666) oraz kaplica Zbaraskich w kościele Dominikanów (1629-1633). Pozostałe kościoły barokowe to: Bernardynów (1670-1680, architekt K. Mieroszewski), Wizytek (1682-1695, architekt A. Solari), Karmelitów na Piasku (1655-1679), Św. Anny (1689-1703, architekt Tylman z Gameren).

Bujnie rozwija się związana z architekturą dekoracja stiukowa (G.B. Falconi – prace w kościele Św. Piotra i Pawła) oraz rzeźba w stiuku (Baltazar Fontana – prace w kościele Św. Anny). We wnętrzach kościelnych dominuje czarny marmur wydobywany w Dębniku pod Krakowem, zastosowany m.in. w kaplicach Wazów, Zbaraskich, kościele Karmelitów Bosych na Wesołej. Powstał nowy typ nagrobka w formie tablicy z malowanym lub rzeźbionym popiersiem zmarłego, w oprawie architektoniczno-rzeźbiarskiej. Kwitnie snycerstwo barokowe z efektownymi ołtarzami o spiętrzonej kompozycji architektonicznej, dekorowanymi ornamentem czerpanym z wzorników: na początku stulecia – okuciowym, w połowie wieku chrząstkowo-małżowinowym, a w 2. połowie wieku akantowym.

Malarstwo rozwijało się słabiej, największe znaczenie miała twórczość wenecjanina T. Dolabelli, przybyłego ok. 1598, autora monumentalnych kompozycji religijnych. Jako twórca obrazów ołtarzowych działał F. Lekszycki, czerpiący wzory z ówczesnej grafiki wielkich mistrzów europejskich. Korzystano także z usług malarzy spoza Krakowa: J.E. Siemiginowskiego, D. Schultza, K. Dankwarta.

XVIII wiek

Od początku XVIII w. kontynuowano architekturę barokową, dochodząc do fazy schyłkowej. Reprezentantami byli: K. Bażanka (kościół Misjonarzy na Stradomiu 1719-1728, Pijarów 1714-1727, hełm Wieży Zegarowej w katedrze), F. Placidi (fasada kościoła Pijarów, kościoła Trynitarzy, kaplica Lipskich w katedrze). Wyróżnia się kościół Paulinów na Skałce (1733-1751, architekt A.G. Müntzer). Rzeźbę późnobarokową tworzył A. Frączkiewicz, a malarstwo S. Czechowicz i T. Kuntze. Sprowadzano także malarzy obcych do wykonania polichromii w kościołach: Pijarów ok. 1759 i Trynitarzy (F. Eckstein i J. Piltz). Udany import stanowi 5 obrazów ołtarzowych w nawie kościoła Mariackiego pędzla G. Pittoniego, pochodzących z lat 1740-1750.

Architekturę klasycystyczną reprezentują pałace Wodzickich przy Rynku Głównym i ul. Św. Jana (architekt F. Nax) oraz nowe gmachy uniwersyteckie: obserwatorium astronomiczne i Collegium Phisicum (projektant F. Radwański). W dziedzinie rzeźby zwraca uwagę klasycystyczny, monumentalny nagrobek biskupa K. Sołtyka w katedrze z 1789. Twórcami malarstwa krakowskiego 1. połowy XIX w. byli: M. Stachowicz (1768-1825) – ilustrator dziejów miasta (np. Przysięga Kościuszki na Rynku krakowskim), J. Brodowski (ok. 1780-1853) – rysownik zabytków architektury, W.K. Stattler (1800-1875) – reformator Szkoły Sztuk Pięknych, J.N. Głowacki (1802-1847) – pejzażysta, P. Michałowski (1800-1855) – najwybitniejszy polski romantyk. W rzeźbie wyróżniają się importy dłuta B. Thorvaldsena: replika Chrystusa kopenhaskiego i posąg Włodzimierza Potockiego w katedrze.

Secesja i modernizm

W dziedzinie architektury secesję i modernizm przełomu XIX i XX w. reprezentują gmachy: Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych "Pałac Sztuki" (architekt F. Mączyński 1901), przebudowanego Starego Teatru (F. Mączyński, T. Stryjeński 1903), Szkoły Przemysłowej (S. Odrzywolski 1912), Muzeum Techniczno-Przemysłowego (T. Stryjeński, J. Czajkowski 1914) oraz wnętrze cukierni Jana Michalika (K. Frycz 1911).

Różne odmiany późnego modernizmu kontynuowano w okresie międzywojennym projektując przy alei Mickiewicza kilka gmachów w stylu "reprezentacji państwowej", m.in.: Akademia Górnicza i Biblioteka Jagiellońska (architekt W. Krzyżanowski), Muzeum Narodowe (C. Boratyński, E. Kreisler). Duże znaczenie miała konserwatorska i architektoniczna twórczość A. Szyszko-Bohusza (prace na Wawelu, gmach PKO, galeria Pryzmat).

