వికీపీడియా:కాపీహక్కు ప్రశ్నలు
వికీపీడియా నుండి
 |
| ఈ వ్యాసము తరచూ అడిగే ప్రశ్నలు యొక్క భాగము |
| ప్రశ్నల పేజీలు... |
|
స్థూలదృష్టి ప్రశ్నలు |
| చూడండి... |
విషయ సూచిక |
[మార్చు] కట్టె కొట్టె తెచ్చె
- కాపీహక్కుల గురించి వికీపీడియాలో తరచూ అడిగే మూడు ముఖ్యమైన ప్రశ్నలకు సంక్షిప్త సమాధానాలు ఈ విభాగంలో ఇచ్చాము. సంబంధిత పేజీలకు లింకులూ ఇచ్చాము. మిగతా విభాగాల్లో కాపీహక్కుల చట్టానికి సంబంధించి స్థూల వివరణ నిచ్చాము.
[మార్చు] వేరే ఎక్కడి నుండో తెచ్చిన దాన్ని నేను వికీపీడియాలో పెట్టవచ్చా?
- సాధారణంగా కుదరదు. సభ్యులు పెట్టదలచిన విషయం మామూలుగా కాపీహక్కులు కలిగినదై ఉంటుంది. కొన్నిసార్లు ఏదో ఒక లైసెన్సు కింద రచయితే విడుదల చేసి ఉండవచ్చు. (కింద చూడండి). కొన్ని సందర్భాల్లో అది సార్వజనికం అయి ఉండవచ్చు (కింద చూడండి). కాపీహక్కుల నోటీసు లేనంత మాత్రాన, ఆ రచనను స్వేచ్ఛగా వాడుకోవచ్చని అనుకోరాదు.
- కేవలం వికీపీడియాకు మాత్రమే అనుమతించినవి, వ్యాపార ఉపయోగాలను నిషేధించిన లైసెన్సులను కలిగిన రచనలకు కూడా వికీపీడియాలో అనుమతి లేదు. చాలా తక్కువ సందర్భాల్లో అమెరికా కాపీహక్కుల చట్టం లోని సద్వినియోగం అంశం కింద కాపీహక్కులున్న బొమ్మలను కూడా వాడుకోవచ్చు. (వికీపీడియా:సద్వినియోగం, కింద చూడండి). కాపీహక్కుల విషయంలో మీకేదైనా సందేహం ఉంటే, ఆ రచనను వాడకపోవడమే మంచిది.
[మార్చు] వేరే వికీపీడియా వ్యాసంలోని బొమ్మను నావ్యాసంలో వాడుకోవచ్చా?
- ఆ బొమ్మ GFDL లైసెన్సుకు లోబడి విడుదల చేసి ఉంటేనే! లేదా అది పూర్తి స్వేచ్ఛా లైసెన్సు కలిగి ఉంటేనే! ఆ బొమ్మకు సద్వినియోగం అని ట్యాగు తగిలించి ఉంటే, బహుశా అలా వాడుకోవడం కుదరదు. మరిన్ని వివరాలకు సద్వినియోగం విభాగం చూడండి.
[మార్చు] వికీపీడియాలోని రచనలను వేరే ఎక్కడైనా వాడుకోవచ్చా?
- వికీపీడియాలోని రచనలు కాపీహక్కులకు లోబడి ఉన్నాయి. కింద చెప్పిన విధంగా మా లైసెన్సు నిబంధనలకు లోబడి వాటిని వాడుకోవచ్చు.
- వికీపీడియా లోని రచనలు (కొటేషన్లలోనిది కాకుండా) GNU Free Documentation License కు లోబడి విడుదల చెయ్యడమైనది. (లేదా అది సార్వజనికమైనది. అంచేత ఈ రచనలను వాడుకుని చేసిన రచన దేన్నైనా తిరిగి GFDL లో విడుదల చేసి తీరాలి. అంటే, రచన శ్రేయస్సును మూల రచయితలకు ఆపాదిస్తూ, మీ రచనను స్వేచ్ఛగా వాడుకునేలా ఇతరులను అనుమతించాలన్నమాట. (ఇది కేవలం సారాంశం మాత్రమే, పూర్తి పాఠం కోసం లైసెన్సు పాఠం చూడండి.)
