Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti
Vikipedi, özgür ansiklopedi
|
|||||||
 |
|||||||
| Başkent | Pyongyang | ||||||
| En kalabalık şehir | Pyongyang | ||||||
| Resmi dil | Korece | ||||||
| Yönetim - Ulusal Defans Komisyonu Başkanı - Parlamento Başkanı |
Sosyalist Cumhuriyet Kim Jong-il Kim Yong-nam |
||||||
| Yüzölçümü - Toplam Su(%) |
120,540 km²(98.) %4.87 |
||||||
| Nüfus - Toplam - Yoğunluk |
23,113,019(48.) 190/km²(41.) |
||||||
| GSMH - Toplam - Kişi Başına |
40 milyar dolar(85.) 1,800 dolar(149.) |
||||||
| Para birimi | Won | ||||||
| Saat dilimi - Yaz saati |
UTC+2 UTC+3 |
||||||
| İnternet alan adı | .kp | ||||||
| Telefon kodu | +850 | ||||||
Kore.II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Kore yarımadası, Kuzeyin Komünist hakimiyetine girmesi diğer taraftan Güneyin Batıya dönük politika izlemesi ve birçok şeyi batılılarla paylaşmasından, Kuzey ve Güney Kore olmak üzere ikiye parçalandı. Demokratik Kore Halk Cumhuriyeti 1948 yılında otoriter ve sosyalist bir hükümet olarak kurulmuştu.1994 yılında Kuzey Kore'nin ilk lideri olan I. Kim Jong'un ölümünden sonra, ülkeyi oğlu II. Kim Yong yönetmekte. Kuzey, uluslar arası yardımlara halkını beslemek ve yakıt gereksinimlerini karşılaması için güvenmekte ve onlara bel bağlamakta.
[değiştir] Temel Veriler
Kuruluş: 15 Ağustos 1945
Etnik Gruplar: Az miktarda Japon ve Çinli dışında homojen ve Koreli.
Yaşam Oranı: 70 - 79 yıl.
Din: Budizm, Konfüçyüs Dini, Hristiyan ve Chondogyo
[değiştir] Askeri
Kore Halk Ordusu, kara kuvvetleri, deniz kuvvetleri ve hava kuvvetleri ile çevrelenmekle birlikte 1.08 milyon aktif ve 4.7 milyon yedek askeri gücüne sahiptir. Askeri giderler GDP nin giderlerinden yüzde 31,3 gibi bir miktar mal olmakta ve bu da Kuzey Kore'yi dünyanın en askerleşmiş devleti yapmakta. Hemen hemen her dört Kore vatandaşından biri herhangi bir askeri mevkide hizmet vermektedir. Kuzey Kore'nin geniş ve kapsamlı kimyasal silah programına sahip olduğu söylenmekte. Amerikan Bilim Adamları Birliğinin bir raporuna göre Kuzey Kore kimyasal silah programına yarayacak olan en azından 180-250 ton yedek silahlanma etmeni bulundurmaktadır. Aynı zamanda raporlara göre Kuzey Kore, Ulusal Savunma Araştırmaları ve Tıbbi Akademi esasına dayanarak Biyolojik Silah Programına sahip bulunmakta fakat bu program Kimyasal Silah programı kadar derin ve kapsamlı değildir. Kuzey Kore ayrıca nükleer silah programına sahiptir.
[değiştir] Kore tarihi
[değiştir] M.Ö. 2333: Korelilerin Kökenleri
Eski Koreliler, büyük bir olasılıkla Mançurya'dan (Kuzey Çin) ve Moğolistan'dan göç eden göçebe Üç Krallık Dönemi olarak adlandırılan dönem.
M.S. 1. yüzyılda yerli Kore krallıkları bağımsızlıklarını ilan etmeye başladılar ve IV. Yüzyılın sonlarında üç adet yerli krallık Çinli kolonilerinin yerini aldı. Koguryo krallığı dağlık kuzeyi işgal etti. Bu dönemde Paekche ve Silla Krallıkları da güneydeki kıyısal düzlükleri bölüştüler. İlave olarak, Kaya adındaki 6 kabile güney bölgesini ele geçirerek Yamato adlı Japon devleti ile gevşek bir birlik kurdular. Bu üç krallık birbirleri karşısında avantaja ulaşmak amacıyla yarımadada Çin'e imkânlar oluşturmak pahasına Çin'le yakın bağlar kurdular.