Artyści malarze tworzyli ugrupowania, takie jak: formiści (1917, T. Czyżewski, Z. Pronaszko i A. Pronaszko, T. Niesiołowski, A. Zamoyski, L. Chwistek), Jednoróg (1925, J. Rubczak, F. Szczęsny-Kowarski, J. Fedkowicz), Zwornik (1928). Komitet Paryski (kapiści), założony przez J. Pankiewicza (od 1931 w Krakowie): J. Cybis, H. Rudzka-Cybisowa, J. Czapski, Z. Waliszewski, A. Nacht-Samborski, J. Jarema, T.P. Potworowski, niektórzy z kapistów stworzyli na Wawelu największy zespół malarstwa monumentalnego w Polsce – nowe plafony na I i II piętrze zamku.

Ponadto działała awangarda w ramach Grupy Krakowskiej (M. Jarema, H. Wiciński). Część tych artystów tworzyła nadal w okresie powojennym, a dołączyli do nich: E. Eibisch, Z. Radnicki, C. Rzepiński, W. Taranczewski. Grupę młodych plastyków stworzyli: T. Kantor, T. Brzozowski, J. Nowosielski, K. Mikulski, J. Tchórzewski, A. Wróblewski. Rzeźbę powojenną i ostatnich lat reprezentują tacy twórcy, jak: X. Dunikowski, J. Puget, M. Konieczny, M. Kruczek, J. Bereś

[edytuj] Edukacja

W Krakowie znajdują się liczne placówki oświatowe:

• 187 przedszkoli
• 162 szkoły podstawowe
• 50 gimnazjów
• 31 liceów ogólnokształcących
• 27 zespołów szkół zawodowych (w skład, których wchodzą technika licea profilowane i szkoły zawodowe)
• 20 szkół wyższych
• 20 instytutów
• 7 szkół muzycznych
• oraz liczne placówki oświatowe innego typu (np. szkoły sportowe, centra kultury, punkty kursów językowych itp.)

[edytuj] Szkoły wyższe

Uniwersytet Jagielloński

W Krakowie znajduje się najstarszy polski uniwersytet (Uniwersytet Jagielloński). Założony został w 1364 r. przez Kazimierza Wielkiego. Był to drugi, po powstałym w 1348 r. w Pradze, uniwersytet w środkowej Europie. Uniwersytet Jagielloński posiada unikatową strukturę w Polsce. Wśród 13 wydziałów znajdują się trzy tworzące Collegium Medicum, a są to: wydział lekarski ze stomatologią, wydział farmacji i wydział ochrony zdrowia. Inne wydziały UJ to: Wydział Prawa i Administracji, Wydział Filologiczny, Wydział Polonistyki, Wydział Filozoficzny, Wydział Historyczny, Wydział Matematyki i Informatyki, Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Wydział Biotechnologii, Wydział Chemii, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych. Statystycznie na jedno miejsce na UJ jest około 5 kandydatów, co podkreśla popularność tej uczelni.

Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie utworzona została 11 maja 1946 roku pod nazwą: Państwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna, podjęła ona działalność dydaktyczną 25 października tego samego roku. Na początku szkoła kształciła tylko nauczycieli szkół podstawowych. Od roku 1949 rozpoczęto kształcenie nauczycieli szkół średnich, pojawiły się pierwsze wydziały. Równocześnie powołano: senat, rady wydziałów, rektora, prorektorów i dziekanów. Uczelnia jest wpełni autonomiczna. Posiada prawo nadawania tytułu doktora łącznie w 8 dyscyplinach oraz do przeprowadzania przewodów habilitacyjnych w 4 dyscyplinach. Obecnie pozycja szkoły w ogólnopolskich rankingach jest wysoka, w szkole kształci się około 20000 studentów. Wydziały uczelni: wydział humanistyczny, wydział pedagogiczny, wydział geograficzno-biologiczny, wydział matematyczno-fizyczno-techniczny.

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie to najstarsza wyższa uczelnia artystyczna w Polsce. Założona w roku 1818 pod nazwą: Szkoła Rysunku i Malarstwa (funkcjonowała w ramach Oddziału Literatury Uniwersytetu Jagiellońskiego). W 1873 nazwana została Szkołą Sztuk Pięknych, jej dyrektorem został Jan Matejko. Akademia kształci wybitnych artystów, współtworzy polską i krakowską kulturę, promuje ją na całym świecie, tam gdzie docierają absolwenci i ich prace. Wydziały: wydział malarstwa, wydział rzeźby, wydział grafiki, wydział form przemysłowych, wydział konserwacji i restauracji dzieł sztuki, wydział architektury wnętrz.

Akademia Ekonomiczna pod zaborem austriackim można było prowadzić szkoły, więc w roku 1882 powstała miejska szkoła handlowa. W 1896 powstała wyższa szkoła handlowa, która posiadała własny budynek zaprojektowany przez Jerzego Zawiejskiego. Na przełomie wieków XIX i XX wysoki poziom kształcenia przyciągał młodzież z całej polski, głównie z zaboru rosyjskiego. Obecnie funkcjonuje pod nazwą Akademia Ekonomiczna. Wydziały: wydział ekonomii i stosunków międzynarodowych, wydział finansów, wydział towaroznawstwa, wydział zarządzania.

