Strój biłgorajski
Z Wikipedii
strój biłgorajsko-tarnogrodzki - nazwa stroju wg. Barbary Kaznowskiej - Jareckiej, znany również jako strój małopolski - polski strój ludowy, używany w regionie Biłgoraja i Tarnogrodu. Spotykana jest również nazwa: "strój biłgorajski" lecz jest to zwykłe uproszczenie nazwy i ze względu na obszar jego występowania nazwa obecnie niewłaściwa. W przyszłości nazwa stroju zostanie rozdzielona na biłgorajski oraz tarnogrodzki.
Uważany jest za jeden z najbardziej zbliżonych do dawnych strojów słowiańskich. Używany był do przełomu XIX i XX w..
Spis treści |
[edytuj] Opis
[edytuj] Strój męski
[edytuj] Spodnie
Spodnie były potocznie zwane wściekłymi portkami, na co wpływ miała duża ilość zanieczyszczeń znajdujących się w materiale - lnianym płótnie, powodująca dokuczliwe uwieranie. Zszywane były z dwóch kawałów płótna w kształcie trójkątów, z których powstawały nogawki.
Spodnie był używane do okresu międzywojennego.
[edytuj] Koszula
Używane były dwa typy koszul - odświętna oraz codzienna. Różniły się jakością i gatunkiem płótna. Kołnierz koszuli, zwany oszewką, był ściagany czerwoną kokardką. Rękawy koszuli były marszczone; koszula nie posiadała ozdób, lub była ozdabiana haftem krzyżykowym. Powstawała przez połączenie dwóch prostokątnych kawałów płótna.
[edytuj] Parcianka
Parcianka była ubiorem wierzchnim noszonym w okresie letnim. Uszyta była z płótna konopnego. Rękawy zwężały się ku dołowi; parcianka sięgała do łydek, nie była niczym zdobiona i przepasywana.
[edytuj] Sukmana
Sukmana była ubiorem reprezentacyjnym, noszonym cały rok, lecz najczęściej w okresie zimowym. Miała kolor brązowy, materiał był tworzony z wełny czarnych owiec. Był on tak twardy i gęsty, że namokniętą sukmanę można było postawić w pozycji pinowej.
Kołnierz sukmany był stojący lub wykładany, jej boki były fałdowane. Rękawy były zakończone mankietami obszytymi niebieskim suknem. Sukmana była zdobiona szamerunkiem - niebieskim lub czerwonym sznurkiem, którym był obszywany kołnierz i skrajna część wzdłuż przedniego rozcięcia.
Jedna sukmana służyła przez kilka lat.
[edytuj] Pas
W dniach świątecznych stosowany był szeroki, ozdobny pas ze skóry wołowej, mającej brązowy kolor. Kawalerowie nosili pas zapinany dwiema sprzączkami, natomiast gospodarze pas z czterema. Pasy zwsze były noszone na koszuli.
[edytuj] Gamerka
Gamerka była charakterystyczną, noszoną do sukmany czapką. Miała kwadratowe denko, nie posiadała daszka. Denko było opasane sznurkiem, który w jego rogach tworzył pompony.
[edytuj] Dodatki
Powszechnie używana była torba, zwana kalitą. Wykonana była ze skóry, miała kształt podkowiasty.
W zimie noszono wełniane rękawice.
[edytuj] Strój kobiecy
[edytuj] Koszula
Koszula kobieca od męskiej różniła się węższymi i krótszymi rękawami, oraz haftem znajdującym się w przedniej części kołnierza oraz na ramionach.
[edytuj] Spódnica
Krój spódnicy był niezwykle prosty. Była szyta z dwóch płatów płótna, które łączono i marszczono w pasie. W zimie stosowane były spódnice zwane potocznie burkami - jako element stroju kobiecego były używane najdłużej, bo aż do czasów międzywojennych.
[edytuj] Sukmana, kożuch
Sukmana kobieca prawie niczym się nie różniła od męskiej. Była używana bardzo rzadko, tylko przy największych uroczystościach, gdyż była ciężka i niewygodna. W zimie zastępowano ją kożuchem.
[edytuj] Żupan
Żupan był rodzajem płaszcza sięgającego do łydek. W XIX w. prawie całkowicie wyparł sukmanę. Był bogato zdobiony, przepasywany wełnianym pasem. Jego koszt był dość duży, dlatego biedniejsze kobiety często pożyczały go od bogatszych.
[edytuj] Dodatki
Bardzo często używane były różne naszyjniki, szczególnie korale. Były one one dość drogie, dlatego używano ich tylko przy większych uroczystościach. Stanowiły w pewnym sensie rodzinną własność, przekazywaną córkom przez matki (zwyczaj ten w wielu rodzinach jest kontunowany do dziś). Kobeity biedniejsze, których nie stać było na korale, nosiły laki, czyli naszyjniki je imitujące.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- http://www.bilgoraj.lbl.pl/kul/stroj/spis.php - szczegółowy opis stroju w serisie Biłgoraj.lbl.pl