- మీ రచనలను GFDL కు లోబడి విడుదల చెయ్యలేకున్నా, అలా చెయ్యడం మీకిష్టం లేకున్నా, మీరు వికీపీడియా వ్యాసాలను వాడుకోరాదు. వికీపీడియా లోని చిన్న చిన్న కొటేషన్లను, వాటి మూలాన్ని ఉటంకిస్తూ - అమెరికా కాపీహక్కుల చట్టం లోని సద్వినియోగం అంశానికి లోబడి - వాడుకోవచ్చు. వికీపీడియా వ్యాసాలను ఉదహరించే విధి విధానాల కోసం వికీపీడియా:వికీపీడియాను ఉదహరించడం ను చూడండి. వికీపీడియాకు, దానిలోని వ్యాసాలకు హైపరులింకులిచ్చందుకు ఏ అనుమతులూ అవసరం లేదు.
- వికీపీడియాలో వాడే బొమ్మలకు ప్రత్యేకంగా ఓ లైసెన్సు పద్ధతి ఉండొచ్చు. బొమ్మ యొక్క వివరణ పేజీ చూస్తే దాని కాపీహక్కుల గురించి తెలిసిపోతుంది. చాలా బొమ్మలు సార్వజనిక మైనవి, లేదా కాపీలెఫ్టు లైసెన్సులు కలిగినవి అయి ఉంటాయి. మరి కొన్ని సద్వినియోగం కోవ లోకి వచ్చేవి కూడా ఉంటాయి.
[మార్చు] వికీపీడియాలో కాపీహక్కుల ఉల్లంఘన జరిగిందని గమనిస్తే ఏంచెయ్యాలి?
- మేం దీన్ని చాలా తీవ్రంగా పరిగణిస్తాం. కాపీహక్కుల ఉల్లంఘనలకు వికీపీడియాలో చోటు లేకుండా చెయ్యడానికి ప్రయత్నం చేస్తూనే ఉంటాం గానీ, అలాంటివి జరుగుతూనే ఉంటాయి. మీ కాపీహక్కులపై ఉల్లంఘన జరిగినట్లు మీరు గమనిస్తే వికీపీడియా:కాపీహక్కుల ఉల్లంఘన సత్వర తొలగింపు లేదా వికీపీడియా:కాపీహక్కుల సమస్యలు పేజీల్లో ఫిర్యాదు చెయ్యండి.
[మార్చు] కాపీహక్కు అంటే ఏమిటి?
- కాపీహక్కు (Copyright) అంటే ఒక సృజనాత్మక వస్తువు లేదా పనిని ఇతరులు వాడుకోకుండా, కాపీ చెయ్యకుండా దాని స్వంతదారుకు లభించిన హక్కు. పేటెంటు లాగా కాపీహక్కు కోసం ప్రత్యేకించి దరఖాస్తు చేసుకునే అవసరం లేదు - ప్రతీ సృజనాత్మక పనికీ ఆటోమాటిగ్గా కాపీహక్కు ఒనగూడుతుంది.
- పుస్తకం, పాట, బొమ్మ, ఫోటో, పద్యం, గేయం, గద్యం, కల్పిత పాత్ర - ఇలా ఏదైనా సృజనాత్మక పనే అవుతుంది. అమెరికాలో అయితే 1990 డిసెంబర్ 1 తరువాత కట్టిన భవనాలకు కూడా కాపీహక్కు ఉంది.[1]
- లైసెన్సులు: కొన్ని నిబంధనలకు లోబడి తమ పనిని కాపీ చేసుకునేందుకు ఇతరులకు లైసెన్సులు ఇవ్వవచ్చు. లైసెన్సు ఓ కాంట్రక్టు లాంటిది - కాపీహక్కుల స్వంతదారు విధించిన నిబంధనలకు లోబడి లేదా సదరు కాపీహక్కు ఇచ్చిన మినహాయింపులకు లోబడి గానీ కాపీ చేసుకోవచ్చు.