Akademia Górniczo-Hutnicza otwarcie 20 maja 1919 roku. Na początku kształcono górników, później dołączono wydział hutniczy. W późniejszych latach powstawały kolejne wydziały w akademii. Obecnie kształci około 30000 studentówWydziały: Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, Wydział Metalurgii i Inżynierii Materiałowej, Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki, Wydział Odlewnictwa, Wydział Metali Nieżelaznych, Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu, Wydział Zarządzania, Wydział Paliw i Energii, Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej, Wydział Matematyki Stosowanej, Wydział Nauk Społecznych Stosowanych. Ponadto AGH oferuje studia w ramach dwóch międzywydziałowych szkół, które w przyszłości mają stać się samodzielnymi wydziałami; są to Międzywydziałowa Szkoła Energetyki i Międzywydziałowa Szkoła Inżynierii Biomedycznej.

Politechnika Krakowska utworzona 1 kwietnia 1945 r. W 30 rocznicę powstania szkole nadano imię Tadeusza Kościuszki. Po 60 latach działalności szkoła stała się silną placówką, w której pracuje około 2100 pracowników. W uczelni kształci się 17500 studentów na 7 wydziałach. Wydziały: Wydział Architektury, Wydział Fizyki, Matematyki i Informatyki Stosowanej, Wydział Inżynierii Elektrycznej i Komputerowej, Wydział Inżynierii Lądowej, Wydział Inżynierii Środowiska, Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej, Wydział Mechaniczny.

Akademia Muzyczna w Krakowie założona w lutym 1888 przez Władysława Żeleńskiego. W 1965 roku wraz z Filharmonią krakowską uczelnia ustanawia coroczny festiwal Dni Muzyki Organowej. Obecnie akademia kształci wielu studentów na 3 oddziałach oraz przyznaje doktoraty Honoris Causa wybitnym osobom związanych z muzyką. Wydziały: Wydział twórczości, interpretacji i edukacji muzycznej, Wydział instrumentalny, Wydział wokalno aktorski.

Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie założona w 1946 r. Na początku działalności połączyła istniejące wówczas studia w Krakowie (Studia Aktorskie przy Starym Teatrze, Studia Aktorskie przy Teatrze im. J. Słowackiego oraz Studia Dramatyczne Iwo Galla). Uczelnia kształciła aktorów dramatycznych, obecnie kształci również reżyserów dramatów. Wydziały: Wydział Aktorski, Wydział Reżyserii Dramatu. PWST posiada 2 wydziały zamiejscowe we Wrocławiu.

Akademia Rolnicza w Krakowie pod koniec XVIII w. podjęto próby nauczania rolnictwa na poziomie akademickim. Katedra Rolnictwa powstała w 1806 r. lecz zakończyła działalność 1809 r. W 1890 r. powstało 3-letnie studium rolnicze. W 1972 r. Wyższa Szkoła Rolnicza przemianowana została na Akademię Rolniczą i nadano jej imię Hugona Kołłątaja. Obecnie na 7 wydziałach szkoli się około 10 tys. Studentów. Wydziały: Wydział Rolniczo-Ekonomiczny, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Wydział Leśny, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji, Wydział Ogrodniczy, Wydział Agroinżynierii, Wydział Technologii Żywności.

Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha, w 1927 powstało Studium Wychowania Fizycznego, które w 1950 r. przekształcone zostało Wyższą Szkołę Wychowania Fizycznego. W 1972 szkole zostaje nadany status akademii. Obecnie na dwóch wydziałach uczy się około 4 tys. studentów. Wydziały: Wydział Wychowania Fizycznego, Wydział Rehabilitacji Ruchowej.

Papieska Akademia Teologiczna 11 stycznia 1397 r. powstał Wydział Teologiczny na UJ. W 1954 zgodnie z uchwałą Rady Ministrów usunięto Wydział Teologiczny z uczelni. W 1959 Stolica Apostolska wydała dekret, w którym stwierdzono, że wydział ma istnieć pod kierownictwem władzy kościelnej. W 1974 r. wydział otrzymał tytuł Papieski. 8 grudnia 1981 wydanie przez papieża Jana Pawła II Motu proprio Beata Hedvigis, dzięki któremu ustanowiona została Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie. Wydziały: Wydział Teologiczny, Wydział Filozoficzny, Wydział Historii Kościoła.

Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna "Ignatianum" Strona www Prowadzona przez jezuitów dwuwydziałowa kościelna uczelnia akademicka. Jej instytucjonalne początki sięgają akademickiego studium filozofii, które w latach 1932-34 otrzymało kościelną osobowość prawną jako Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego w Krakowie oraz uznanie ze strony władz Rzeczypospolitej Polskiej. W obecnym kształcie i pod aktualną nazwą uczelnia działa od roku 1999. Łącznie na Wydziale Filozoficznym i Wydziale Pedagogicznym kształci się ok. 2,5 tys. studentów.

