Bitwa pod Chancellorsville
Z Wikipedii
| Bitwa pod Chancellorsville Wojna secesyjna |
|||||||||||||||||
 Bitwa pod Chancellorsville (obraz Kurza i Allisona) |
|||||||||||||||||
| Data | 30 kwietnia-6 maja 1863 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Hrabstwo Spotsylvania (stan Wirginia) | ||||||||||||||||
| Wynik | Wygrana wojsk Konfederacji | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Bitwa pod Chancellorsville (30 kwietnia - 6 maja 1863 r.) - stoczona została w trakcie amerykańskiej wojny domowej. Bitwa miała miejsce 16 km na zachód od Fredericksburga w stanie Wirginia. Uznawana jest za jedną z najlepszych bitew generała Roberta E. Lee i jego Armii Północnej Wirginii w starciu z Armią Potomacu pod dowództwem generała Fighting Joe Josepha Hookera. Starcie zakończyło się wielkim zwycięstwem armii konfederatów i śmiertelnym zranieniem generała konfederatów Jacksona.
Spis treści |
[edytuj] Przed bitwą
Dnia 25 stycznia 1863 r. generał Hooker objął dowództwo nad Armią Potomacu. Od samego początku generał zajął się poprawą warunków żołnierzy, zaopatrzeniem i wypłatą żołdu, a więc sprawami zupełnie zaniedbanymi przez jego poprzedników. Dodatkowo utworzył z byłych związków kawaleryjskich Grand Division nowy korpus kawalerii. Hooker zdymisjonował nieudolnych generałów, zastępując ich bardziej doświadczonymi. Generał Daniel Edward Sickles otrzymał dowództwo III Korpusu, w miejsce generała niemieckiego pochodzenia Franza Sigela, Hooker mianował generała Olivera Otisa Howarda, któremu nadał dowództwo nad XI korpusem. Dowodzenie nad VI korpusem otrzymał natomiast generał John Sedgwick.
Po bitwie pod Fredericksburgiem generał Armii Północnej Wirginii Robert E. Lee wyraźnie odzyskał wigor. Jego problemy zaopatrzeniowe były jednak nadal poważne, gdyż jego armię zaopatrywały jedynie dwa pociągi dziennie, stale kursujące na linii Richmond-Petersburg. Szczególnie poważne problemy Lee miał z dostateczną ilością paszy dla koni. Z tego też powodu armia konfederatów posuwała się dość wolno.
Tymczasem zawarte na wszystkich frontach na północy zawieszenie broni nie wszystkim się podobało. Lincoln nakazał Hookerowi jak najszybsze przejście do ofensywy i atak na twierdzę konfederatów Richmond w celu całkowitego zniszczenia armii generała Lee. Ten ostatni nakazał budowę szańców na południe od rzeki Rappahannock River, gdzie oczekiwał nadejścia wrogiej armii. Hooker tymczasem poinformowany o trudnościach zaopatrzeniowych konfederatów zdecydował się na okrążenie przeciwnika i odcięcie go od własnych linii zaopatrzeniowych. Dnia 13 kwietnia Hooker wysłał korpus kawalerii pod dowództwem George Stonemana w kierunku Fredericksburga, w celu odcięcia konfederatów od Hanover Junction. Sam zamierzał od frontu uderzyć na Armię Północnej Wirginii, plan ten jednak spalił na panewce gdyż w wyniku ciągłych opadów deszczu kawaleria nie była w stanie przekroczyć wezbranej rzeki Rappahannock River.
[edytuj] Przygotowania do bitwy
Hooker zrezygnowawszy z pierwotnego planu przekroczenia rzeki zdecydował związać walką siły Lee pod Fredericksburgiem i siłami głównymi Armii Potomacu uderzyć na jego lewą flankę oraz tyły. Jego zamiarem było zepchnięcie konfederatów na południe. Dnia 27 kwietnia trzy korpusy wraz z kawalerią pomaszerowały wzdłuż rzeki w kierunku północno-zachodnim. Dnia 29 kwietnia unioniści doszli do Kellys Ford, następnie kierując się w kierunku południowym przekroczyli rzekę Rapidan River w dwóch miejscach. Korpus kawalerii rozpoczął rajd skierowany przeciwko liniom zaopatrzenia Armii Północnej Wirginii. Dwa dalsze korpusy przekroczyły tymczasem Rappahannock River w dniu 29 kwietnia w okolicach US Furt. Dnia 30 kwietnia korpusy liczące łącznie 80 000 ludzi zebrały się w okolicach Chancellorsville. Dwa kolejne korpusy dowodzone przez Sedgwicksa w sile 40 000 ludzi przekroczyły rzekę pod Fredericksburgiem. Ich zadaniem było wiązanie tam walką sił Lee.