- కాపీహక్కు చట్టాలు వివిధ దేశాలను బట్టి మారుతాయి; అమెరికాలో అయితే Title 17. అనేక దేశాలు పాలుపంచుకున్న కాపీహక్కు చట్టంలో భాగమైన బెర్న్ కన్వెన్షను, కాపీహక్కులకు సంబంధించి ఒక విస్తృత అంతర్జాతీయ ఒప్పందం.
- అన్ని రకాల కాపీలను కాపీహక్కు పరిరక్షించదు: కాపీహక్కు స్వంతదారు అభ్యంతర పెట్టినా కొంతవరకు కాపీ చేసుకునేలా బెర్న్ కన్వెన్షను, అమెరికా చట్టం రెండూ కూడా వీలు కల్పించాయి.
[మార్చు] సార్వజనికం
- ప్రధాన వ్యాసం: వికీపీడియా:సార్వజనికం
- కాపీహక్కులు లేని పని ఏదైనా సార్వజనికమైనట్లే. దాన్ని ఎవరైనా కాపీ చేసుకోవచ్చు. కాపీహక్కులు లేకపోవడానికి కారణాలు: దాని కర్త స్వయంగా దాన్ని సార్వజనికం చేసి ఉండవచ్చు, అసలది కాపీహక్కులకు అర్హమైనది కాకపోవచ్చు, లేదా కాపీహక్కులకు కాలం చెల్లిపోయి ఉండవచ్చు. కాపీహక్కులు చెల్లిపోవడానికి వివిధ దేశాల్లో వివిధ నియమాలు ఉన్నాయి. అమెరికాలో 1923కు ముందు ప్రచురితమైన వాటికి కాపీహక్కులు ఉండవు, ఇంగ్లండులో సంగీతపు రికార్డులు విడుదలైన 50 ఏళ్ళ తరువాత సార్వజనికమౌతాయి.
- అమెరికా ప్రభుత్వ ఉద్యోగులు తమ ఉద్యోగ పరంగా చేసే పని సార్వజనికమే. అంచేత అమెరికా కేంద్ర ప్రభుత్వ వెబ్ సైట్లలో ఉండే సమాచారం చాలావరకు సార్వజనికమే. కాకపోతే ఆ వెబ్ సైట్లలో కొంత భాగం బయటివారు చేసిన పని ఉండొచ్చు. ఆ పనులకు కాపీహక్కులు ఉంటాయి. కాబట్టి ఆ సైట్లలోని విషయాన్ని గ్రహించేటపుడు కాపీహక్కుల గురించి చూడాలి. అయితే అమెరికా రాష్ట్రాల ప్రభుత్వాల పనులకు కాపీహక్కులు ఉంటాయి.
- ఇంగ్లండు ప్రభుత్వం చేసే పనులకు కాపీహక్కులుంటాయి, అవి సార్వజనికం కావు.
- ఇంటర్నెట్లో కాపీహక్కుల నోటీసు లేని సమాచారాన్ని గమనిస్తే దాన్ని సార్వజనికమని అనుకోరాదు. ప్రపంచం మొత్తం మీద ఉరుగ్వే, పరాగ్వే - రెండు దేశాల్లోనే అలా నోటీసులుంటేనే కాపీహక్కులున్నట్లుగా పరిగణిస్తారు.
- కాపీహక్కులున్న ఒక విషయంలో సార్వజనికమైన విషయమేదైనా భాగంగా ఉన్నంత మాత్రాన, ఆ విషయం మొత్తం సార్వజనికమైపోదు. ఆ విషయంలోని సార్వజనిక భాగాన్ని మాత్రం యథేచ్ఛగా వాడుకోవచ్చు.
[మార్చు] తద్భవాలు (Derivative works)
- ఒక ఉత్పత్తిపై ఆధారపడి తయారు చేసిన, బాగా పోలికలున్న ఉత్పత్తిని మొదటి దానికి తద్భవం (derivative) గా పేర్కొంటారు. చలం రచించిన దోషగుణం కథపై ఆధారపడి నిర్మించిన గ్రహణం సినిమా దోషగుణం యొక్క తద్భవం అవుతుంది. అంచేత గ్రహణంకు దోషగుణం కాపీహక్కుదారుల అనుమతి అవసరం.
