ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์ (เจ้าเจ็ดตน) ได้สถาปนาขึ้นในปลายรัชสมัยพระเจ้าท้ายสระ แห่งพระนครกรุงศรีอยุธยา โดย "หนานทิพย์ช้าง" ควาญช้างและพรานป่าผู้ความสามารถ ได้ปราบดาภิเษกขึ้นครองนครลำปาง มีพระนามว่า พระเจ้าทิพย์จักรสุละวะฤๅไชยสงคราม (พญาสุละวะฤๅไชยสงคราม) ถือเป็นนครรัฐที่เป็นอิสระจากพม่าใน ปี พ.ศ. 2275
ภายหลัง พระนัดดา โดยการนำของพระเจ้าบรมราชาธิบดีกาวิละ ซึ่งนับเป็นชั้น 3 ได้ร่วมกันกอบกู้ล้านนาภายใต้การสนับสนุนทัพหลวงของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช แห่งกรุงธนบุรี
ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์ ถือเป็นราชวงศ์ล้านนาที่เชื่อมความสัมพันธ์กับราชวงศ์ล้านนาอันเก่าแก่เดิม อันได้แก่ ราชวงศ์เม็งราย อันมี พระเจ้าเม็งรายมหาราช เป็นองค์ปฐมวงศ์ และ ราชวงศ์เชียงแสน อันมี พญางำเมือง เป็นองค์ปฐมวงศ์ ด้วยระบบความสัมพันธ์ฉันท์เครือญาติ
นอกจากนั้น เจ้านายใน ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์ ยังได้สมรสกับพระบรมวงศานุวงศ์ใน พระบรมราชวงศ์จักรี หลายพระองค์ พระองค์ที่มีบทบาทสำคัญได้แก่ พระอัครชายาเธอ เจ้าครอกฟ้าศรีอโนชา ในสมเด็จฯ กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท และ พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ด้วยความสัมพันธ์ระหว่างสองพระราชวงศ์ตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ถือเป็นส่วนสำคัญประการหนึ่งที่ทำให้อาณาจักรล้านนาเดิมได้เข้ารวมกับสยามประเทศอย่างสมบูรณ์
สารบัญ |
[แก้] ชั้น 1 องค์ปฐมวงศ์
- พระเจ้าทิพย์จักรสุละวะฤๅไชยสงคราม, ปราบดาภิเษกขึ้นครองนครลำปาง รัฐอิสระ (2275 - 2302)
[แก้] ชั้น 2 ราชโอรส ราชธิดา ใน "พระเจ้าทิพย์จักรสุละวะฤๅไชยสงคราม"
- เจ้าชายอ้าย
- เจ้าฟ้าสิงหราชธานี ชายแก้ว, เจ้าผู้ครองนครลำปาง ประเทศราชของพม่า (2302 - 2317), ทรงเป็นราชบิดา ใน "พระเจ้าบรมราชาธิบดีกาวิละ" ด้วยพระโอรสทั้ง 7 มีบทบาทสำคัญในการกอบกู้ล้านนาจากพม่า และต่อมาเจ้านายบุตรหลานได้ปกครองหัวเมืองฝ่ายเหนือ จึงเป็นที่มาของราชสมัญญาว่า "เจ้าเจ็ดตน"
- เจ้าหญิงคำทิพย์
- เจ้าชายคำปา
- เจ้าชายพ่อเรือน, ราชบิดาใน "เจ้าหลวงพุทธวงศ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 4"
- เจ้าหญิงกมลา
[แก้] เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ และ ล้านนา (2325 - 2482)
| ลำดับ | พระนาม | ปีที่ครองราชย์ | |
|---|---|---|---|
| 1 | พระเจ้าบรมราชาธิบดีกาวิละ, พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 1 | 2325 - 2356 (31 ปี) | สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ |
| 2 | พระเจ้าช้างเผือกธรรมลังกา, พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 2 | 2356 - 2365 (11 ปี) | |
| 3 | เจ้าหลวงเศรษฐีคำฝั้น, เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 3 | 2366 - 2368 (2 ปี) | |
| 4 | เจ้าหลวงพุทธวงศ์, เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 4 | 2369 - 2389 (20 ปี) | |
| 5 | พระเจ้ามโหตรประเทศ, พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 5 | 2390 - 2397 (7 ปี) | |
| 6 | พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์, พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 6 | 2399 - 2413 (14 ปี) | |
| 7 | พระเจ้าอินทวิชยานนท์, พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 7 | 2416 - 2439 (23 ปี) | |
| 8 | เจ้าอินทวโรรสสุริยวงศ์, เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 8 | 2444 - 2452 (8 ปี) | |
| 9 | พลตรี เจ้าแก้วนวรัฐ, เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 9 | 2454 - 2482 (28 ปี) |
[แก้] เจ้าผู้ครองนครลำปาง (2317 - 2465)
| ลำดับ | พระนาม | ปีที่ครองราชย์ | |
|---|---|---|---|
| 1 | พระเจ้าทิพย์จักรสุละวะฤาไชยสงคราม (พญาสุละวะฤาไชยสงคราม), เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 1 | 2275 - 2306 (31 ปี) | สมัยกรุงศรีอยุธยา |
| 2 | เจ้าฟ้าสิงหราชธานี ชายแก้ว (เจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว), เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 2 | 2306 - 2317 (11 ปี) | สมัยกรุงศรีอยุธยา |
| 3 | พระเจ้าบรมราชาธิบดีกาวิละ, เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 3 | 2317 - 2325 (8 ปี) | สมัยกรุงธนบุรี |