Generał konfederatów nie do końca orientował się w zamiarach przeciwnika. 29 kwietnia nakazał dywizji majora Richarda Andersona wymarsz w kierunku przeciwnika. Jako że Anderson uważał tereny na zachód od Chancellorsville (The Wilderness) za nienadające się do marszu, skierował się na otwarty teren na wschód od miasta i tam zbudował pozycje obronne. Dzień później generał Jackson zaproponował atak na żołnierzy Sedgwicka, jednak Lee odmówił tłumacząc że Armia Potomacu dysponuje większą ilością dział. Następnie Lee nakazał swoim korpusom zebranie się w rejonie Chancellorsville. Jedynie dywizję generała Earlysa w sile 12 000 ludzi pozostała naprzeciwko wojsk Sedgwicka.
Hooker tymczasem nakazał swoim generałom pozostawanie w rejonie Chancellorsville do czasu aż zbiorą się tam wszystkie z 5 korpusów. Siły te miały albo uderzyć całością wojsk na Armię Północnej Wirginii lub zająć jak najlepsze pozycje obronne. Po rozpoznaniu terenu wojska Unii okopały się. Jedynie dowódca XI korpusu znajdującego się na prawym skrzydle, zdecydował się podjąć atak następnego dnia i nie zajął pozycji obronnej.
[edytuj] Walki 1 maja
Armia Potomacu poruszała się nie niepokojona. Lee zresztą nie zdradzał, że zamierza iść w kierunku południowym. W sile 28 000 ludzi skierował się w stronę wojsk Hookera. Po zebraniu się w rejonie Chancellorsville Hooker nakazał swoim 3 korpusom atak w kierunku wschodnim. Po otrzymaniu informacji od korpusów II I XII o dostrzeżeniu ruchów nieprzyjaciela, Hooker przerwał atak i nakazał swoim wojskom okopanie się w rejonie Chancellorsville. Unioniści mieli tam dobre pozycje obronne, gdyż stanowiska które zajmowali otoczone były drzewami pobliskich lasów, dające znakomite schronienie obrońcom. Siły Lee znajdujące się w tym rejonie znalazłyby się pomiędzy wojskami Hookera z jednej a żołnierzami Sedgwicksa z drugiej strony. Około godz. 8 przednie oddziały Jacksona doszły do szańców dywizji Andersona. Jackson nakazał Andersonowi rozpocząć atak w kierunku nadciągających w kierunku wschodnim wojskom Hookera. Defensywna postawa sił Unii, skłoniła Lee do uderzenia na obie grupy wojsk Armii Potomacu. Ponieważ jednak zalesione pozycje centrum, gdzie okopały się wojska Unii, nie dawały szans na zwycięstwo, Lee zdecydował się poprowadzić atak z zachodniej flanki. Aby ten plan mógł się powieść, generał konfederatów zmuszony był podzielić swoje siły na dwie grupy oraz poprowadzić jedną w 12 milowy marsz naokoło stanowisk unionistów, mając stale na uwadze pasywną postawę Sedgwicka. W końcu postanowiono że naprzeciwko 70 000 żołnierzy Armii Potomacu stanie zaledwie 14 000 konfederatów, reszta natomiast w sile 26 000 ludzi pod dowództwem Jacksona obejdzie siły Północy.