- తద్భవ ఉత్పత్తిని పంపిణీ చేసేందుకు అసలు రచయిత అనుమతి అవసరం. సద్వినియోగం వంటి హక్కులను వాడినపుడు ఈ అనుమతులు అవసరం ఉండకపోవచ్చు. సాధారణంగా అసలు ఉత్పత్తి యొక్క సారాంశం గానీ, విశ్లేషణ గానీ తద్భవం కోవలోకి రావు. అయితే అసలు ఉత్పత్తిలోని అధిక భాగాన్ని వాడుకుంటే మాత్రం అది సారాంశం కాక, సంగ్రహంగా భావించబడుతుంది.
- సార్వజనికమైన ఒక ఉత్పత్తిని తీసుకుని, దానికి విస్తృతమైన మార్పులు చేసి విడుదల చేస్తే, కొత్త ఉత్పత్తికి కాపీహక్కులు లభిస్తాయి.
- సార్వజనికమైన ఒక ఉత్పత్తిని తీసుకుని, దానికి విస్తృతమైన మార్పులు చేసి విడుదల చేస్తే, కొత్త ఉత్పత్తికి కాపీహక్కులు లభిస్తాయి.
- అయితే, ఈ కొత్త ఉత్పత్తి అసలు దాని కంటే విభిన్నంగా ఉండాలి.
- సార్వజనికమైన టు-డైమెన్షను వస్తువులను (తద్భవాలు) ఫోటో తీసారనుకోండి. ఆ ఫోటోలకు కాపీహక్కులుండవు. అదే థ్రీ-డైమెన్షను వస్తువుల ఫోటోలకైతే కాపీహక్కులు లభిస్తాయి. ఈ రెండు కేసుల్లోనూ అసలు వస్తువులు సార్వజనికమైనవే. అయితే థ్రీ-డైమెన్షను వస్తువుల ఫోటోలను తీసందుకు ఫోటోగ్రాఫరుకు సృజనాత్మకత ఉండాలి. అది టు-డైమెన్షను వస్తువుల విషయంలో అంతగా అవసరం లేదు. అంచేత సార్వజనికమైన థ్రీ-డైమెన్ష వస్తువుల ఫోటోలకు కాపీహక్కులు ఉండవని భావించరాదు.
- కాపీహక్కులున్న భవనాల ఫోటోలు తద్భవాలుగా భావించబడవు. [2]
[మార్చు] సద్వినియోగం (fair use) అంటే ఏమిటి?
- కొన్ని నిబంధనలకు లోబడి, కాపీహక్కుదారుని అనుమతి లేకుండానే ఒక పనిని కాపీ చెయ్యవచ్చు. అలాంటి నిబంధనల్లో ఒకటి సద్వినియోగం (en:fair use).
- ఈ సద్వినియోగం నిబంధనలు ఖచ్చితంగా నిర్వచించి లేవు; వివిధ దేశాల్లో వివిధ రకాలిఉగా ఉంటాయి.
- అమెరికాలో సద్వినియోగం కోవలోకి వచ్చే విషయాలు ఇవి:
-
- వాడే విధానం - వ్యాపార అవసరాలా లేక లాభాపేక్షల లేని విద్యావసరాలా;
- అది లాభాపేక్ష కోసమా కాదా? అది విమర్శ, వ్యాఖ్యానం, వార్తా నివేదిక, బోధన, స్కాలరుషిప్పు, పరిశోధన వంటివా? అసలు ప్రచురణను మార్చివేసే వంటిదా?
- కాపీహక్కులున్న పని ఎటువంటిది;
- అది ఎన్నో సృజనాత్మక విశేషాలున్న స్వతంత్ర ఉత్పత్తియా లేక ఓ మాదిరి సృజనాత్మకమైనదఅ లేక వాస్తవాలను పేర్చిన జాబితా వంటిదా? ఆ రచన ప్రజలందరు చదివందుకు గాను ప్రచురితమైందా? లేదంటే అది సద్వినియోగం కాకపోవచ్చు.