Krakowska Szkoła Wyższa im. A. Frycza Modrzewskiego

Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera

Wyższa Szkoła Ekonomii i Informatyki w Krakowie

Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie

[edytuj] Ośrodki naukowe miasta Krakowa

To m.in.:

• Instytut Fizyki Jądrowej w Krakowie
• Instytut Mechaniki Górotworu PAN
• Instytut Języka Polskiego PAN
• Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN
• Instytut Zootechniki
• Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Mikroelektroniki Hybrydowej i Rezystorów – oddział zamiejscowy Instytutu Technologii Elektronowej
• Instytut Botaniki im. Władysława Szafera PAN
• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie
• Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN

[edytuj] Imprezy studenckie w Krakowie

• Juwenalia – jak w innych miastach także w Krakowie odbywa się coroczne święto studentów tzw. Juwenalia. Trwa od kilku do kilkunastu dni, święto przypada na okres maja (czasem początek czerwca). Najważniejszymi elementami święta są pochody studenckie i klucz do bram miasta (gdzie miasto dziękuje studentom za ich obecność). Temu świętu towarzyszą liczne koncerty, występy i zabawy.
• Festiwal nauki w Krakowie – impreza organizowana przez wszystkie krakowskie państwowe uczelnie wyższe, przy udziale licznych instytucji. Celem jest zaprezentowanie działalności naukowej i dydaktycznej niektórych szkół. Zazwyczaj występują 3 części festiwalu: panele dyskusyjne; prezentacje z doświadczeniami i część kulturalna (koncerty, występy artystyczne).

Imprezy zarówno organizowane przez studentów (Juwenalia, Studencki Festiwal Piosenki) jak i te organizowane przez uczelnie mają duży wpływ na życie kulturalne w Krakowie. Obecność tego typu imprez jest pozytywnie oceniana przez mieszkańców miasta.

[edytuj] Sport

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Sport w Krakowie, Kategoria:Sport w Krakowie.

Śmiało można powiedzieć, iż Kraków jest kolebką polskiego sportu. To tutaj w 1889 roku prof. dr Henryk Jordan założył Park Zabaw i Gier, gdzie tutejsza młodzież mogła swobodnie poznawać i uprawiać sport. Oprócz tego w 1869 roku wprowadzono w Galicji (w tym również w Krakowie) wychowanie fizyczne do szkół. Przełomowym okresem, jaki przeżywał krakowski sport, był rok 1906, w którym to powstały najstarsze obecnie kluby piłkarskie w Polsce: Cracovia i Wisła. W tym samym czasie powstał Klub Sportowy Juvenia (początkowo również piłkarski), który obecnie znany jest głównie z sekcji rugby. Rzecz znamienna, to właśnie w Krakowie powstał (jeszcze pod zaborami!) Związek Polskiej Piłki Nożnej dla Galicji (1911 r.). Wiele sukcesów krakowskich sportowców na arenach krajowych i międzynarodowych jest olbrzymią chlubą dla miasta, lecz wciąż oczekiwane są budowy odpowiednich obiektów sportowych, które pozwoliłyby na dalszy rozwój i krzewienie kultury fizycznej wśród młodzieży... Krakowskie drużyny:

• Bieżanowianka Kraków – piłka nożna
• Borek Kraków – piłka nożna, siatkówka
• Bronowianka Kraków – piłka nożna, tenis stołowy
• Klub Sportowy Cracovia – hokej na lodzie, piłka nożna, koszykówka, lekkoatletyka, łyżwiarstwo figurowe, siatkówka, kolarstwo, karate, szachy
• Krakowski Klub Curlingowy – curling
• Garbarnia Kraków – piłka nożna
• Hutnik Kraków – piłka nożna
• Juvenia Kraków – rugby
• MKŁ Krakowianka - łyżwiarstwo figurowe
• Płaszowianka Kraków – piłka nożna
• Podgórze Kraków – piłka nożna
• Pogoń Skotniki – piłka nożna
• Polonia Kraków – piłka nożna, koszykówka, futbol amerykański
• Tramwaj Kraków – piłka nożna, szachy, tenis stołowy
• Wanda Kraków – żużel, boks
• Wawel Kraków – piłka nożna, siatkówka
• Towarzystwo Sportowe Wisła Kraków – piłka nożna, koszykówka mężczyzn, koszykówka kobiet, siatkówka kobiet, boks, brydż, gimnastyka, judo, strzelectwo
• TS Wisła Can-Pack Kraków – koszykówka kobiet

W Krakowie znajduje się Tor Kajakarstwa Górskiego – jeden z najbardziej nowoczesnych europejskich obiektów tego typu. Organizowane są tam spływy pontonowe oraz kajakowe. Można uprawiać również rafting – spływ pontonem po górskich rzekach.

[edytuj] Parki i ochrona przyrody

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Parki w Krakowie, Pomniki przyrody na terenie Krakowa.

W Krakowie jest około 40 parków, które łącznie zajmują ok. 318,5 ha (2002) co stanowi niecały procent całkowitej powierzchni miasta.