[edytuj] Walki 2 maja
Lee szczególną uwagę zwracał na pozycje bronione siły Andersona i Mc Lawsa. Doskonale orientował się w siłach centrum i lewego skrzydła przeciwnika, niewiele natomiast wiedział o jego prawej flance. Rankiem 2 maja Jackson na czele wypoczętych i dobrze wyposażonych żołnierzy wyruszył w końcu na wyznaczone wcześniej pozycje na prawej flance przeciwnika. Plan Lee był bardzo ryzykowny, zawierał jednak szanse powodzenia pod warunkiem zaskoczenia wojsk Hookera. Około godz. 6.00 przednie oddziały Jacksona dotarły do Catherine Furnace. Unioniści spostrzegli już ruchy wojsk konfederatów, nie wiedzieli jednak dokąd one zmierzają. W ich mniemaniu konfederaci mieli zająć stanowiska na południu. Ponieważ jednak ruchy te mogły zagrozić prawemu skrzydłu Unii, Hooker ostrzegł dowodzącego XI korpusem generała Howarda, nakazując mu wyjście naprzeciw wroga. Ogólnie jednak w kwaterze wojsk Unii przeważała opinia o kierunku marszu konfederatów na wschód. Około godz. 13.00 dowodzący III korpusem generał Sickles uderzył pod Catherine Furnace na siły przednie Jacksona. Ten jednak wycofał się na południe, co utwierdziło Hookera w przekonaniu, że Armia Północnej Wirginii wycofuje się z pola walki. Nakazał zatem Sedgwickowi atak na siły Earla w okolicy Mary's Height i tym samym wzięcie konfederatów Lee w kleszcze. Rozkaz wydany ok. 11.15 Sedgwick otrzymał jednak dopiero ok. godz. 16.30. Na atak było już tego dnia za późno.
Około 14.30 Hooker nakazał swoim generałom przygotować się do pościgu za uchodzącą w jego mniemaniu armią konfederatów. Tymczasem Jackson koło godz. 15.00 osiągnął wysunięte najdalej siły prawej flanki przeciwnika. Zaraz też rozpoczął przygotowania do ataku. Przez cały dzień do kwatery wojsk Unii dochodziły meldunki o dużej grupie wojsk konfederatów maszerującej wzdłuż frontu XI korpusu w kierunku zachodnim. Żołnierze północy byli jednak pewni swoich osłoniętych lasem pozycji, że zupełnie lekceważyli przeciwnika. Większość żołnierzy spędziła dzień na bezczynności. Atak rozpoczął się około godz. 17.30. Zaskoczył on całkowicie żołnierzy Unii, szykujących się akurat do kolacji. Około 19.00 Jackson przebił się 2 mile na wschód, nakazując ataki swoim 2 dywizjom dowodzonym przez Schurza i Devinsa. 15 minut później Jackson wstrzymał atak chcąc uporządkować swoje dywizje. Dalszy atak miała prowadzić dywizja pod dowództwem A.P.Hillsa. Zapadający zmrok utrudnił niedługo potem odróżnienie wojsk w bitwie. Jeszcze jeden atak kawalerii Unii na piechotę konfederatów na chwile wstrzymał zagrożenie obrońców. Niecierpliwy Jackson nakazał jednak kontynuować atak dywizji Hillsa. Gwieździsta noc utrudniała wyraźnie rozpoznanie przeciwnika. Konfederaci słysząc głos nadciągających koni nie wiedzieli kim jest przeciwnik. Nie zdawali sobie także sprawy że Jackson wraz ze swoim sztabem zbliża się do ich pozycji. W panice otworzyli ogień do nadciągających. Jackson trafiony trzykrotnie natychmiast został wyniesiony z pola bitwy. W strzelaninie ranny został także A.P.Hill. Po tych wydarzeniach dowodzenie nad wojskami konfederatów objął generał J.E.B.Stuart. Nie orientował się on jednak w dokładnej sytuacji, dlatego zdecydował się odłożyć atak do ranka następnego dnia. W nocy Jacksonowi amputowano lewą rękę. Lee w krótkiej depeszy ubolewał nad ranami i zarazem pogratulował generałowi wspaniałego zwycięstwa. Nie wiedział że jego najlepszy generał po 8 dniach umrze. W międzyczasie III korpus przerwał walki pod Catherine Furnace, zajmując stanowiska pod Hazel Grove. Jeszcze tej samej nocy Sickles próbował nieudanie atakować konfederatów, po czym obie armie ułożyły się na odpoczynek do następnego dnia. W tym dniu Hooker został trafiony odłamkiem co praktycznie wyeliminowało go z dalszych walk. Przekazał jednak dowodzenie swojemu oficerowi co było jednym z głównych powodów słabości jego wojsk w walkach następnego dnia. W trwających cały dzień walkach siły Sedgwicka nie rozpoczęły ataku. Plan Lee całkowicie sie powiódł.