- కాపీహక్కులున్న అసలు పనిలోని ఎంత భాగాన్ని కాపీ చేసారు;
- అసలు పనిలోని ఎంత భాగాన్ని కాపీ చేస్తున్నారు? మీకు కనిష్టంగా అవసరమైనంత మేరకే చేస్తున్నారా? ఈ కనిష్ట స్థాయిని ఎంత ఎక్కువ మించితే, సద్వినియోగం కాకపోయే అవకాశం అంత ఎక్కువ. అసలు పనిని తక్కువగా వాడడం వలన అసలు పని లోని నాణ్యతను తగ్గిస్తున్నారా?
- The effect of the use upon the potential market for or value of the copyrighted work.
- Does this use hurt or help the original author's ability to sell it? Did they intend to or were they trying to make the work widely republished (as with a press release)? Are you making it easy to find and buy the work if a viewer is interested in doing so?
- వాడే విధానం - వ్యాపార అవసరాలా లేక లాభాపేక్షల లేని విద్యావసరాలా;
- None of these factors alone is sufficient to make a use fair or not fair - all of them must be considered and weighed. It's routine for courts to express degrees of acceptability or unacceptability for each factor and try to come to a summary and conclusion based on the balance.
- Quotations are very well known and widely used form of fair use and fair dealing and are explictly allowed under the Berne convention.
- If you produce a derivative work based on fair use, your work is a fair use work. Even if you release your changes into the public domain, the original work and fair use of it remains and the net effect is fair use. To eliminate this you must make the use of the original so insubstantial that the portion used is insufficient to be covered by copyright.
- It is possible for a work to be both licensed and fair use. You may have a license which applies in one country or for one use and may make fair use in other cases. The licenses help to reduce the legal risk, by providing some assurance that there won't be legal action for the uses they cover. It's often wise to ask for a license, even a restrictive license, even if you are sure that your use is fair.
[మార్చు] వికీపీడియా, సద్వినియోగమూ (fair use)
- Because the database servers are located in the United States, Wikipedia is subject to U.S. copyright law in this matter and may not host material which infringes U.S. copyright law. Wikipedia:Fair use is an evolving page offering more specific guidance about what is likely to be fair use in the Wikipedia articles, with examples. In general, the educational and transformative nature of Wikipedia articles provides an excellent fair use case for anyone reproducing an article.
[మార్చు] ఫోటోగ్రాఫర్లకు ప్రత్యేక సూచనలు
- Particularly in relation to photographers a number of other considerations may also restrict your right to take or publish photographs. For example a photograph of a person may infringe their right to privacy. Similarly you may not have the right to take photographs in non-public locations. These restrictions are often mistakenly referred to as copyright infringements when in fact other laws apply.
- Useful short-hand guides may be found concerning certain rights and restrictions affecting photographs taken
- in the United States at www.krages.com (1 page pdf)
- in the United Kingdom at www.sirimo.co.uk (2 page pdf)
[మార్చు] లైసెన్సులు
- A license is a permission to use a work in the way described by the license. A single work can have as many licenses as the creator decides are useful.
-
- Example - the very widely used database MySQL is available with at least two possible licenses, one a GPL license, the other a license allowing distribution of modifications without compelling publication of source code.
- It's very common for a copyright holder to provide licenses tailored to the needs of an individual large business customer; it's much less so for individual, and small business customers. Typically, individuals will use one of the following boilerplates:
[మార్చు] వ్యాపారేతర లైసెన్సులు
- There are many different kinds of non-commercial licenses, but generally they say something like You may use, copy, or distribute this work for non-commercial purposes.
-
- Example: "Images contributed to this database by the Canadian Olympic Committee (COC) may be reproduced for non-commercial purposes without asking permission from the COC or paying copyright royalty"
- Jimbo has prohibited the use of these. However, they may still be used under the terms of fair use.
[మార్చు] విద్యా విషయిక లైసెన్సులు
- It is very common for scientific works to allow educational use. What each publisher considers to be educational varies. Some consider only schools and colleges to be educational, others include all forms of public education, including encyclopedias, to be educational.
- Jimbo has prohibited the use of these. However, they may still be used under the terms of fair use.
[మార్చు] యథేచ్ఛ లైసెన్సులు
- Permissive licenses allow for unrestricted use, modification, and distribution of a copyrighted work. The modified BSD license, the X11 license, and the MIT license are each examples of permissive licenses. These licenses seek to make it as easy as possible to reuse the licensed work: the objective is generally to make the work available and as widely used as possible, but without releasing it to the public domain. Those using permissively licensed works can relicense derivative work under more restrictive license terms.
