Island
From Wikipedia
Republika Island (islandski: Lýðveldið Ísland) je ostrvska zemlja bez kopnenih granica u severnom Atlantiku, između Grenlanda, Norveške, i Britanskih ostrva.
|
|||||
| Image:Polozajislanda.png | |||||
| Službeni jezik | de facto islandski | ||||
| Glavni grad | Rejkjavik | ||||
| Predsednik | Olaf Ragnar Grimson | ||||
| Predsednik Vlade | Haldor Agrimson | ||||
| Površina - Ukupno - % vode |
105. na svetu 103.125 km² 2,7% |
||||
| Stanovništvo - Ukupno - Gustina naseljenosti |
169. na svetu 290.570 2,82/km² |
||||
| Nezavisnost | 1. decembra, 1918. | ||||
| Valuta | Islandska Kruna | ||||
| Vremenska zona | UTC | ||||
| Himna | "Lofsöngur" (islandski: "Pesma slavlja") | ||||
| Internet domen | .is | ||||
| Pozivni telefonski broj | +354 | ||||
Sadržaj/Садржај |
[uredi - уреди] Istorija
Glavni članak: Istorija Islanda
Island je bio jedno od najvećih ostrva na svetu koje čovek nije naselio, dok u kasnom devetom, i desetom veku nisu došli norveški i keltski (škotski i irski) imigranti. Island ima najstariji parlament na svetu, Althing, osnovan 930 godine. Neki pisani izvori navode da su irski kaluđeri živeli na Islandu pre dolaska norveških naseljenika, ali nisu nađeni arheološki dokazi koji bi potkrepili ovu tvrdnju.
Island je bio nezavisan 300 godina, a zatim su njime vladali Norveška i Danska. Formalno je bio norveška kolonija, do 1814, kada se zajednička država Norveške i Danske razdvojila sporazumom iz Kila, a Island je postao zavisna teritorija Danske. od danske vlade je dobio ograničenu autonomnu vlast, 1874, a protektoratsku nezavisnost, i suverenitet u unutrašnjim pitanjima 1918. Spoljni odnosi, i odbrana su ostali pod danskom upravom do Drugog svetskog rata, kada je Nemačka vojno okupirala Dansku, 1940. Island su, nakon toga, okupirali saveznici. Danski kralj je de jure ostao suveren do 1944, kada je današnja republika osnovana u nedostatku danske vlasti.
Nova republika je 1950. potpisala sporazum sa SAD, u kome je Americi predata nadležnost nad odbranom Islanda. I danas SAD po ovom sporazumu imaju vojnu bazu u Keflaviku, a Island nema svoje oružane snage. Ekonomija Islanda je u posleratnim decenijama ostala zavisna od ribolova, i ova zemlja je imala više sukoba sa svojim susedima oko ovog resursa. Od ovih sukoba su najpoznatiji Bakalarski ratovi sa Britanijom. U poslednje vreme je došlo do stvaranja različitih grana ekonomije, usled velikih investicija u tešku industriju (kao što su topionice aluminijuma) i privatizacije u finanskijskom sektoru.
[uredi - уреди] Politika
Glavni članak: Politika Islanda
Parlament, Althing, je osnovan 1845, kao savetodavno telo danskom kralju. Ovo se smatra ponovnim uspostavljanjem skupštine osnovane 930, a suspendovane 1799. Trenutno ima 63 člana, koje stanovništvo bira svake četiri godine. Predsednik Islanda je uglavnom ceremonijalno zvanje, a on služi kao diplomata, figura i šef države. Predsednik vlade, premijer se, zajedno sa svojim kabinetom, brine za izvršni deo vlasti. Kabinet postavlja predsednik, posle opštih izbora; ali ovaj proces se obično vodi između vođa političkih partija, koji odlučuju međusobno kroz razgovore o sastavu kabineta. Samo kad u vođe partija nisu u stanju da se u razumnom roku dogovore o sastavu kabineta, predsednik koristi ovo ovlašćenje, i sam postavlja kabinet. Ovo se nije dogodilo od kad je osnovana republika, 1944, ali 1942. je regent države (Svein Bjernson, koji je tu poziciju dobio u Althingu 1941.) uspostavio neparlamentarnu vladu. Regent je u praksi imao poziciju predsednika, i Svein Bjernson je u stvari postao prvi predsednik 1944. Islandske vlade su skoro uvek bile koalicije dveju ili više partija, jer jedna partija obično ne osvoji većinu mesta u parlamentu. Domet političke moći predsednikovog kabineta je predmet rasprave među islandskim pravnicima; nekoliko odredaba ustava izgleda da predsedniku daju određena važna ovlašćenja, ali druge odredbe i tradicije govore suprotno.
