Kazimierz Fajans
Z Wikipedii
Kazimierz Fajans (ur. 27 maja 1887 w Warszawie - zm. 18 maja 1975 w Ann Arbor, Michigan, USA), fizykochemik amerykański pochodzenia polskiego, współtwórca nauki o promieniotwórczości.
W 1904 ukończył szkołę średnią w Warszawie, następnie studiował chemię w Niemczech, początkowo w Uniwersytecie w Lipsku, a następnie w Heidelbergu i Zurichu. W 1909 uzyskał doktorat za badania nad syntezą stereoselektywną związków chiralnych. W latach 1910-1911 przebywał (odbył roczny staż) w Manchesterze, w Anglii, w laboratorium E. Rutherforda, gdzie prowadzono badania uwieńczone odkryciem jądra atomowego. Następnie wrócił do Niemiec i objął stanowisko asystenta, a później docenta na Politechnice w Karlsruhe. Zajmował się badaniem promieniotwórczości. W roku 1917 objął Katedrę Chemii Fizycznej na Uniwersytecie w Monachium, a od 1932 kierował Instytutem Chemii Fizycznej, który powstał dzięki dotacji Fundacji Rockefellera. W roku 1935 opuścił Niemcy w związku z eskalacją prześladowań hitlerowskich. Na krótko zatrzymał się w Cambridge w Anglii, a następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych, do Ann Arbor, gdzie objął katedrę na Uniwersytecie stanu Michigan, z którym był związany do końca swego życia. W wieku 70 lat przeszedł na emeryturę, ale pozostał aktywny zawodowo.
[edytuj] Praca naukowa
Podczas pobytu w laboratorium Rutherforda Kazimierz Fajans wraz z Henrym G. Moseleyem pracował przy badaniu właściwości szeregów promieniotwórczych. Wyznaczył okresy połowicznego zaniku radionuklidów szeregu uranowo-aktynowego i torowego. Odkrył zjawisko rozgałęziania (rozwidlania) się szeregów radioaktywnych. Następnie zajmował się zmianami elektrochemicznych właściwości pierwiastków w wyniku przemian promieniotwórczych i sformułował prawo przesunięć promieniotwórczych, zwane regułą Soddy'ego-Fajansa (Soddy dostał Nagrodę Nobla z chemii w 1921 roku za badania nad izotopami). W 1913 wraz ze swoim współpracownikiem Otto Göhrlingiem odkrył radionuklid nowego pierwiastka, nazwanego później protaktynem. Fajans był wraz z Otto Hahnem odkrywcą reguły określającej warunki strącania i absorbowania substancji promieniotwórczych. Ma ona zasadnicze znaczenie dla radiochemicznych metod oddzielania i oczyszczania substancji promieniotwórczych występujących w minimalnych ilościach. Od roku 1919 Fajans zajmował się badaniem budowy cząstek i kryształów metodami termochemicznymi i refraktometrycznymi. Korelacja Borna, Fajansa i Habera, nazwana tak przez Morrisa i Shorta, jest jedną z podstawowych zasad termochemii. Fajans sformułował istotne wnioski o siłach wiązań chemicznych oraz deformacji jonów i cząsteczek na podstawie doświadczalnych danych, takich jak ciepło sublimacji, ciepło hydratacji jonów, pomiarów refrakcji. W Stanach Zjednoczonych badał reakcje jądrowe przy użyciu cyklotronu i odkrył wraz z Voigtem promieniotwórczy izotop ołowiu, a z Sullivanem nowy izotop renu. Opracował teorię kwantykuł, która tłumaczy zasadę wiązań chemicznych oddziaływaniami elektrostatycznymi między kwantykułami i jądrami atomowymi lub rdzeniami atomowymi. Ten wybitny fizykochemik polskiego pochodzenia był o włos od Nagrody Nobla. W roku 1924 jego kandydatura - zarówno do nagrody z chemii, jak i fizyki - została zaproponowana Komitetowi Noblowskiemu. Uważany był za najpoważniejszego kandydata zarówno w dziedzinie chemii, jak i fizyki. Zazwyczaj dobrze poinformowany dziennik szwedzki "Svenska Dagbladet" kilka dni przed ogłoszeniem decyzji zwrócił się do Fajansa z prośbą o przesłanie fotografii, żeby móc ją opublikować wraz z decyzją o przyznaniu nagrody. W przededniu ogłoszenia decyzji akademii dzienniki szwedzkie już jawnie napisały, że laureatem zostanie właśnie Fajans. Nazajutrz jednak Komitet Noblowski zakomunikował, że w tym roku nikomu nie przyznano nagrody ani z fizyki, ani z chemii. Akademia chciała w ten sposób ukarać prasę za niedyskrecję. Kandydaturę Fajansa proponowano jeszcze dwa razy, jednak bez skutku. Był członkiem Polish Institute Of Arts and Sciences in America i wielu towarzystw oraz akademii naukowych.