[değiştir] 668
Birlekendi sınırları içerisine çekmeye çalışınca, Silla Krallığı desteğini Paekche ve Koguryo krallıları lehine kullandı ve üç devlet Çinlileri yarımadadan dışarı attılar. 668 yılında Silla Krallığı altında birleşen Kore, tek ulus haline geldi ve böylelikle kendi kültürünü ve dilini oluşturdu. Çin'den ise Siyaset Enstitülerini ödünç aldı. Sanat ve bilim büyük gelişme kaydetti, devletin dini ise Budizm oldu.
[değiştir] 935-1392: Kore Hanedanlığı
889 yılında ülkede patlak veren ayaklanmalar yüzünden parçalanmalar meydana gelmişti. Bu parçalanmalar 935 yılında Wang Kon adında bir subayın kontrolü yeniden sağlayıp iki Kore'yi tekrar birleştirmesine kadar sürdü. Devletin yeni ismi Koryo olmuştu. Kore isminin kaynağı ise Koguryo'nun kısaltmasından meydana gelmektedir. Sanat ve derin bilginlik merkezileşmiş Çin modeli bir hükümet altında gelişse de Kore'ye özgü sınıfsal yapı, -aristokratlar, halk tabakasından olan insanları ve alt kısım (genelde kölelerin)- devam etti. Soylular arası düşmanlık ve Moğollar'ın saldırıları devleti zayıflattı. Nihayet Moğollar yarım adanın kuzeyini işgal ederek Koryo Hanedanını desteklediler.
[değiştir] 1392-1910: Hanedanlık ve altın dönem
1392 yılında Koryo Generali Yi Song-gye güç kazanarak Çin'le birlik oluşturdu. Meydana gelen Chosun Hanedanlığı beş asırdan fazla devam etti ve Konfiçyuzmu o kadar çok benimsedi ki Çin'den daha fazla Konfüçyen bir toplum haline geldi. Entelektüel alandaki gelişmeler ve başarılar devam etti. 1592 yılındaki Japon ve 1627 ila 1636 yılları arasındaki Mançurya saldırıları püskürtülse de savaş ülkenin dar görüşlü güç merkezi, Kore'nin ekonomisini epeyce yaraladı.
[değiştir] 1910-1945: Japonya Egemenliği
Japonya 1910 yılında Kore'yiilhak ederek kaynaklarını sömürmeye başladı. Bu arada Kore dilini, isimlerini ve ulusal kimliğini de yok etmeye çalışmaktaydı. 1919 yılında 1 Mart Eylemleri olarak bilinen geniş çaplı gösteriler gerçekleşti. 2 milyon Korelinin katıldığı eylemde Japon askerleri tarafından binlerce insan öldürüldü. Koreliler bir kez daha II. Dünya savaşı sıralarında Japonlar tarafından askeri amaçlı çalışmakta kullanılarak yeniden suiistimal edilmişlerdi. Savaşın bitiminde ülke 38. paralel'de ikiye bölünmüş, ABD güneyi ve SSCB de kuzeyi işgal etmişti. Soğuk Savaşın birleşmeyi önlediği sıralarda güneyde kapitalist demokrasi ve kuzeyde de Komünist bir hükümet yerleşmişti.
[değiştir] 1950-1953: Kore Savaşı
- Ana madde: Kore Savaşı
Kuzey Kore başarısız bir birleşme ajitasyonundan sonra, 25 Haziran 1950 yılında Kore Savaşının patlak vermesine neden olan sürpriz Güney Kore saldırısını düzenledi. Saldırıyı geri püskürtmeleri için Birleşmiş Milletler Güney Kore'ye destek sağladı ve Kuzey Kore'yi Çin sınırına kadar sürükledi. Kuzey Kore'nin desteğine ise Çinliler yardım ettiler öyle ki Seul üç yıl içersisinde dört kez el değiştirmek mecburiyetinde bırakıldı. Temmuz 1953'te yaklaşık üç milyon insanın ölümünün ardından savaş sona erdi. Böylelikle dünyanın en sıkı denetlenen sınırı ile Kore ikiye ayrıldı.