Predsednik se bira svake četiri godine (postavljen 2004.), kabinet se bira svake četiri godine (2003.) a i izbori za gradski savet se održavaju svake četiri godine (poslednji izbori 2002.).
Povezane teme:
- Spisak političkih partija Islanda
- Premijer Islanda
- Spisak predsednika Islanda
[uredi - уреди] Administrativna podela
[uredi - уреди] Opštine
Glavni člana: Opštine Islanda
U Islandu ima 95 opština, koje upravljaju uglavnom lokalnim pitanjima, kao što su škole i prevoz.
[uredi - уреди] Okruzi
Glavni članak: Okruzi Islanda
Postoje 23 okruga koji su uglavnom istorijska podela. Trenutno je Island podeljen u 26 magistrata koji upravljaju lokalnom policijom (osim u Rejkjaviku, gde postoji posebna kancelarija komesara policije) i izvršavaju administrativne funkcije kao što su proglašavanje bankrotstva i venčavanje ljudi izvan crkava.
[uredi - уреди] Regije
Glavni članak: Regije Islanda
Postoji 8 regija, koje uglavnom služe za statističke svrhe. Oblasna sudska jurizdikcija takođe koristi ovu podelu (njena starija verzija doduše).
[uredi - уреди] Birački okruzi
Glavni članak: Birački okruzi Islanda
Do 2003, birački okruzi za parlamentarne izbore su bili isti kao i regije, ali su amandmani ustavu to promenili u trenutnih 6 biračkih okruga. Ova izmena je načinjena kako bi se izbalansirala "težina" različitih oblasti zemlje, jer su glasovi u manje naseljenim zonama vredeli više nego glasovi u Rejkjaviku, na primer. Debalans između oblasti je smanjena novim sistemom, ali i dalje postoji.
[uredi - уреди] Geografija
Glavni članci: Geografija Islanda i Spisak naselja na Islandu
Island se nalazi u severnom Atlantskom okeanu, malo južnije od artičkog kruga, koji prolazi kroz malo ostrvo Grimzi uz severnu obalu Islanda, ali ne kroz sam Island.
Ostrvo je geološki vrlo aktivno. Ima više aktivnih vulkana, od kojih je najznačajniji Hekla. Oko 10% ostrva je pod ledom. Island je bogat gejzirimas (gejzir je islandska reč) i rasprostranjena pristupačnost geotermalne energije znači da stanovnici većine gradova imaju toplu vodu, i grejanje po vrlo niskim cenama (Vidi takođe: Vulkani Islanda). Električna energija je načelno veoma jeftina, usled mnoštva reka i vodopada, koji se koriste za proizvodnju struje. (Vidi takođe: Reke Islanda, Vodopadi Islanda, Jezera Islanda)
Samo ostrvu ima mnogo fjordova duž obale, gde se nalazi i većina gradova, jer je unitrašnjost Islanda, hladna i negostoljubiva pustinja. Najznačajniji gradovi su Rejkjavik, Keflavik gde se nalazi nacionalni aerodrom, i Akurejri. Na ostrvu Grimzi, unutar Arktičkog kruga se nalazi najsevernije naseljeno mesto Islanda (Vidi takođe: Fjordovi Islanda)
Za razliku od susednog Grenlanda, Island se smatra delom Evrope, a ne Amerike. Island je 18. ostrvo po veličini na svetu.
