Katedra Łacińska we Lwowie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Katedra Łacińska – widok z wieży ratuszowej

Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zwana Katedrą Łacińską – jeden z najstarszych kościołów Lwowa. Trójnawowy gmach w stylu gotyckim o długości 67 m i szerokości 23 m zbudowany na przełomie XIV i XV w. według planów architekta miejskiego Piotra Stechera. Siedziba lwowskich arcybiskupów obrządku łacińskiego.

[edytuj] Historia

Budowę katedry rozpoczęto za czasów króla Kazimierza Wielkiego w 1370. Prezbiterium zasklepiono w 1404, nawę w 1474. Katedra została poświęcona w 1405 przez biskupa przemyskiego Macieja Janinę. Po wielkim pożarze Lwowa w 1527 runęło sklepienie katedry. 1 kwietnia 1656 w tej katedrze, przed cudownym obrazem Matki Boskiej Łaskawej złożył Śluby Lwowskie król Jan Kazimierz. W latach 1765-1772 za rządów arcybiskupa Wacława Sierakowskiego dokonano gruntownej restauracji katedry, usuwając wiele starych gotyckich i renesansowych grobowców, epitafiów i ołtarzy, otynkowano ściany i filary gotyckie, nadając świątyni charakter późnobarokowy z domieszką rokoka. Z lat 1771-1775 pochodzą obrazy o tematyce maryjnej pokrywające ściany i sklepienia naw (pędzla Stanisława Stroińskiego). W 1777 jedna z dwóch wież (o wys. 65 m) otrzymała rokokowy hełm. Pseudogotyckie organy wykonane w lwowskiej fabryce Ducheńskich pochodzą z 1819. W końcu XIX w. dokonano odnowienia prezbiterium w stylu gotyckim według projektów Juliana Zachariewicza. U schyłku XIX w. wykonano witraże (w części wg projektu Józefa Mehoffera).W 1910 katedra otrzymała z rąk papieża Piusa X tytuł Bazyliki mniejszej. Dach katedry i wieży pokryty jest blachą miedzianą. W 1917 miedziany dach katedry zarekwirowali Austriacy, pozostawiając go jedynie na wieży.

W latach 1998-2000 wnętrze katedry zostało poddane gruntownej restauracji przez polskich i ukraińskich konserwatorów zabytków.

[edytuj] Kaplice

Dookoła katedry biegnie szereg kaplic zbudowanych w XVI, XVII i XVIII w.:

kaplica Milewskich zwana też kaplicą arcybiskupa Bilczewskiego. Zbudowana w XVI w., zmodernizowana w 1904 w stylu modernistycznym
kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej z marmurowym grobowcem komendanta Lwowa generała Pawła Grodzickiego (zm. 1634)
kaplica Ukrzyżowania, rokokowa, z XVIII w. z relikwiami błogosławionego Jakuba Strepy (Strzemię) (zm. 1411)
kaplica Zamoyskich z dwoma alabastrowymi grobowcami arcybiskupów: Jana Zamoyskiego (zm. 1614) i Jana Tarnowskiego (zm. 1669)
kaplica Buczackich z kopią Zwiastowania Rubensa i obrazem Syn marnotrawny w manierze L. Giordano
kaplica Najświętszego Sakramentu, rokokowa z XVIII w. z freskami Stanisława Stroińskiego
kaplica Matki Boskiej
Kaplica Kampianów, pod względem artystycznym najbogatsza w katedrze, zbudowana w XVI w. przez dr Pawła Kampiana, ukończona w początku XVII w. przez jego syna Marcina. Jest to najcenniejszy zabytek późnego renesansu we Lwowie. Ściany kaplicy są pokryte rzeźbami z czarnego i szarego marmuru. Rzeźby są prawdopodobnie autorstwa Jana Pfistera i Henryka Horsta. Od zewnątrz kaplica ta ma ciekawą architekturę i ornamentykę. Trzy kamienne płaskorzeźby przedstawiają: Złożenie do grobu, Chrystusa i Marię Magdalenę oraz Zmartwychwstanie. Fasada ta jest prawdopodobnie autorstwa Pawła Rzymianina.

[edytuj] Witraże

Witraż: NMP, Królowa Korony Polskiej

Wszystkie witraże wykonano w końcu XIX w. według konkursowych projektów znanych artystów.

Po lewej (północnej) stronie znajduję się trzy okna z witrażami:
- Wyświęcenie Grzegorza z Sanoka na arcybiskupa lwowskiego Tadeusza Popiela
- Śluby Jana Kazimierza Józefa Mehoffera
- Kazimierz Wielki fundatorem katedry Edwarda Lepszego
W oknie środkowym, nad głównym ołtarzem jest witraż Najświętsza Maryja Panna Królowa Korony Polskiej wykonany w 1902 według projektu E. Lepszego.
Po prawej, południowej stronie jest pięć okien z witrażami:
- Obrona Lwowa przez św. Jana z Dukli Stanisława Kaczor Batowskiego
- Święci Patronowie Polski Jana Matejki i Tomasza Lisiewicza
- Święta Rodzina Ferdynanda Lauferberga
- Matka Boska Podkamieniecka Tadeusza Kruszewskiego
- Święty Konstantyn i św. Helena Juliana Makarewicza

[edytuj] Tablice i pamiątki

Na absydzie katedry wiszą na łańcuchach dwie kule kamienne z czasów oblężenia Lwowa w 1672. Jest tu też portret Wojciecha Domagalicza, fundatora kaplicy, jaka stała w tym miejscu do połowy XVII w. Na tej samej przyporze czerwony, nieotynkowany mur wskazuje miejsce, które 5 marca 1919 wyrwał pocisk ukraiński podczas walk o Lwów. Na zewnętrznej ścianie katedry wmurowane są dwie tablice pamiątkowe: jedna poświęcona Tadeuszowi Kościuszce w 100-lecie jego śmierci, zaś druga – papieżowi Janowi Pawłowi II, który odwiedził Lwów w 2001. Ta druga tablica znajduje się w miejscu, gdzie hitlerowcy usunęli podczas okupacji niemieckiej Lwowa tablicę poświęconą Viktorii Grunwaldzkiej zawieszonej w 500 rocznicę bitwy, w 1915.

Wewnątrz katedry znajduje się szereg pamiątkowych tablic i epitafiów związanych z wybitnymi postaciami polskiej i lwowskiej historii, w tym tablica Profesorów Lwowskich zamordowanych w lipcu 1941, tablica poświęcona Włodzimierzowi Dzieduszyckiemu – założycielowi Muzeum Przyrodniczego a także tablica poświęcona twórcom polskiego harcerstwa Oldze i Andrzejowi Małkowskim, którzy w 1908 we Lwowie założyli pierwszą na ziemiach polskich drużynę harcerską, z szeregów której wywodziło się wiele Orląt Lwowskich.

Do prezbiterium przytykają dwie zakrystie, niegdyś gotyckie. Obok katedry, od strony ulicy Halickiej wznosi się jedyna z pozostawionych kaplic grobowych dawnego cmentarza, manierystyczna Kaplica Boimów, zbudowana w 1609 przez pochodzącego z Węgier bogatego kupca lwowskiego Jerzego Boima. Cała fasada, kopuła i ściany wnętrza tej kaplicy są pokryte rzeźbami figuralnymi i ornamentowymi z piaskowca.