Kraków jest to teren na którym znajduje się wiele cennych gatunków fauny i flory. W Krakowie znajduje się 5 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 48,6 ha (0,14% powierzchni miasta). Na obszarze miasta Krakowa znajdują się niewielkie zielone obszary wchodzące w skład Zespołów Jurajskich Parków Krajobrazowych. Zespół ten zajmuje się ochroną najwartościowszych terenów Jury Krakowsko-Częstochowskiej m.in. fragmenty parku Bielańsko-Tynieckiego, Tenczyńskiego oraz Dolinek Krakowskich, wraz z ich otulinami. Rzeki, ich doliny oraz zbiorniki wodne to jedne z najciekawszych z przyrodniczego punktu widzenia miejsc w Krakowie.W południowej części stoków wzgórz wapiennych oferują wyśmienite warunki do rozwoju roślinności ciepłolubnej muraw i zarośli kserotermicznych.

Spis rezerwatów przyrody w Krakowie

• Bielańskie Skałki

powierzchnia: 1,73 ha; przedmiot ochrony: spontaniczne procesy sukcesji biocenoz leśnych na skalistym, dawniej pozbawionym lasu terenie.

• Bonarka

powierzchnia: 2,29 ha; przedmiot ochrony: rezerwat geologiczny, uskoki geologiczno-tektoniczne, powierzchnie abrazyjne, odsłonięte utwory jurajskie, kredowe i trzeciorzędowe (zobacz więcej).

• Panieńskie Skały

powierzchnia: 6,41 ha; przedmiot ochrony: wąwóz jurajski z wychodniami skał wapiennych, naturalny las bukowy i grądowy.

• Skałki Przegorzalskie

powierzchnia: 1,38 ha; przedmiot ochrony: skała z roślinnością kserotermiczną.

• Skołczanka

powierzchnia: 36,77 ha; przedmiot ochrony: zrębowe wzgórze wapienne ze zróżnicowanymi biocenozami, stanowisko fauny środowisk kserotermicznych, w tym rzadkich i zagrożonych gatunków owadów.

Użytki ekologiczne w Krakowie

• Uroczysko w Rząsce-teren częściowo położony w gminie Kraków, a częściowo na terenie Zabierzowa, zajmuje około 59 Ha. Celem utworzenia użytku była ochrona Fiołka Bagiennego-jest to gatunek zagrożony wyginięciem. W roku 2001 został wpisany na listę Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. Użytek chroni także pozostałość ekosystemów leśnych oraz wodnych na tym terenie.
• Łąki Nowohuckie- teren o powierzchni około 57 Ha. Użytek ten został uchwalony w 2003 roku przez Radę Miasta Krakowa, położony jest w pobliżu Placu Centralnego. Utworzony został w celu ochrony półnaturalnych zbiorowisk roślinnych (łąk podmokłych) w dolinie Wisły.

Pomniki przyrody

W Krakowie znajduje się około 192 pomników przyrody, większość z nich to drzewa. "Źródło Świętojańskie" w Tyńcu oraz głaz narzutowy przy ulicy Spółdzielców są jednymi z najważniejszych pomników przyrody w gminie Kraków.

Ochrona przyrody

Na obszarze Krakowa znajduje się wiele placówek i organizacji ochrony przyrody w Krakowie. Zachodnia część Krakowa stanowi tzw. Obszar Krakowski podlega polskiej sieci ekologicznej. Ponadto część obszaru miasta usytuowana jest w zasięgu korytarza ekologicznego rzeki Wisły. W Krakowie znajduje się jedna z ostoi CORINE Biotopes. Jest to ostoja przyrodnicza Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Głównymi motywami ochrony tego miejsca są: flora, fauna, geomorfologia i krajobraz.

Instytucje związane z ochroną przyrody w Krakowie

• Wydział Środowiska i Rolnictwa Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego Oddział Ochrony Przyrody
• Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Krakowa
• Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne
• Polska Fundacja Ochrony Przyrody "Pro Natura"
• Federacja Zielonych – Grupa Krakowska
• Fundacja "Partnerstwo dla Środowiska"
• Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych
• Liga Ochrony Przyrody Zarząd Okręgowy w Krakowie
• Pracownia Animacji Ekologicznej Ośrodka Kultury im. C.K. Norwida
• Towarzystwo na Rzecz Ochrony Przyrody
• Polski Klub Ekologiczny – Zarząd Główny
• Fundacja – Miejski Park i Ogród Zoologiczny

[1] Galeria flory w gminie Kraków

[2] Galeria fauny w gminie Kraków

Więcej informacji w tym artykule.

Lista pomników przyrody na terenie Krakowa

[edytuj] Gospodarka

[edytuj] Budżet miasta na 2006 r.

