Tempo (muzyka)

Z Wikipedii

Tempo (agogika) oznacza, jak szybko utwór ma być wykonany. Tradycyjnie tempo określa się włoskimi nazwami, które związane ze sposobem wykonania utworu, opisują tempo w sposób przybliżony.

W różnych szkołach i w różnych okresach historycznych różnie je interpretowano. Ściślejsze określenie tempa stało się możliwe od czasu wynalezienia metronomu. Rzadko jednak podaje się ścisłą częstość, raczej przedział częstości, interpretację zostawiając grającemu.

nazwa włoska	znaczenie	ilość ćwierćnut na minutę (BPM)*
Tempa wolne
grave	ciężko, poważnie
largo	szeroko	40 - 60
lento	powoli	60 - 66
adagio	wolno	66 - 76
Tempa umiarkowane
andante	w tempie spokojnego kroku	76 - 108
andantino	nieco szybciej niż andante
moderato	umiarkowanie	108 - 120
allegretto	ruchliwie	120 - 132
Tempa szybkie
allegro	ruchliwie, wesoło	120 - 168
vivo vivace	żywo, szybko
presto	śpiesznie	168 - 200
presto vivacisimo	bardzo żywo
prestissimo	bardzo szybko	200 - 208

^* Częstości mogą się zmieniać w zależności od źródeł.

Tempo podaje się nad pięciolinią zaraz za kluczem. Jest to określenie: słowne, podane według skali metronomu (przedziały dla różnych temp wskazują ilość jednostek metrycznych, jakie mają zmieścić się w jednej minucie) lub oba sposoby na raz.

Określenia tempa mogą być dodatkowo modyfikowane określeniem uzupełniającym:

• assai - dość
• meno - mniej, np. meno vivo - nie tak prędko
• molto - bardzo
• non tanto - nie zanadto
• non troppo - nie zanadto
• piú - więcej, np. piú adagio - wolniej niż adagio
• poco a poco - coraz bardziej, np. poco a poco ritardando - coraz bardziej zwalniając
• poco un poco - trochę, np. poco un poco animato trochę ożywiając
• quasi - jakby

Chwilowe zmiany tempa podaje się pod pięciolinią na początku odcinku tekstu muzycznego, którego one dotyczą. Używa się następujących określeń:

• accelerando - przyśpieszyć
• allargando - rozwlec
• animato - ożywić
• doppio movimento - dwa razy szybciej
• meno mosso - mniej ruchliwie
• morendo - zmienić
• piú mosso - bardziej ruchliwie
• poco un poco mosso - stopniowo przyspieszyć
• rallentando (rall.) - stopniowo zwolnić
• ritardando (rit.) - opóźnić
• ritenuto - powstrzymać
• stringendo - pędzić, coraz gwałtowniej
• tenuto (ten.) - wytrzymać, przetrzymać

Powrót do poprzedniego tempa zaznacza się określeniem: a tempo lub tempo primo.

We współczesnej literaturze pojawia się trend odchodzenia od włoskiej terminologii i zastępowania jej terminologią w narodowym języku.
Na przykład zamiast vivo - żwawo po polsku lub vigorously w literaturze angielskiej.

Zobacz też:

• rubato