[değiştir] 1953: Kuzeyde Stalinizm'in Rüzgarları
Eski gerilla lideri ve SSCB askeri olan Kuzey Kore'nin efsanevi lideri Kim Sung İl, Koreli rakiplerini saf dışı ettikten sonra, katı özyönetime sahip, askeri ve sıkı bir rejimle korunan Kuzey Kore toplumunu yaratarak kendisine adeta tanrı gibi tapınılan bir konum yarattı. Kendine bağımlılığı ile iddiada bulunan Kuzey Kore diğer taraftan Ekonomik ve Askeri yardımlar için SSCB ve Çin'e bel bağladı. GNP'nin yüzde 25'lik bir oranını Askeri Kuvvetlerine harcayan Kuzey Kore, dünyanın en büyük ordularından biri haline geldi. Kore yarımadasının bölünmesini kabullenemeyen Kuzey Kore, birkaç kez Güney Kore hükümetini yıkmak ve liderlerini öldürmeye çalıştı.
[değiştir] 1961: Park, iktidarı Ele Almakta
Kısa süren demokrasi döneminin ardından, Park Chung Hee adında eski bir General ve Japon Kraliyet Ordusu emeklisi başarılı bir hükümet darbesi düzenleyerek iktidarı ele alır. Park chabol sistemini yeniden canlandırarak, özelleştirilmiş firmaları çoğalttı ve ürettikleri ürünlerin kârı ile hükümet giderlerini karşılamaya başladı. Bu durum Kuzey Kore'yi bir zamanlar kötü ekonomiden Asya'nın en iyi ekonomisine sahip ülkeye konumuna getirdi.Fakat 1972 yılında hükümeti askeri kurallar ile yönetmeye başladı öyle ki yönetimi boyunca bir sürü gözde görülür yolsuzluk olayları meydana geldi.1979 yılında Grev dalgalarının ve Eylemlerin yoğunlaştığı bir zamanda Kore Merkezi Haber alma Teşkilatı Başkanı Tarafından suikast düzenlenerek öldürüldü.
[değiştir] 1980: Kwangju Katliamı
1979 Aralık ayında Park Chung Hee'nin suikastından iki ay sonra ordu iktidara gelerek, öğrenci ve işçi eylemlerini bastırmaya çalıştı. 1980 Mayısında Kwangiu şehrinde eylemler doruk noktasına ulaştılar. Eylemciler şehri ele geçirdiklerinde, askerle karşılık vererek silahsız eylemcilere karşı ateş açtılar, birçok eylemciyi tutuklayıp dövdüler ve şiddet uyguladılar. Dokuz günlük ayaklanma süresince yüzlerce kişi yaralanmıştı ve resmi ölü sayısı ise 240 olarak bildirildi. İnsan hakları gurupları bu sayının daha fazla olduğuna inanmaktalar.
[değiştir] 1983 and 1987: Kuzey Kore'nin Hedefleri
1983 yılında, Burma'da aralarında dört kabine bakanı'nın da bulunduğu 17 kişilik delegasyonu yerleştirmiş oldukları bombanın patlaması sonucunda öldürdüler. Dört yıl sonra Kore Hava Yollarında patlayan bombanın ve 115 kişinin öldüğü olayın suçlularının da Kuzey Koreliler olduğu bildirildi.
[değiştir] 1991: Kuzey Kore'nin Çöküşü
1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla ve komünist bloğun çözülmesiyle birlikte, Kuzey Kore en büyük ticaret ve yardım kaynaklarından birini yitirmiş oldu. Buna rağmen komşularını alarma sürükleyen ve kaynaklarını askeri programa tüketen yatırımlar yapmaya devam etti. İzole edilmiş ve hızla küçülen ekonomisi ile Kuzey Kore ekonomik bataklığın içine girdi.
