Kudak

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Kudak (ukr. кодак) – twierdza polska zbudowana w 1635 z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego.

[edytuj] Pierwsza twierdza

Wzniesiona została, początkowo w formie niewielkiego czworobocznego fortu, na prawym wysokim brzegu Dniepru, poniżej ujścia Samary, w miejscu, gdzie zaczynały się porohy -na wysokości Kudackiego (Kojdackiego) porohu, od którego wzięła nazwę. Pierwotnie twierdzę nazywano Kodak. Miejsce, w którym znajdował się fort, znajduje się 10 km poniżej obecnego miasta Dniepropietrowska. Miała ona osłaniać południowe granice Polski, ograniczać kontakty chłopstwa ukraińskiego z Kozakami zaporoskimi, oraz zapobiegać wyprawom Kozaków na Krym co powodowało konflikty dyplomatyczne z Turcją. Określana była jak "klucz do Zaporoża". Czterobastionowy fort, otoczony wałem, fosą i z dwoma półbastionami, budowano pod kierunkiem francuskiego inżyniera Guillaume de Vasseur de Beauplana na wzór twierdz holenderskich. Załoga początkowo składała się z 200 najemnych dragonów, pod dowództwem francuskiego pułkownika Jeana de Marion (Jan Marian). Budowę ukończono w lipcu 1635, lecz już w nocy z 3 na 4 sierpnia 1635 Kozacy pod dowództwem hetmana Iwana Sulimy, powracający z Morza Czarnego, zdobyli Kudak z zaskoczenia i wybili całą załogę, a fort zniszczyli. Wkrótce jednak w 1637 r., hetman Stanisław Koniecpolski obsadził ruiny fortu z 4 000 żołnierzy i naprawił zniszczenia.

Plan z XVIII w. (?)

[edytuj] Druga twierdza

W 1639 r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów Fryderyka Getkanta i Guillaume de Vasseur de Beauplana, jako sześciobastionową, powiększając ją prawie trzykrotnie. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi, twierdza miała też 13 armat (sześć brązowych i siedem żelaznych).

Podczas powstania Chmielnickiego Kudak, dowodzony przez pułkownika Krzysztofa Grodzickiego herbu Łada, skapitulował 1 października 1648 po 7-miesięcznym oblężeniu przez powstańców kozackich. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli).

W późniejszym okresie, po radzie w Perejasławiu w 1654, Kudak był obsadzony przez Kozaków. Twierdza została zburzona przez Rosję na skutek ustaleń pruckiego traktatu pokojowego między Rosją a Turcją z 1711 roku.

Bibliografia: