Wieczny powrót
Z Wikipedii
Wieczny powrót (inaczej apokatastasis lub palingeneza światów) to koncepcja filozoficzna przyjmująca, że świat powtarzał się i będzie powtarzać się wciąż w tej samej postaci nieskończenie wiele razy. Koncepcja ta ma swoje korzenie w starożytnym Egipcie. Z tamtąd przywędrowała do Grecji. Po raz pierwszy pojawia się w filozofi Milezyjczyków (Milezyjczycy głosili, że wszystko bierze swój początek z Arche i do niej powraca) Później idea została przejęta przez pitagorejczyków a następnie stoików. Stoicy wierzyli, że świat to wciąż na nowo odgrywany spektakl, za każdym razem w najdrobniejszym szczególe identyczny z poprzednim. Wieczny powrót był ważną częścią filozofii Heraklita z Efezu (świat podlega zognieniu w wiecznym ogniu i powstaje na nowo) oraz Anaksymandra (Apeiron Anaksymandra). Wraz z końcem starożytności i rozprzestrzenianiem się chrześcijaństwa koncepcja ta została zapomniana. W czasach nowożytnych była rozwijana na nowo przez Fryderyka Nietzschego. Jest to koncepcja zupełnie fizyczna, nie występuje w niej wędrówka dusz (reinkarnacja), ponieważ byty powracają wciąż w tych samych ciałach. Czas postrzegany jest jako cykliczny a nie prostoliniowy. Podstawą wiecznego powrotu jest stwierdzenie, że Wszechświat jest skończony przestrzennie, zawiera w sobie ograniczoną liczbę materii ale czas postrzegany jest jako nieskończony. Wszechświat nie ma stanu początkowego albo końcowego, stan materii w nim zawartej wciąż się zmienia. Ilość możliwych zmian jest skończona, dlatego prędzej czy później ten sam stan materii powtórzy się.
Spis treści |
[edytuj] Starożytność
W starożytnym Egipcie skarabeusz (owad z rzędu chrząszczy) był symbolem odrodzenia oraz wiecznego powracania.
Idea wiecznego powrotu została rozwinięta w starożytnej Grecji. Koncepcja ta była ważną częścią filozofii stoickiej, to właśnie stoicy sformułowali ją w sposób wyraźny. Stoicy głosili, że świat nie jest wieczny i kiedyś jego istnienie dobiegnie końca.
Według Stoików świat rozpoczynał swoje istnienie w wiecznym ogniu a na końcu ulegał zognieniu. Każdy kolejny świat był dokładną reprodukcją poprzedniego. Wszystkie wydarzenia według stoików były ściśle zdeterminowane. Koncepcja czasu prostoliniowego wprowadzona przez Arystotelesa sprawila, że idea wiecznego powrotu straciła zainteresowanie.
Idea wiecznego powrotu pojawia się także w Biblii w Księdze Koheleta (Koh 3, 1-15):
"Wszystko ma swój czas
i jest wyznaczona godzina na wszystkie sprawy pod niebem.
Jest czas rodzenia i czas umierania,
czas sadzenia i czas wyrywania tego, co zasadzono,
czas zabijania i czas leczenia,
czas burzenia i czas budowania, [...]
czas miłowania i czas nienawiści, [...]
Wszystko co czyni Bóg na wieki będzie trwało. [...]
To co jest, już było, a to, co ma być kiedyś, już jest. [...]"
[edytuj] Renesans
Uroboros, wąż lub smok pożerający swój własny ogon był dla renesansowych alchemików symbolem wiecznego powrotu. Koncepcję wiecznego powrotu opisuje Sir Thomas Browne w swoim dziele Religio Medici.
[edytuj] Fryderyk Nietzsche
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Fryderyk Nietzsche.
Idea wiecznego powrótu była ważną częścią filozofii Nietzschego. Po raz pierwszy Nietzsche zetknął się z tą koncepcją w pracach niemieckiego poety Heinricha Heine. Nietzsche wysnuł tę teorię w Wiedzy radosnej a następnie rozwinął ją w Tako rzecze Zaratustra.
[edytuj] Wieczny powrót w literaturze, sztuce i filmie
- Nowela Jamesa Joyce'a Finnegans Wake oparta jest o koncepcje wiecznego powrotu. Fabułę noweli tworzy nie mające początku ani końca koło.
- Milan Kundera w swojej książce Nieznośna lekkość bytu wielokrotnie wraca do koncepcji wiecznego powrotu.
- Na końcu filmu K-PAX obcy o imieniu Prot wyjaśnia koncepcję wiecznego powrotu w oparciu o współczesną fizykę. Wszechświat zakończy się w Wielkim Krachu a potem zacznie na nowo podczas kolejnego Wielkiego Wybuchu.
- Film Dzień Świstaka także został zainspirowany ideą wiecznego powrotu.
- Innymi filmami zawierającymi elementy tej idei to 12 małp, Vanilla Sky, Zakochany bez pamięci.
- Koncepcja wiecznego powrotu zawarta jest także w trylogii Matrix.