Ostrvo ima četiri nacionalna parka: Jekulsargljufur Jökulsárgljúfur, Skaftafel (Skaftafell), Snefelsnes (Snæfellsnes) i (Þingvellir).
[uredi - уреди] Vojska
Glavni članak: Islandska vojska
Republika Island nema regularne oružane snage. Funkcije odbrane vrši NATO baza u Keflaviku, koju uglavnom popunjavaju pripadnici američke vojske. Island ima Obalsku stražu (Landhelgisgæslan) i specijalnu jedinicu (Sérsveitin), koja je poznata pod imenom Víkingasveitin (Vikinški odred). Specijalni odred je bio pod komandom šefa rejkjaviške policije, ali je 2004. donet novi zakon po kome se ovaj odred stavlja direktno pod komandu ministra pravde i crkve (trenutno Bjern Bjarnason). Po ovom novom zakonu, ministar pravde i crkve mora da postavi nacionalnog šefa policije, koji kontroliše i upravlja islandskom policijom, uključujući i Vikinški odred.
[uredi - уреди] Demografija
Glavni članak: Demografija Islanda
Izolovana pozicija Islanda je rezultirala ograničenom imigracijom i ograničenim genetskim uplivom u ljudsku populaciju tokom vekova. Genetska sličnost koja je time prouzrokovana se danas koristi za genetska ispitivanja.
Jezik koji se govori je uglavnom islandski, severni germanski jezik, a luteranska religija preovlađuje.
U važne strane jezike spadaju danski, i drugi skandinavski jezici, zatim engleski i nemački.
[uredi - уреди] Religija
Islanđani uživaju verske slobode koje su ugrađene u ustav; ipak, crkva i država nisu odvojeni i Crkva Islanda, luteransko telo, je državna crkva. Statistički podaci govore o religioznoj pripadnosti gražđana Islanda 2004. godine:
- 85,5% su pripadnici Crkve Islanda.
- 3,6% su pripadnici Slobodnih luteranskih crkava Rejkjavika i Hafanarfjerđura.
- 2,4% ne pripadaju nijednoj verskoj grupi.
- 2,0% su pripadnici Katoličke crkve.
Preostalih 6,5% su uglavnom podeljeni između većeg broja hrišćanskih denominacija i sekti, uz manje od 1% stanovništva u ne-hrišđanskim verskim organizacijama, uključujući i vrlo malu grupu Asatru sledbenika.
Većina Islanđana je veoma liberalna u verskim shvatanjima, i ne posećuju crkvu redovno.
Albanija • Andora • Armenija2) • Austrija • Azerbejdžan1) • Belgija • Bjelorusija • Bosna i Hercegovina • Bugarska • Cipar2) • Crna Gora • Češka • Danska3) • Estonija • Finska • Francuska3) • Grčka • Gruzija1) • Hrvatska • Irska • Island • Italija • Kazahstan1) • Letonija • Lihtenštajn • Litva • Luksemburg • Mađarska • Makedonija • Malta • Moldavija • Monako • Nizozemska3) • Norveška3) • Njemačka • Poljska • Portugal3) • Rumunjska • Rusija1) • San Marino • Slovačka • Slovenija • Srbija • Španjolska3) • Švedska • Švicarska • Turska1) • Ujedinjeno Kraljevstvo3) • Ukrajina • Vatikan
Zavisni teritoriji:
Akrotiri i Dhekelia • Ålandski otoci • Gibraltar • Guernsey • Otok Man • Farski otoci • Jersey • Jan Mayen • Svalbard
Abhazija (Gruzija) • Gorski Karabah (Azerbejdžan)2) • Južna Osetija (Gruzija) • Pridnjestrovlje (Moldavija) • Turska Republika Sjeverni Cipar (Cipar)2)
Područja pod upravom Ujedinjenih Naroda:
Kosovo (Srbija)
1) Značajan dio teritorija se nalazi u Aziji. 2) U potpunosti u Aziji, ali ima društvene i političke veze s Europom. 3) Posjeduje zavisne ili slične teritorije izvan Europe.