Budżet uchwala Rada Miasta na podstawie projektu Prezydenta Miasta, który jest przedstawiany Radzie co roku do 15 listopada. Na rok 2006 uchwalono następujący budżet:

zakładane dochody: 2 150 000 000 zł
źródła dochodów:
14% – podatki i opłaty lokalne (podatek od nieruchomości, rolne, leśne, od środków transportu, opłata targowa, podatek od psów),
3%   – podatki pobierane przez Urząd Skarbowy,
7%   – dochody z majątku gminy (sprzedaż lub dzierżawa miejskich nieruchomości),
30% – wpływy z budżetu państwa (np. udziały w podatku dochodowym od firm – CIT, i mieszkańców – PIT),
34% – subwencje państwowe (z przeznaczeniem na świadczenia rodzinne, utrzymanie domów pomocy społecznej, składki na ubezpieczenia dla bezdomnych),
3%   – środki unijne,
1%   – opłaty za zezwolenia na handel alkoholem,
8%   – inne (np. za rejestrację pojazdów, dowody osobiste, mandaty Straży Miejskiej).

zakładane wydatki: 2 339 000 000 zł
79% – wydatki bieżące (stałe dla zapewnienia codziennej funkcjonalności miasta),
21% – wydatki inwestycyjne.

• Wydatki bieżące podzielono na:

39% – oświata i edukacja (przedszkola i szkoły),
9%   – gospodarka i infrastruktura miejska (sprzątanie miasta i oświetlenie),
31% – polityka społeczna (domy pomocy społecznej, świadczenia socjalne),
4%   – kultura (teatry, domu kultury, świetlice, kluby),
3%   – obsługa zadłużenia miasta,
1%   – wpłaty do budżetu Państwa na rzecz gmin mniej zamożnych,
13% – inne (np. promocja miasta, administracja samorządowa).

• Wydatki inwestycyjne podzielono na:

41% – transport i łączność (budowa i przebudowa ulic, komunikacja miejska),
25% – gospodarka miejska i ochrona środowiska (np. rozbudowa oczyszczalni, modernizacja wysypiska śmieci, utrzymanie zieleni)
2%   – gospodarka mieszkaniowa (mieszkania miejskie),
8%   – kultura (np. modernizacja domów kultury, muzeów)
15% – kultura fizyczna i sport (Rozbudowa i budowa miejskich obiektów sportowych),
9%   – inne (np. rozbudowa szkół, przedszkoli, szpitali).

[edytuj] Firmy

Kraków należy do jednych z najważniejszych centrów biznesu w Polsce. Poniższa lista przedstawia wybrane firmy, których siedziba znajduje się lub znajdowała się na terenie miasta.

• Żupa krakowska
• Zakłady Budowy Maszyn i Aparatury im. Ludwika Zieleniewskiego
• Krakowski Koncern Prasowy IKC
• Krakowskie Zakłady Elektroniczne Unitra-Telpod
• Mittal Steel Poland S.A. Oddział Kraków
• Elektrociepłownia Kraków
• Centrum Oprogramowania Motorola GSG Poland

[edytuj] Handel

Kraków stanowi ważne w skali kraju centrum handlowe. W mieście znajduje się kilka bardzo dużych centrów handlowych oraz kilkanaście mniejszych.

Największe hipermarkety:

• Tesco – 5;
• Carrefour – 3;
• Real – 2;
• Makro Cash and Carry – 1;
• Kaufland – 1;
• Saturn – 1;
• Selgros Cash and Carry – 1;
• Leroy Merlin – 2
• IKEA; 1
• Castorama – 3
• MediaMarkt – 1 (wkrótce 2)
• OBI – 2
• Praktiker

Centra handlowe:

• Kraków Plaza
• Galeria Kazimierz
• Galeria Krakowska
• Centrum handlowe M1
• Centrum handlowe Zakopianka
• Centrum handlowe Krokus

Centra handlowe w budowie lub planowane:

• Bonarka City Center
• Park Handlowy Bronowice
• Solvay Park

W Krakowie znajduje się wiele innych mniejszych centrów handlowych

[edytuj] Komunikacja

[edytuj] Tranzyt

Kraków jest ważnym węzłem komunikacyjnym. Przez miasto przechodzą drogi krajowe: 4 , 7 , 44 , 79 , 94 . Z południowej i zachodniej strony miasta znajduje się autostrada A4 .

[edytuj] Lotniska

Zobacz więcej w osobnym artykule: Port lotniczy Kraków-Balice.

Krakowski port lotniczy jest drugim największym lotniskiem w Polsce, w 2006 roku obsłużył prawie 2,4 mln pasażerów, na rok 2007 liczba ta ma przekroczyć 3 mln. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków Balice oferuje połączenia z ponad 59 miastami na świecie, jest to najszybciej rozwijająca się europejska jednostka, obecnie budowany jest drugi terminal, a jesienią tego roku ruszy budowa kolejnego. Krakowskie Balice oferują klientom jedyne w Polsce połączenie kolejowe miedzy lotniskiem a centrum miasta.

[edytuj] Komunikacja miejska

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Autobusy miejskie w Krakowie, Tramwaje w Krakowie.