- Because of the very limited license requirements, license incompatibility problems with this type of license are relatively uncommon, so it is very easy to reuse these works.
[మార్చు] శ్రేయోపూర్వక లైసెన్సులు
- An attribution license is a permissive license with an additional requirement of attribution of previous authors' works in any derivative work. An attribution licenses says (essentially): "You may use, copy, or distribute this work, as long as you give credit to the original author." The original "four clause" BSD license is an example of an attribution license.
-
- Example: "Photo by John Smith. Copyright 1999. Permission granted for free use and distribution, conditioned upon inclusion of the above attribution and copyright notice."
[మార్చు] కాపీలెఫ్టు లైసెన్సులు
- Some licenses are called "copyleft" licenses. Essentially, they have three key properties:
- A work licensed with a copyleft license can be copied at will.
- All published derivative works must use exactly the same license as the original: if you use the work, you're forced to use the same license for your own original work as well.
- If your work is using a different license, you can't use the copyleft license, even if your work is also using a (different) copyleft licence.
- You aren't forced to use the copyleft work as part of your own work if you don't want to accept the license.
- There is increasing awareness of the license incompatibility problem of copyleft licenses, since many people are simply trying to force reusers to publish the source of their work. Licenses which allow the use of other copyleft licenses seem likely to evolve to overcome the fragmentation of the copyleft world. Today, multiple licensing (licensing under all desired copyleft licenses) is the best workaround available. Sometimes people don't want to solve this problem: they may believe that the Free Software Foundation or Creative Commons is best and may want to hurt the one they dislike or promote only the one they like.
-
- Example: Alice writes a thesis on St. Peter and releases it under a copyleft license. Bob wants to use part of her thesis in his book about the Bible, but if he does, he would have to release his book under the same license. This would let others copy Bob's book whenever they want without paying him for it.
-
- Example: Alice writes a programming language example at WikiBooks. Bob can't use it in his GPL computer program because the GFDL and GPL are different and incompatible copyleft licenses. Alice would need to offer both a GFDL and GPL license to allow this use.
-
- Example: Alice writes a thesis. Bob wants to use part of the thesis in a description of a trade secret. He can't do this, because the license requires him to make the trade secret public, not restrict distribution to only those who agree not to publish the trade secret. Bob would need to ask Alice for a different license.
- On Wikipedia, images licensed under incompatible but similar copyleft licenses (like {{cc-by-sa}}) are allowed, as they can be incorporated into articles at will (as the actual GFDLed text just has a pointer to the image) and the only thing that can't be done is using parts of both images to create a new image (as derivatives must be under the same license).
[మార్చు] GFDL
- The GNU Free Documentation License (GFDL) is a copyleft license produced by the Free Software Foundation.
-
- Example: Permission is granted to copy, distribute and/or modify this document under the terms of the GNU Free Documentation License, Version 1.2 or later
- Some people have complained that the GFDL is too hard to interpret and too hard for reusers of small works to comply with because the license can be longer than the work covered by the license. This reflects its origins as a license intended for manuals, not small works. There is some hope that the FSF will help to remove these problems in a future version.
- All text on Wikipedia is licensed under the GFDL.
[మార్చు] క్రియేటివ్ కామన్స్ లైసెన్సులు
- "Creative Commons License" (CCL) may refer to one of several licenses written by Creative Commons (founded by Lawrence Lessig). All CCLs allow free distribution of the work, but different CC licenses offer different combinations of these features:
-
- Requiring attribution.
- Noncommercial (disallowing commercial reuse).
- No Derivative Works (prohibiting someone from distributing a derivative work).
- Share Alike (copyleft) (requiring someone to distribute their derivative work under the same license).
[మార్చు] సాధారణ వ్యాపార లైసెన్సులు
- A typical commercial license is written to prohibit redistribution and limit the rights of the licensee as far as practical while still allowing them to make some use of the work. While any license is better than no license, these are often very restrictive.
- As with non-commercial and educational licenses, these may not be used on Wikipedia, although works licensed as such may be used under the guise of fair use.
