Kultura Halaf
Z Wikipedii
Kultura Halaf (halafska), archeologiczna kultura eneolitu na Bliskim Wschodzie
Spis treści |
[edytuj] Kryteria wydzielenia
Została ona wydzielona w 1943 r. przez Maxa von Oppenheima, który to właśnie wtedy opublikował wyniki swoich badań z lat 1899, 1911–1913, 1927–1929 na eponimicznym stanowisku Tell Halaf w Syrii. Głównym kryterium wydzielenia była bardzo charakterystycznie malowana ceramika, wyrabiana już na kole garncarskim. Najbardziej reprezentatywna pochodzi z Arpachiyah. Równie ważnym i charakterystycznym znaleziskiem były pieczęcie mające na celu wskazanie właściciela towaru oraz zabezpieczenia go przed ewentualnym naruszeniem.
[edytuj] Chronologia, geneza i zanik
Kultura Halaf datowana jest na okres od ok. 6500 p.n.e., kiedy to nastąpiła wielka fala migracji na Bliskim Wschodzie i prawdopodobnie część ludności dotychczas związana ze zjawiskiem zwanym kulturą Hassuna oddzieliła się i stworzyła własną kulturę i technokompleks na bazie kultury Hassuna, z silnymi wpływami innych kultur, zwłaszcza anatolijskich. Zanik znalezisk związanych z kulturą Halaf, czyli tzw. jej „upadek” przypada na ok. 5500 p.n.e. Wiąże się to najczęściej z intensywnym rozwojem ludności kultury obeidzkiej na południu Mezopotamii oraz wysuszeniem klimatu w tym okresie.
[edytuj] Obszar występowania i kontekst kulturowy
Terytorium, na którym znajdowane są zabytki kultury Halaf obejmuje tereny od syryjskiego wybrzeża Morza Śródziemnego (Ugaryt XIII) do jeziora Wan (Tilki Tepe) i od Anatolii południowo–wschodniej (Gerikihacijan) niemal do współczesnego Mosulu (Aprachiyah). Tereny te były bardzo bogate w miedź i obsydian – surowce odgrywające dużą rolę w tym okresie. Dzięki technokompleksowi pozwalającemu na obróbkę tych surówców oraz dzięki handlowaniu nimi, przedstawiciele kultury Halaf doszli do tak wysokiego poziomu rozwoju. W tym czasie na terenach dzisiejszego Iraku równolegle rozwijała się ludność kultury Samarra, a później kultury Ubajd.
[edytuj] Charakterystyczne wytwory kulturowe
Do najbardziej charakterystycznych wyrobów przedstawicieli kultury Halaf, poza polichromowaną ceramiką (wykazującą liczne pierwiastki anatolijskie, mezopotamskie i irańskie) i będącą szczytowym osiągnięciem tego okresu w dziedzinie malarstwa na ceramice były narzędzia miedziane (znajdowane zarówno w pochówkach, jak i w wyposażeniu domostw), pieczęcie gliniane oraz terakotowe figurki kobiece symbolizujące płodność (jak i urodzaj plonów rolnych).
[edytuj] Osadnictwo
Ludność tej kultury zamieszkiwała stosunkowo (jak na ten okres i położenie geograficzne) duże, obwarowane osady. Budynki wznoszono z cegieł suszonych, na kamiennych (prostokątnych, lub kolistych) fundamentach. Często budynkom na planie koła towarzyszył nawet 20 metrowy przedsionek (budynki typu tholos). Wewnątrz wyróżnione zostały pomieszczenia specjalnego przeznaczenia np. warsztat garncarski, lub pomieszczenia uznane za kultowe. Są to wyraźne znaki, że uzyskiwano już nadprodukcję żywności, dzięki czemu część ludności mogła zająć się rzemiosłem. Być może powstała nawet kasta/grupa kapłańska.
[edytuj] Obrządek pogrzebowy
O obrządku pogrzebowym związanym z tą kulturą wiadomo niewiele. Na pewno stosowano ciałopalenie, a spalone szczątki chowano pod podłogą domostwa, lub w jego bezpośrednim pobliżu. Rzadziej stosowano inhumację. W wyposażeniu grobowym znajdowano kamienne i miedziane ozdoby i narzędzia.
[edytuj] Społeczeństwo i gospodarka
W gospodarce, mimo znajomości podstaw irygacji i uprawy zboża, dominowało łowiectwo/myślistwo. Uprawiano głównie pszenicę, len i jęczmień dwurzędowy. W hodowli (choć może raczej chów to bardziej odpowiednie słowo, ponieważ nie znaleziono bezpośrednich dowodów na hodowlę) dominowało bydło, owce i kozy. Znano także wóż kołowy zaprzęgany prawdopodobnie w woły lub osły. Wyraźne też było zróżnicowanie społeczne, w tym także majątkowe i hierarchiczne.
[edytuj] Bibliografia
- Julia Zabłocka, „Historia Bliskiego Wschodu w starożytności”, Ossolineum, Wrocław. 1987 r.
- Janusz Krzysztof Kozłowski, „Encyklopedia historyczna świata”, t. I, Opress, Kraków 1999 r.
Linki zewnętrzne: http://www.tell-halaf-projekt.de/