[edytuj] Kolej

Kraków jest jednym z najważniejszych w Polsce węzłów kolejowych. Można stąd dojechać pociągiem do większości najważniejszych miast w Polsce. Posiada szybkie połączenia z Warszawą i Gdańskiem obsługiwane przez PKP InterCity, dodatkowo połączenie EuroCity z Wiedniem oraz EuroCity Wawel z Wrocławiem, Berlinem i Hamburgiem. Często kursujące pociągi pospieszne zapewniają dojazd do Łodzi, Kielc, Lublina, Katowic, Rzeszowa, Radomia, Przemyśla, Wrocławia, Poznania, Torunia, Szczecina, Bydgoszczy, Opola, Olsztyna i wielu innych miast. Nocne pociągi międzynarodowe łączą Kraków z Pragą i Budapesztem. Najważniejszym dworcem w mieście jest Dworzec Główny, położony w ścisłym centrum miasta przy ul. Lubicz na północny wschód od Rynku. Stanowi on jeden wielki kompleks komunikacyjny łącznie z Regionalnym Dworcem Autobusowym przy ulicy Bosackiej oraz dworcem przewoźników prywatnych przy Politechnice Krakowskiej. Znaczącym dworcem jest również Kraków Płaszów, położony w południowo-wschodniej części miasta. Zapewnia on częste i szybkie połączenia z Rzeszowem, Tarnowem, Przemyślem, Skawiną i Kalwarią Zebrzydowską. Inne stacje znajdują się w takich dzielnicach jak Łobzów, Mydlniki, Bieżanów, Prokocim czy Łagiewniki. Niestety, Nowa Huta jest pozbawiona kolejowej komunikacji pasażerskiej, natomiast istnieje tu największa w Krakowie stacja przeładunkowa. Nowością w połączeniach kolejowych Krakowa są tak zwane "Aglobusy" czyli pociągi podmiejskie w formie nowoczesnego szynobusu. Obsługują one trasy do Krzeszowic, Wieliczki i Skawiny i są w szczycie przewozowym dobrą alternatywą dla zakorkowanych często dróg. Istnieje także, obsługiwane przez szynobusy, połączenie kolejowe do Portu Lotniczego im. Jana Pawła II w Krakowie-Balicach.

[edytuj] Miasta bliźniacze i partnerskie

Miasta bliźniacze:

Kijów – Ukraina Leuven – Belgia

Mediolan – Włochy Norymberga – Niemcy

Kurytyba – Brazylia (honorowe) La Serena – Chile (honorowe)

Miasta partnerskie:

Bordeaux – Francja Bratysława – Słowacja Budapeszt – Węgry Cusco – Peru Edynburg – Szkocja

Fez – Maroko Florencja – Włochy Frankfurt nad Menem – Niemcy Göteborg – Szwecja Innsbruck – Austria

Lipsk – Niemcy Lwów – Ukraina Orlean – Francja Pecz – Węgry Rochester – USA

Sankt Petersburg – Rosja Sewilla – Hiszpania Solura – Szwajcaria Wilno – Litwa Zagrzeb – Chorwacja

Współpraca miast bez umowy:

Jerozolima – Izrael Moskwa – Rosja

Quito – Ekwador Strasburg – Francja

Wiedeń – Austria

Nie można przejść obojętnie również nad faktem, iż 16 kwietnia 1997 r. Rada Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, podjęła Uchwałę o współpracy partnerskiej z czeczeńską stolicą Grozny. Umowa ta, nie została nigdy parafowana przez władze Groznego, prawdopodobnie ze względu na panujacą w Czeczenii dramatyczną sytuację. Powyższa inicjatywa Krakowa, była świadectwem poparcia ówczesnych władz miasta, dla idei walki narodu czeczeńskiego o samostanowienie i niepodległość. Wydaje się, iż stała się swoistym wyrazem uznania samodzielnej Czeczeńskiej Republiki Iczkeria (Czeczenia), wobec nieuznawania jej przez żadne z Państw "wolnego świata". [Na terenie Krakowa, mieściły się niektóre instytucje tej nieuznawanej Republiki, w osobach występujących w charakterze władz na uchodźstwie, oraz Czeczeński Ośrodek Informacyjny (siedziba: Rynek Główny w Krakowie), traktowany przez zainteresowanych jako swoista Ambasada Czeczenii w Polsce.

[edytuj] Osoby związane z Krakowem

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Honorowi Obywatele Krakowa, Prezydenci Krakowa.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Krakowem.

Adam Chmielowski Adam Stefan Sapieha Adam z Bochynia Adam Krzyżanowski Adolf Szyszko-Bohusz Ambroży Grabowski Andrzej Patrycy Nidecki Andrzej Sikorowski Andrzej Stanisław Załuski Andrzej Wajda Anna Jagiellonka Antoni Jan Dziatkowiak Barbara Radziwiłłówna Bartolommeo Berrecci Bolesław III Krzywousty Bolesław V Wstydliwy Bona Sforza Czesław Miłosz Dow Beer Meisels Edward Dembowski Edward Ochab Elżbieta Rakuszanka Emeryk Czapski-Hutten Ewa Demarczyk Ewa Lipska Ewa Mańkowska Feliks Radwański Filip Kallimach Florian Straszewski Franciszek Florentczyk Franciszek Macharski Grzegorz Paweł z Brzezin Grzegorz Turnau Halina Czerny-Stefańska Helena Modrzejewska Henryk Jordan Henryk Reyman Hugo Kołłątaj Irek Grin Iwo Odrowąż Jacek Malczewski Jadwiga Andegaweńska Jan (Beber) z Oświęcimia Jan (Piotrowicz) z Oświęcimia Jan (Sacranus) z Oświęcimia Jan Długosz Jan Haller Jan I Olbracht Jan II Kazimierz Jan Maria Padovano

