Faktura (muzyka)
Z Wikipedii
Faktura - w muzyce to rodzaj użytych przez kompozytora środków właściwych danej technice instrumentalnej lub wokalnej. Faktura muzyczna jest sposobem łączenia przynajmniej dwóch równocześnie brzmiących melodii. Rozwój muzyki sprawił zwiększenie ilości głosów oraz ich podział pod względem ważności w utworze muzycznym. Równoczesne brzmienie kilki samodzielnych rytmicznie i melodycznie głosów spowodowało powstanie faktury muzycznej. Rodzaje faktur:
- uwzględniając sposób wykonania utworu:
- faktura wokalna - utwory wykonywane a cappella:
- faktura instrumentalna - utwory wykonywane na instrumentach muzycznych różnych od głosu ludzkiego
- solowa (np. skrzypce solo)
- kameralna (np. trio stroikowe)
- orkiestrowa
- faktura wokalno-instrumentalna
- faktura kameralna - pojedyncza obsada poszczególnych instrumentów
- faktura zespołowa - zwielokrotniona obsada poszczególnych instrumentów
- uwzględniając jakość brzmienia i zróżnicowanie obsady:
- uwzględniając współbrzmienia i sposób prowadzenia głosów:
- faktura homofoniczna - faktura jednogłosowa polegająca na umieszczeniu głównej melodii w jednym głosie (przeważnie najwyższym), zaś pozostałe głosy tworzą współbrzmienia akordowe do tej melodii. Ten typ faktury rozwija się od końca XVII wieku wypierając fakturę polifoniczną.
- w ramach faktury homofonicznej można mówić o fakturze monodycznej - jest to faktura jednogłosowa pozbawiona jakichkolwiek elementów harmonicznych, może być wykonana wokalnie lub instrumentalnie (np. Bogurodzica)
- faktura polifoniczna - faktura wielogłosowa polegająca na równoczesnym prowadzeniu co najmniej dwóch samodzielnych pod względem rytmicznym i melodycznym głosów wokalnych lub instrumentalnych. Ze względu na stosunek linii melodycznych względem siebie, rozróżniamy następujące rodzaje polifonii:
- polifonia kontrastowa - polega na niezależnym prowadzeniu głosów; brak jest pokrewieństwa melodii i rytmu pomiędzy poszczególnymi głosami
- polifonia imitacyjna - melodia i przebieg rytmiczny poszczególnych głosów są podobne, rodzaje:
- polifonia imitacyjna ścisła - poszczególne głosy naśladują się wzajemnie z pewnym opóźnieniem (np. kanon, fuga)
- polifonia imitacyjna swobodna - głosy mogą, ale nie muszą do siebie nawiązywać przez korespondencję motywiczną, rytmy uzupełniające lub powtarzanie schematów rytmicznych (np. inwencja)
- faktura homofoniczna - faktura jednogłosowa polegająca na umieszczeniu głównej melodii w jednym głosie (przeważnie najwyższym), zaś pozostałe głosy tworzą współbrzmienia akordowe do tej melodii. Ten typ faktury rozwija się od końca XVII wieku wypierając fakturę polifoniczną.
- uwzględniając kryterium historyczne:
- polifonia modalna - oparta na skalach kościelnych, powszechna w utworach do XVI wieku
- polifonia oparta na harmonice funkcyjnej - powstała w ramach klasycznych zasad harmonii - od XVII wieku do początku XX wieku
- polifonia sonorystyczna - wykorzystuje brzmieniowe właściwości współbrzmień - od XX wieku
- inne rodzaje faktur:
- faktura topofoniczna - wykorzystanie oddziaływania przestrzennego dźwięku na słuchacza. Przykładem jest Tuba mirum z Requiem Giuseppe Verdiego. Ta część polega na dialogu sekcji dętej orkiestry z trąbkami umieszczanymi przeważnie za słuchaczami.