[edytuj] Walki 3 maja
Nocą w rejon starć nadciągnął I korpus Armii Potomacu, który zajął stanowiska na prawym skrzydle. Po swojej lewej stronie miał V korpus Meadesa. Wkrótce też pojawił się III korpus Sickles'a. Wszystkie 3 korpusy zajęły pozycje zwrócone w kierunku zachodnim. Korpusy XII Slocumsa i II Couche'a opuściły swoje stare stanowiska z kierunku południowego i wschodniego i również dołączyły do reszty armii. Resztki XI korpusu zajęły pozycje aż do rzeki Rappahannock chroniąc jedyną drogę zaopatrzeniową Armii Potomacu. Łącznie Hooker miał do dyspozycji 76 000 ludzi. Szczególne znaczenie miały dla III korpusu stanowiska pod Hazel Grove (umieszczone w rodzaju górzystej rynny) skąd artyleria miała doskonałe pole ostrzału w kierunku zachodnim oraz na wschód na Chancellorsvile. Dzięki temu wojska Unii odciąć miały pozycje korpusu Stuarta z resztą dywizji Lee. Atak wojska Jacksona z poprzedniego dnia znacznie osłabił armię Potomacu, jednak jej nie zniszczył. Nadal przeważała ona liczebnie, dysponowała znacznymi zapasami broni a jej żołnierze posiadali nadal wysokie morale. Jednak to morale głównodowodzącego generała Hookera wyraźnie osłabło. Nocą Sickles poprosił o przysłanie wzmocnień. Hooker odmówił i nakazał III korpusowi odwrót w kierunku Chancellorsville. Niedługo potem nakazał on Sedgwickowi próbę jeszcze jednego ataku na stanowiska konfederatów.
Osłabienie sił Sicklesa umożliwiło armii Północnej Wirginii ponowne połączenie wojsk. Lee zdecydował się przypuścić atak na armię Potomacu wzdłuż Orange Plank Road. W tym miejscu naprzeciwko niego stały zaledwie III i część XII korpusu przeciwnika. Pozostała część korpusu XII oraz cały II korpus zajęta była odpieraniem ataków sił Andersona i Mc Lawsa, przez co nie była w stanie nadejść z pomocą Sicklesowi. Korpus Stuarta rozpoczął atak rankiem o godz. 5.30. Po dwóch godzinach walk pierwsza linia obrony wojsk północy została zdobyta. W trakcie walk żołnierzom Unii wyczerpała się amunicja, co zmusiło ich do odwrotu w kierunku własnych stanowisk zaopatrzenia. Walki były bardzo ciężkie. Wielu rannych spłonęło w palącym się lesie, inni ginęli od eksplozji amunicji noszonej w torbach, spowodowanej pożarem. Około godz. 9.00 Sickles zmuszony został do opuszczenia pozycji zajmowanych przez jego piechotę i artylerię na wzgórzu Fair View. Jego żołnierze zajęli nowe stanowiska obronne w pobliżu Chancellorsville. Krótko potem Hooker został trafiony odłamkiem szrapnela. Odmówił on jednak przekazania dowodzenia drugiemu w kolejności oficerowi Couchowi, co doprowadziło do osłabienia armii Potomacu. W tej sytuacji korpusy XII i II również rozpoczęły odwrót. Armia Potomacu zajęła stanowiska na północ od Chancellorsville. Dopiero koło południa wyczerpani konfederaci na skutek odwetowych ataków Sedgwicksa zaniechali dalszych szturmów pod River Road. Wojska generała przecięły wczesnym rankiem rzekę Rappahannock i natychmiast uderzyły na pozycje Earlye'a pod Marye's Heights, zostały jednak odparte. Z powodu złych doświadczeń z grudnia 1862 r. dowódcy zakazali przeprowadzania dalszych ataków na bagnety. Rzeczywiście, koło godz. 11.00 żołnierze Unii osiągnęli pozycje południowców, którym udało się jednak uciec z całym wyposażeniem. Wydające się za nie do zdobycia Marye's Height dostało się w ręce wojsk Sedgwicka.
Lee tymczasem wysłał dywizję Mc Lawsa naprzeciwko VI korpusu. Około 15.30 konfederaci natknęli się na wroga. Po ciężkich walkach południowcom udało się powstrzymać atak wojsk Unii. Sedgwick dysponował zaledwie jedną dywizją, która nie była w stanie przełamać linii obrony konfederatów. Gdy nowe dywizje unionistów przybyły mu z pomocą, zapadające ciemności spowodowały przerwanie walk. O godz 19.00 Lee nakazał jeszcze dywizji Andersona wsparcie Mc Lawsa pod Salem Church. Early otrzymał zadanie ataku na tyły wojsk Sedgwicka. Dysponując siłami 20 000 ludzi Early miał następnego dnia pokonać siły 30 000 żołnierzy VI korpusu.