Jan Matejko Jan Sztaudynger Jan Śniadecki Jerzy Bińczycki Jerzy Kossak Jerzy Stuhr Jerzy Turowicz Józef Cyrankiewicz Józef Czech Józef Dietl Józef Kałuża Józef Mehoffer Józef Piłsudski Julian Fałat Juliusz Kossak Juliusz Leo Juliusz Osterwa Karol Bunsch Karol Estreicher (młodszy) Karol Estreicher (starszy) Karol Józef Wojtyła Karol Olszewski Kazimierz III Wielki Kazimierz Kordylewski Krzysztof Jasiński Krzysztof Penderecki Krzysztof Szydłowiecki Leszek Biały Leszek Czarny Lucjan Rydel Ludwik Decjusz Ludwik Solski Łukasz Górnicki Maciej Miechowita Maciej Moraczewski Maciej Słomczyński Marcin Bylica Marcin Świetlicki Marek Grechuta Marek Rostworowski Marian Dąbrowski Michał Bałucki Michał Bobrzyński Mikołaj Kopernik Mikołaj Wierzynek Mikołaj z Szadka Prokopowicz Mikołaj Zyblikiewicz Mordechaj Gebirtig Napoleon Cybulski Odo Feliks Kazimierz Bujwid

Oskar Schindler Paweł Włodkowic Piotr Skarga Piotr Skrzynecki Robert Gadocha Roman Darowski Roman Ingarden Samuel Maciejowski Stanisław Dziwisz Stanisław Lem Stanisław Pigoń Stanisław Rawicz Kosiński Stanisław Szydłowiecki Stanisław Wodzicki Stanisław Wyspiański Stanisław ze Skarbimierza Stanisław ze Szczepanowa Stefan Banach Stefan Czarniecki Święta Kinga Święty Kazimierz Tadeusz Banachiewicz Tadeusz Kantor Teodor Axentowicz Tomasz Dolabella Tylman z Gameren Walerian Montelupi Wanda Wasilewska Wincenty Kadłubek Wisława Szymborska Wit Stwosz Władysław Belina-Prażmowski Władysław I Łokietek Władysław II Jagiełło Władysław Szafer Władysław Żeleński Wojciech Brudzewski Wojciech Has Wojciech Kossak Wojciech Stattler Zbigniew Oleśnicki Zbigniew Ziobro Zygmunt I Stary Zygmunt II August Zygmunt III Waza Zygmunt Jordan Zygmunt Konieczny Zygmunt Wróblewski Xawery Dunikowski

[edytuj] Ciekawostki

• Nazwę "Kraków" (Krakow) nosi także kilka innych miejscowości na świecie: Zobacz - Krakow
• Po Krakowie jeździła zaczarowana dorożka: Zobacz - Zaczarowana Dorożka

[edytuj] Bibliografia

Monografie

• Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki i Józef Mitkowski (red.) "Dzieje Krakowa", 1979, Wyd. Literackie, Kraków ISBN 83-08-00115-7
  • "Kraków do schyłku wieków średnich" tom 1, ISBN 83-08-02057-7
  • "Kraków w wiekach XVI-XVIII" tom 2 ISBN 83-08-006639-5
  • "Kraków w latach 1796-1918" tom 3, ISBN 83-08-00116-5
  • "Kraków w latach 1918-1939" tom 4, ISBN 83-08-02764-4
  • "Kraków w latach 1939-1945" tom 5, ISBN 83-08-03289-3
  • Andrzej Chwalba, 2004, "Kraków w latach 1945-1989" tom 6, ISBN 83-08-03636-8

[edytuj] Zobacz też

• Biskupi krakowscy
• Doktorzy Honoris Causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Synagogi Krakowa

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta "Magiczny Kraków" (pl) (de) (en) (fr)
• Wirtualny Kraków
• Krakownews - serwis informacyjny o Krakowie
• Życie Krakowa
• Podział Krakowa na dzielnice na przestrzeni dziejów
• Portal miejski: Życie Krakowa - Nowa Huta
• Miasto.info - Krakowski Serwis Miejski.

• Transport
  • Port Lotniczy - Balice
  • Komunikacja - MPK Kraków

• Atrakcje turystyczne
  • Kraków – zabytki i kościoły miasta (pl) (de) (en) (fr) (pt)
  • Secesyjny Kraków
  • Żydowski Kraków - przewodnik po Kazimierzu, żydowskiej dzielnicy Krakowa
  • Synagogi w Krakowie
  • Cmentarze żydowskie
  • Cmentarze w Krakowie
  • Wystawa Techniki - Wieliczka

• Mapy i zdjęcia satelitarne
  • Satelitarne zdjęcia Krakowa z Google (en)
  • Interaktywny Plan Centrum Krakowa
  • Plan Krakowa / Kraków Street Map (en, pl)
  • Fotografie Krakowa