[değiştir] 1994: Efsanevi Liderin Ölümü
1994 yılında Kim Sung'un ölümünden sonra hiçbir kuvvet sarf etmeden iktidara oğlu Kim Jong geldi. Kuzey Kore'de toplumsal durum hızlı bir biçimde çöküş yaşamakta idi ve buna da toprağın verimsizliği ve kötü hava şartları da eklenince ekin yetersizliği ve dolayısıyla kıtlık meydana geldi. 1990'lı yıllarda tahminlere göre yaklaşık 2 milyon insan açlıktan hayatlarını kaybettiler, fakat diğer taraftan askeriyeye yapılan harcamalar ve balistik füzelere harcanan paralar da ülke kaynaklarını tüketmeye devam etti. Nevarki 1994 Ekim ayında Kuzey Kore, ABD'den gelecek olan yakıt ve gıda yardımı karşılığında nükleer programını dondurma kararı aldı
[değiştir] 1996: Başkanların Rüşvet Skandalları
1979 yılında hükümeti devirmek ve yüklü oranda rüşvet olayları yüzünden Başkanlar Chun Doo-Hwan ve Roh Tae-Woo 1996 yılında suçlu bulunarak yakayı ele verdiler. Rohl aynı zamanda Kwangiue Katliamından dolayı da suçlu bulunmuştu. Bir yıldan az bir süre zarfından sonra da Başkan Kim Young Sam bir skandal ile ilişkisi olduğu ortaya çıktı.
[değiştir] 1998-2000: Güneş Işığı ve Zirve
Eski muhalif Kim Dae-Jung 1998 yılında ekonomik reformlar, daha geniş demokrasi ve Kuzey Kore ile gönül alıcı siyaset izleyeceği sözlerinden sonra Güney Kore'nin Başkanı olarak seçildi. İzlediği "güneş ışığı" politikası, Kuzey Kore'nin Japonya adası Hosnhu üzerine fırlattığı füze ve Haziran 1999 yılında Kuzey ile Güney Kore savaş gemileri arsındaki çatışmaya rağmen yaşamını sürdürdü. Kuzey Kore lideri II. Kim Jong ile Güney Kore lideri Kim in arasında 2000 yılında düzenlenen zirvede yeni Kore siyaset ilişkilerinin sinyallerini verdi. Ağustos ayında, savaş zamanlarında dağılan yüz binlerce ailelerin birbirlerini yeniden görebilmeleri için geçici birleşme meydana gerçekleştirildi. Eylül ayında ise iki ülke lideri, Seul ve Piyongyan arası yeni trenyolu bağlantısını kurulması için anlaşmaya vardılar. Savunma bakanlarının da katıldığı, Bakanlar- arası görüşmeler de gerçekleştirildi.
[değiştir] 2002: Örtülü Program Suçlaması
ABD'li bir ziyaret delegesinin açıklamalarına göre Kuzey Koreli yetkililere, ülkelerinin iki adet örtülü nükleer silah programının var olduğunu ortaya çıkararak 1994 yılı zenginleştirilmiş uranyum antlaşmasının çiğnendiğini açıkladılar. Bu açıklamalardan sonra Kuzey Kore yetkilileri bu suçlamaları reddettiler. Kuzey Kore nükleer santrallerinin bulunduğu bölgelerde konuşlandırılmış bulunan gözlemci kameraları ve mühürleri çıkararak, bir aydan da kısa bir zaman zarfından sonra da Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması'ndan çekildi.
[değiştir] 2003: (Six-nation talks) Altı Ulus Görüşmeleri
Washington'un bildirinse göre altı-ulus görüşmelerinin nükleer krizin sona erdirilmesi için Beijing'te düzenleneceğini duyurdu. Görüşmelere ABD, Kuzey Kore, Çin, Japonya ve Rusya katılmaktadır. Kuzey Kore yetkilisi ise verdiği demeçte Washington'un Karşılıklı Saldırmazlık Antlaşmasını imzaladığını hatırlatarak, Kuzey Kore'nin Nükleer programını, ABD'nin Piyongyang'a yönelik "düşmanca politikalarının" sona ermemesi takdirinde parçalamayacağını da sözlerine ekledi.
[değiştir] 2005: Nükleer Silah İddiaları
ABD'nin Kuzey Kore'ye yönelik siyasal sitemini devirmek istediği ve bun yüzden de gözdağı verdiğini vurgulaması ardından, altı -ulus görüşmelerinden çekildiklerini ve "nükleer teçhizatını geliştirebileceğini" açıkladılar. Rapor aynı zamanda Kuzey Kore'nin nükleer silah varlığı hakkında yapmış olduğu ilk kamusal açıklama olma özelliğini de taşımaktadır.
