Dòng La San
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Dòng La San hay Dòng Lasan hay Dòng Sư huynh La San (tên chính thức là Dòng Sư huynh các trường Công giáo) là một dòng tu Công Giáo với nhiệm vụ giáo dục cho trẻ em nghèo. Tên tắt chính thức của dòng là FSC. Tên dòng La San đặt theo cách viết tiếng quốc ngữ của tên vị sáng lập dòng, thánh Jean-Baptiste de La Salle.
Các tu sĩ trong dòng La San được gọi là sư huynh. Các sư huynh tuy khấn dòng nhưng không phải là linh mục.
Mục lục |
[sửa] Lịch sử dòng
Dòng La San do thánh Jean-Baptiste de la Salle, tiếng Việt quen gọi là "Gioan La San", thành lập.
Ông có ý tưởng lập trường nghĩa thục dạy miễn phí cho trẻ em nghèo. Ông bèn tụ tập một số bạn đồng ý chí để thành lập những trường như vậy, với tâm nguyện mọi người vừa điều khiển trường, vừa dạy học, vừa sống luôn trong cộng đồng của các em học sinh. Dòng thành lập năm 1680. Các tu sĩ của dòng La San, tuy có khấn dòng, nhưng không nhận bí tích truyền chức Thánh nên không phải là linh mục. Dòng La San là dòng tu nam đầu tiên của giáo hội Công Giáo không có linh mục.
Dòng La San được cho là tổ chức đầu tiên trên thế giới áp dụng những phương pháp sư phạm hiện đại. Thí dụ, ngay từ thời Gioan La San đã có khái niệm đặt lợi ích học sinh lên trên hết, và cấm thầy giáo không phạt học sinh bằng cách đánh đập.
Gioan La San mất vào thứ sáu tuần Thánh, tức ngày 7 tháng 4 năm 1719 tại Saint-Yon, Rouen. Sáu năm sau, vào tháng 1 năm 1725, Giáo Hoàng Benedict 13 chính thức công nhận Dòng La San. Ngày 19 tháng 2 năm 1888, Gioan La San được phong á thánh, và được phong thánh vào ngày 24 tháng 5, năm 1900. Năm 1950, giáo hội nhìn nhận Gioan La San là thánh quan thầy các nhà giáo dục Công giáo.
Ngày nay dòng La San có mặt tại 80 quốc gia trên thế giới, cả trong các nước tân tiến lẫn các nước đang phát triển. Bề Trên dòng La San hiện nay là sư huynh Alvaro Rodriguez Echeverria, FSC, người Costa Rica.
[sửa] Các thánh dòng La San
- Jean-Baptiste de la Salle
- Bénilde Romançon
- Mutien-Marie Wiaux
- Miguel Febres Cordero
- Jaime Hilario
[sửa] Dòng La San tại Việt Nam
[sửa] Thời kỳ mở đầu
Trong thời kỳ mở đâu, dòng La San tại Đông Dương trực thuộc tỉnh dòng Ấn Độ.
Nhóm tu sĩ dòng La San đến miền đất Việt Nam đầu tiên là sáu tu sĩ khởi hành từ Toulon năm 1865 và đến Sài Gòn năm 1866.
Tại đây, sáu tu sĩ này bắt đầu điều hành trường d’Adran vốn do các linh mục thuộc Hội Thừa sai mở trước đó. Theo đúng chủ trương của dòng La San, các tu sĩ này dạy học bằng chữ quốc ngữ, không dạy bằng chữ nho mà cũng không dạy bằng tiếng Pháp.
Năm 1867, dòng mở thêm chi nhánh ở Chợ Lớn, Mỹ tho, rồi Vĩnh Long và Sóc trăng, vào năm 1869.
Trong thời gian đầu, mọi chi phí của trường d’Adran do Hội Thừa sai đài thọ. Sau đó, chính quyền thuộc địa tài trợ chi phí trường dòng và học bổng cho học sinh.