[edytuj] Walki 4 maja
Na rozkaz Hookera Armia Potomacu rozpoczęła wzmacnianie pozycji obronnych. Stanowiska były dobrze okopane i gwarantowały odparcie kolejnego ataku konfederatów. Nie wiadomo jednak, czy Hooker zdawał sobie sprawę ze słabości sił Lee. Wczesnym rankiem Anderson stanął naprzeciwko unionistów i potwierdził silną pozycję obronną przeciwnika. Powiadomiony o tym Lee, zadecydował przeprowadzenie ataku na siły Sedgwicksa pod Salem Church wojskami Andersona, McLawsa i Earla. Około godz. 7.00 Early odzyskał stracone dzień wcześniej pozycje pod Marey's Heights, odcinając tym samym Sedgwicka od przeprawy na rzece Rappahannock pod Fredericksburgiem. W jego rękach pozostał jedynie przyczółek pomiędzy Bank's Furt a Plank Road. Generał nakazał swoim żołnierzom zbudowanie mostu pontonowego, a przeprawy w kierunku Fredericksburga strzegła dywizja Gibbonsa. Około godz. 17.30 Lee zaatakował Seedgwicksa z zachodu, południa i wschodu. Po krótkiej, gwałtownej walce VI korpus rozpoczął wycofywanie się w kierunku Rappahannock. Jednak artyleria konfederatów nie była w stanie zniszczyć mostu pontonowego. Po jakimś czasie atak konfederatów stracił na animuszu częściowo z powodu zapadających ciemności i trudnego terenu a częściowo ze złej koordynacji wojsk południa. Siłom Sedgwicka udało się w końcu przedostać na drugą stronę rzeki i zdemontować most, pomimo sprzeciwu Hookera, pragnącego utrzymać przyczółek dla planowanego ataku z kierunku Chancellorsville. W momencie gdy na lewym skrzydle siłom południa przestało zagrażać jakiekolwiek niebezpieczeństwo, Lee nakazał Early'emu skierowanie się ponownie w kierunku Fredericksburga i atak na ludzi Hookera całymi siłami w dniu następnym. Dodatkowo, dywizje Andersona i Mc Lawsa otrzymały rozkaz powrotu pod Chancellorsville. Tymczasem w nocy głównodowodzący Armii Potomacu decydowali co dalej. Generałowie Reynolds, Meade i Howard optowali za pozostaniem na dobrze obsadzonych pozycjach i przygotowanie obrony. Sickles i Couch natomiast opowiedzieli się za kontratakiem przez Rappahannock River, jednak ten drugi tylko w wypadku gdy nie znajdzie się ponownie pod dowództwem Hookera. Hooker jednak zadecydował o całkowitym odwrocie.
[edytuj] Po bitwie
5 maja Lee zgromadził Armię Północnej Wirginii pod Chancellorsville i przygotował się do ataku na ostatnią zajmowaną przez Hookera pozycję. Nakazał też odszukanie najsłabszych punktów obrony przeciwnika. Dopiero jednak następnego dnia był gotów do jakichkolwiek działań. W tym momencie Lee otrzymał wiadomość o wycofaniu się sił Hookera. Lee był bardzo zdziwiony i niepocieszony tym faktem, gdyż zamierzał zniszczyć całkowicie przeciwnika. Nakazał szybko swoim wojskom pościg za wrogiem i zadanie mu w miarę możliwości jak największych strat. Nocą, podobnie jak po większości wielkich bitew w Wirginii rozpętała się gwałtowna ulewa. Hooker pod osłoną ciemności wycofał się w kierunku US Furt. Podczas odwrotu część jego żołnierzy nosiła się z myślą flankowego uderzenia na wroga, większość jednak wiedziała już że bitwa jest już przegrana. 7 maja żołnierze dotarli do swojej bazy w Falmouth.
[edytuj] Źródło
- Marcus Junkelmann: Der amerikanische Bürgerkrieg 1861 - 1865. Weltbild Verlag, Augsburg 1992
