Akcja pod Arsenałem

Z Wikipedii

Historia Polski

Ten artykuł jest częścią cyklu: Polskie Państwo Podziemne

Akcja pod Arsenałem (26 marca 1943) - pod warszawskim Arsenałem (skrzyżowanie ulic Bielańskiej i Długiej) miała miejsce jedna z najważniejszych akcji zbrojnych Grup Szturmowych Szarych Szeregów (pod kryptonimem "Meksyk II"), w trakcie której uwolniono harcmistrza Jana Bytnara ("Rudego") oraz 20 innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby Gestapo przy Alei Szucha na Pawiak.

Akcją dowodzili: całością Stanisław Broniewski, a bezpośrednio Tadeusz Zawadzki. Opisana dokładnie w książkach "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego oraz "Akcja pod Arsenałem" Stanisława Broniewskiego.

Spis treści 1 Geneza 2 Wydarzenia 3 Uczestnicy akcji 3.1 Grupa "Atak" 3.2 Grupa "Ubezpieczenie" 4 Źródła 4.1 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geneza

W nocy z 18/19 marca 1943, w swoim mieszkaniu przy ul. Osieckiej ujęty został komendant Hufca Praga Henryk Ostrowski ps."Heniek" z żoną. Do dziś nie udało się ustalić w jaki sposób Gestapo wpadło na jego trop. Dochodzenie wyjaśniające podjęte przez władze Szarych Szeregów wykluczyło jedynie, że celne uderzenie Gestapo było wynikiem zdrady.

W czasie gruntownej rewizji mieszkania Ostrowskich, gestapowcy znaleźli wiele materiałów szkoleniowych i wywiadowczych, wśród których były również opracowane przez "Heńka" szkice sytuacyjne do przygotowywanej właśnie akcji "Czarnocin".

Prawdopodobnie przy "Heńku" odkryto również notes z prymitywnie zaszyfrowanym adresem Janka Bytnara "Rudego", który następnie bez trudu gestapowcy odczytali.

Niemcy szybko doszli do wniosku, że uchwycili ważną nić, mogącą ich zaprowadzić do oddziału zajmującego się dywersją kolejową. Działali więc szybko i zdecydowanie. W wyniku tortur i brutalnego śledztwa najprawdopodobniej uzyskali informacje od "Heńka". (Z tego co obecnie wiadomo "Heniek" nie zdradził niczego Niemcom, a wszystkie materiały wydobyli z jego notatek. Wmawianie "Rudemu", że "Heniek" złamał się, był celowe dla wydobycia zeznań. Aleksander Kamiński nie miał dostępu do tych informacji i dlatego opisał "Heńka" jako zdrajcę w "Kamieniach na szaniec").

[edytuj] Wydarzenia

1. Zajęcie ustalonych pozycji przez uczestników akcji
2. Sygnał łącznika o nadjeżdżającej karetce
3. Znak dowódcy do rozpoczęcia akcji
4. Nieoczekiwane pojawienie się niemieckiego Żandarma
   1. strzelanina - nieplanowanym ostrzeżeniem dla kierowcy więźniarki
5. Zjechanie auta z zaplanowanej trasy
6. Wymiana ognia
7. Uwolnienie Rudego i innych więźniów
8. Przeniesienie Rudego do oczekującego auta
9. Ucieczka z miejsca akcji
10. Dotarcie ostatnich uczestników akcji pod dom Alka

[edytuj] Uczestnicy akcji

• "Orsza" Stanisław Broniewski, dowódca akcji, od maja 1943 Naczelnik "Szarych Szeregów"

[edytuj] Grupa "Atak"

• "Zośka" Tadeusz Zawadzki, dowódca grupy,
• "Anoda" Jan Rodowicz, d-ca sekcji,
• "Bolec" Tadeusz Chojko,
• "Heniek" Henryk Kupis,
• "Stasiek" Stanisław Pomykalski,
• "Maciek" Sławomir Bittner, d-ca sekcji,
• "Kołczan" Eugeniusz Koecher,
• "Sem" Wiesław Krajewski,
• "Słoń" Jerzy Gawin, d-ca sekcji,
• "Buzdygan" Tadeusz Krzyżewicz, 2 IV 1943 zmarł z ran odniesionych w akcji pod Arsenałem
• "Cielak" Tadeusz Szajnoch,
• "Alek" Aleksy Dawidowski, d-ca sekcji, 30 III 1943 zmarł z ran odniesionych w akcji,
• "Hubert" Hubert Lenk, ujęty w czasie akcji, rozstrzelany 7 V 1943 w ruinach getta,
• "Mirski" Jerzy Zapadko

[edytuj] Grupa "Ubezpieczenie"

• "Giewont" Władysław Cieplak, d-ca grupy,
• "Kuba" Konrad Okolski, d-ca sekcji,
• "Kadłubek" Witold Bartnicki,
• "Jur" Andrzej Wolski,
• "Katoda" Józef Saski, d-ca sekcji,
• "Kopeć" Stanisław Jastrzębski,
• "Rawicz" Żelisław Olech,
• "Tytus" Tytus Trzciński, d-ca sekcji,
• "Felek" Feliks Pendelski,
• "Ziutek" Józef Pleszczyński,
• "Pająk" Jerzy Tabor,
• "Kapsiut" Kazimierz Łodziński,
• "Jeremi" Jerzy Zborowski, kierowca wozu,
• "Jurek TK" Jerzy Pepłowski, ubezpieczenie wozu.

Tylko jedenastu uczestników akcji dożyło końca II wojny światowej. Dowódca grupy, Tadeusz Zawadzki, zginął 20 sierpnia 1943 w czasie rozbicia strażnicy granicznej w miejscowości Sieczychy. Odbity "Rudy" zmarł 30 marca 1943 z ran odniesionych w czasie przesłuchania, tego samego dnia co Aleksy Dawidowski.

[edytuj] Źródła

• Stanisław Broniewski "Pod Arsenałem", (1983) ISBN 830511161x
• Aleksander Kamiński "Kamienie na szaniec"
• Stanisław Broniewski "Całym życiem. Szare Szeregi w relacji naczelnika" (1983), ISBN 8301042699

[edytuj] Linki zewnętrzne

• opis i mapki
• Opis akcji w oparciu o źródła
• Hufiec ZHP Myślibórz - Hufiec ZHP im. Bohaterów Akcji pod Arsenałem
• Rajd Arsenał - ogólnopolski rajd harcerski organizowany przez Hufiec ZHP Warszawa-Mokotów w celu upamiętnienia Akcji pod Arsenałem