Tuy nhiên, tới năm 1879, chính quyền ở Pháp thay đổi chính sách, ngưng tài trợ trường tư; chính quyền thuộc địa do đó ngưng tài trợ các trường dòng La San. Trường d’Adran đóng cửa vào khoảng năm 1887.
Vào năm 1873, linh mục Kerlan có mở một trường nghĩa thục dạy các trẻ bị bỏ rơi, trong số đó có nhiều trẻ lai. Trường được gọi theo tên Giám mục Taberd, giám mục địa phận Nam Việt từ 1830 đến 1840. Khi trường d’Adran đóng cửa, cha mẹ học sinh trường này đem con đến theo học trường Taberd. Linh mục Kerlan thấy không đủ sức lo cho những học trò mới liền mời các tu sĩ Dòng La San trở qua giúp ông. Năm 1889 có chín tu sĩ từ Marseille qua. Năm sau đó, các tu sĩ tiếp nhận trường Taberd, lúc đó có khoảng 160 học sinh mà một nửa ở nội trú. Số học trò theo học tăng nhanh, nên năm 1891 có thêm năm tu sĩ theo qua, mở thêm một trường nghĩa thục nằm ngay cạnh trường Taberd. Các tu sĩ lại mở thêm một chi nhánh ở Vũng tàu. Qua sự sắp xếp của linh mục Kerlan, Hội Thừa sai gánh chịu trách nhiệm tài chánh đối với những trường do các tu sĩ dòng La San điều hành và giảng dạy.
Năm 1894, hai tu sĩ ra Hà nội mở trường. Số học sinh tăng lên quá nhanh, giám mục Hà nội là Gentreau phải mua một thửa đất rộng hơn để xây trường mới. Trường được khánh thành năm 1897, có 400 học sinh, và được đặt tên là trường Puginier, tên vị Giám mục tiền nhiệm.
Vào tháng 1 năm 1896, dòng ở Ðông Dương được tách ra khỏi Tỉnh Dòng Ấn độ để thành lập Tỉnh Dòng Sài gòn.
Năm 1897, trường Taberd được mở rộng thêm. Năm 1898, dòng mở trường đào tạo thày giáo ở Thủ Ðức, cạnh tiểu chủng viện đã được mở năm trước đó nhằm đào tạo các tu sĩ tương lai cho dòng.
[sửa] Thế kỷ 20
Tính đến đầu thế kỷ 20, dòng La San tại Việt nam đã có sáu trường, 76 tu sĩ, 17 người tập sự học ở nhà tập sư phạm, và 6 chủng sinh. Chính quyền thuộc địa đã ngưng yểm trợ các nhà trường và không tài trợ cho dòng nữa.
Năm 1904, mở trường Pellerin ở Huế.
Năm 1906, mở trường St. Joseph (Thánh Giu se) ở Hải Phòng.
Năm 1908, mở trường St. Joseph (Thánh Giu se) ở Mỹ Tho.
Năm 1924, mở trường Thomas d'Aquin ở Nam Định.
Năm 1932, mở trường Thánh Louis ở Phát Diệm và trường Gagelin ở Bình Ðịnh.
Ðến năm 1933 lập ra Nhà tập (gồm tiểu chủng viện và chủng viện) ở Nha Trang, tọa lạc trên đồi La San.
Năm 1934, lập ra "nhà tập sự" (probatorium) ở Bùi Chu.
Năm 1941, thành lập trường d’Adran bên rừng Ái Ân, Ðà Lạt.
Ngoài ra còn trường La San Ðức Minh ở Tân Ðịnh, trường La San Kỹ thuật ở Ðà lạt, trường Thánh François Xavier (Phan xi cô Xa viê) ở Sóc trăng, và trường Bá Ninh (tên Á thánh Bénilde) ở Nha trang không rõ là được mở vào những năm nào.
Vào năm 1955, tất cả các trường La San ở miền Bắc được chuyển vào Nam, học sinh các trường này tùy vị trí định cư mà theo học các trường đang có trong Nam. Riêng học sinh các trường Puginier ở Hà nội, trường Thánh Giu se ở Hải phòng được theo học ở trường Taberd, Sài Gòn.
