Latarnia czarnoksięska (powieść)
Z Wikipedii
Latarnia czarnoksięska - wydana w latach 1843-1844 powieść społeczno-obyczajowa Józefa Ignacego Kraszewskiego, napisana w tzw. wołyńskim okresie jego życia. Powieść jest dwuczęściowa i zawiera Serię pierwszą, której akcja toczy się na Wołyniu oraz Serię drugą, której akcja toczy się w Warszawie. Bohaterem obydwu części jest Stanisław, w Serii pierwszej młody człowiek, który przyjeżdża z zagranicy do wuja na Wołyń, a w Serii drugiej - żonaty, stateczny człowiek, który z nudów opuszcza dom na Wołyniu i wyjeżdża do Warszawy.
Spis treści |
[edytuj] Znaczenie tytułu
Kraszewski w przedmowie do drugiego wydania powieści w 1872 wyjaśniał: "Latarnia czarnoksięska, jak sam tytuł wskazuje, miała być w myśli autora wiernym obrazem Wołynia około roku 1842. Celem jej było typy wybitniejsze, stosunki miejscowe, życie i prądy odwzorować wiernie, nie schodząc nigdy do fotografii żywych wzorów i unikajac osobistości"[1].
[edytuj] Wątek podróży
Motyw podrózy boahtera po obcej dla niego okolicy zaczerpnął pisarz z powieści osiemnastowiecznej (Tom Jones Fieldinga, Przypadki Idziego Blasa Lessage'a, Podróż sentymentalna Sterne'a). Postać ciekawego nowych wrażeń przybysza z innego środowiska, który podróżuje po nowej dla siebie okolicy, jest pretekstem do odmalowania obrazu stosunków społecznych i różnych środowisk, a także sportretowania całej galerii postaci i typów. Naiwność młodego Stanisława i jego świeże spojrzenie uatrakcyjniają opisy miejsc i ludzi.
[edytuj] Ocena powieści w epoce
Latarnia czarnoksięska była w epoce bardzo ceniona ze względu na dokładny opis różnych warstw społecznych, od biednego chłopstwa (wydawana później jako osobne opowiadanie Historia Sawki) po arystokrację. Pisała o niej bardzo pochlebnie m.in. młoda Eliza Orzeszkowa. Jednocześnie utwór budził zaciekawienie jako świetnie napisany romans, odważnie jak na tamte czasy podejmujący temat miłości kobiety dojrzałej - rozczarowanej nieudanym małżeństwem i znudzonej kolejnymi trywialnymi miłostkami hrabiny Julii, która w końcu zakochuje się do szaleństwa w młodziutkim bohaterze. Latarnia czarnoksięska zapowiada epokę dojrzałego realizmu w literaturze polskiej.
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Źródła
- Józef Bachórz, Poszukiwanie realizmu. Studium o polskich obrazkach prozą w okresie międzypowstaniowym 1831-1863, Gdańsk 1972
- Kazimierz Czachowski, Między romantyzmem a realizmem, Warszawa 1967
- Wincenty Danek, Józef Ignacy Kraszewski, Warszawa 1973
[edytuj] Przypisy
- ↑ Cyt. za: Wincenty Danek, Józef Ignacy Kraszewski, Warszawa 1973, s. 192-193.