| 4 | พระเจ้าคำโสม, พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 4 | 2325 - 2337 (12 ปี) | สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ |
| 5 | พระเจ้าดวงทิพย์, พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 5 | 2337 - 2349 (12 ปี) | |
| 6 | เจ้าหลวงไชยวงศ์, เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 6 | 2349 - 2361 (12 ปี) | |
| 7 | เจ้าหลวงขัติยะ, เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 7 | 2361 - 2361 (6 เดือน) | |
| 8 | เจ้าหลวงน้อยอินทร์, เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 8 | 2361 - 2372 (11 ปี) | |
| 9 | เจ้าหลวงวรญาณรังษี, เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 9 | 2372 - 2378 (6 ปี) | |
| 10 | พระเจ้าพรหมาภิพงศ์, พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 10 | 2378 - 2430 (52 ปี) | |
| 11 | เจ้าหลวงสุริยจางวาง, พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 11 | 2430 - 2430 (6 เดือน) | |
| 12 | เจ้าหลวงนรนันท์ไชยชวลิต, เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 12 | 2430 - 2440 (10 ปี) | |
| 13 | พลตรี เจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิต, เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 13 | 2440 - 2465 (25 ปี) | |
| 14 | เจ้าราชบุตร (เจ้าแก้วผาบเมือง), เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 14 | 2465 - 2465 (- ปี) | สมัยรัชกาลที่ 6 |
[แก้] เจ้าผู้ครองนครลำพูน (2348 - 2486)
| ลำดับ | พระนาม | ปีที่ครองราชย์ | |
|---|---|---|---|
| 1 | เจ้าหลวงเศรษฐีคำฝั้น, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1 | 2348 - 2358 (10 ปี) | สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ |
| 2 | พระเจ้าบุญมาเมือง, พระเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 2 | 2358 - 2370 (12 ปี) | |
| 3 | เจ้าหลวงน้อยอินทร์, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 3 | 2370 - 2380 (10 ปี) | |
| 4 | เจ้าหลวงคำตัน, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 4 | 2381 - 2384 (3 ปี) | |
| 5 | เจ้าหลวงธรรมลังกา, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 5 | 2384 - 2386 (2 ปี) | |
| 6 | เจ้าหลวงไชยลังกาพิศาลโสภาคย์คุณ, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 6 | 2391 - 2414(23 ปี) | |
| 7 | เจ้าหลวงดาราดิเรกรัตน์ไพโรจน์, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 7 | 2414 - 2431 (17 ปี) | |
| 8 | เจ้าหลวงเหมพินธุ์ไพจิตร, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 8 | 2431 - 2438 (7 ปี) | |
| 9 | เจ้าหลวงอินทยงยศโชติ, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 9 | 2438 - 2454 (16 ปี) | |
| 10 | พลตรี เจ้าจักรคำขจรศักดิ์, เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 10 | 2454 - 2486 (32 ปี) |
[แก้] อ้างอิง
- บุปผา อิทธิมณฑล. สายสัมพันธ์ทิพจักราธิวงศ์ เจ้าเจ็ดตนในตระกูล ณ ลำปาง. ลำปาง
- หลวงพ่อเกษม เขมโก. ประวัติหลวงปู้เกษม เขมโก สำนักสุสานไตรลักษณ์ จังหวัดลำปาง. เชียงใหม่ :ภาพงศ์, 2529.
- ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. (ครั้งที่ 2) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, 2538.
- สมหมาย เปรมจิตต์, สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. ตำนานสิบห้าราชวงศ์ (ฉบับสอบชำระ). เชียงใหม่: มิ่งเมือง, 2540.
- ศักดิ์ รัตนชัย. พงศาวดารสุวรรณหอคำนครลำปาง (ตำนานเจ้าเจ็ดพระองค์กับหอคำมงคล ฉบับสอบทานกับเอกสารสืบค้น สรสว.ลำปาง).
- เจ้าวงศ์สัก ณ เชียงใหม่, คณะทายาทสายสกุล ณ เชียงใหม่. เจ้าหลวงเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2539.
- คณะทายาทสายสกุล เจ้าหลวงเมืองพะเยา, สถาบันศิลปวัฒนธรรมโยนก. ครบรอบ 100 ปี แม่เจ้าทรายมูล (มหาวงศ์) ไชยเมือง และประวัติสายสกุลเจ้าหลวงเมืองพะเยา พุทธศักราช 2387 - 2456. พะเยา :บ.ฮาซัน พริ้นติ้ง จก., 2546
- นงเยาว์ กาญจนจารี. ดารารัศมี : พระประวัติพระราชชายา เจ้าดารารัศมี. เชียงใหม่ :สุริวงศ์บุ๊คเซนเตอร์, 2539.
- คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์, นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ.
- http://www.globalgroup.in.th/encyclopedia_lanna.html.