Năm 1956, mở trường La San Kim Phước ở Kontum.
Năm 1957, mở trường La San Bình Lợi ở Qui nhơn.
Năm 1958, mở La San Ban mê thuột, đồng thời mở La San Nghĩa Thục ở Sài gòn dường như cũng được mở vào năm này. Trường La San Nghĩa Thục thâu học phí rất hạ, dành cho trẻ em nghèo; tiền học phí thu ở Taberd dùng để giúp học sinh La San Nghĩa Thục. Cũng giống như La San Nghĩa thục là trường La San Chánh Hưng và các trường thâu học phí thật nhẹ như Xóm Bóng ở Nha trang và Phú Vang ở Huế.
Vào đầu năm 1975, dòng La San ở Việt nam đã có 300 tu sĩ và khoảng 15 chủng sinh. Ngoài các trường học, Dòng còn có Trang trại Mai thôn ở bên kia cầu sắt Thanh Ða, để các tu sĩ lớn tuổi về hưu dưỡng ở đây, và cũng là nơi để các Hội đoàn cấm phòng.
Từ 1961, Hiệp hội Thánh mẫu Taberd có thêm Ðoàn Thánh Mẫu Sinh viên (do SH Adrien tổ chức), tham gia hoạt động trong khuôn khổ Công giáo Tiến hành với Tổng hội Sinh viên Công giáo Sài gòn (dưới sự hướng dẫn của Linh mục Nguyễn văn Lập).
Trong những năm đầu thập niên 1970, dòng đưa học sinh Taberd các lớp 9 và 10, hằng tuần đi thăm viếng các khu lao động nghèo, hớt tóc cho các em nhỏ và phát thuốc cho những người đến khám bệnh ở những trạm chẩn bệnh miễn phí như ở La San Chánh Hưng (theo toa các bác sĩ và các sinh viên y khoa). Dòng phụ trách dạy các học sinh lớp 9 và 10, một số nghề như chụp hình, rửa ảnh, sửa radio...
[sửa] Dòng La San sau 1975
Sau 1975, tất cả các trường La San bị tịch thu. Trường Lasan Taberd bị đóng cửa năm 1976, sau đó cơ sở trường được dùng làm trường cao đẳng sư phạm và sau đó là trường trung học phổ thông chuyên Trần Đại Nghĩa. Chỉ trong vỏn vẹn 1 năm, toàn bộ tài sản của dòng chỉ còn có trang trại Mai Thôn. Hoạt động của các Sư huynh trong Dòng bị hạn chế rất nhiều.
Bắt đầu từ năm 1980, các tu sĩ trong dòng bắt đầu tự lực tổ chức lại quy chế dòng bất chấp khó khăn chính trị và xã hội.
Sự tự lực tái tổ chức giúp dòng có sẵn sinh khí khi Việt Nam áp dụng chính sách đổi mới. Các tu sĩ dòng La San trở về với sứ vụ của dòng là giáo dục.
Đến ngày nay, các tu sĩ dòng La San đã mở lại một số trung tâm dạy nghề, các trường tình thương, được phép tổ chức một số sinh hoạt cứu trợ.
Một số sinh hoạt hiện nay của dòng La San tại Việt Nam:
- Trung tâm Huấn nghệ La San Đức Minh, tên chính thức "Trung tâm dạy nghề dân lập Đức Minh", tại Quận 3 thành phố Hồ Chí Minh
- Trường tình thương Xóm Huế, tại Tân Cang, Hố Nai
- Trường tiểu học dân lập Trương Vĩnh Ký, thị trấn ĐắkĐoa, tỉnh Gia Lai
- La San Ban Mê Thuột với 15 học sinh nội trú học nghề
- Cứu trợ bão lụt
- Chương trình “Hậu cai ma túy”
[sửa] Một số đại học dòng La San trên thế giới
- De La Salle University, Manado, Indonesia
- Christian Brothers University, Memphis, Tennessee, Hoa Kỳ
- De La Salle University-Manila, Manila, Philippines
- Manhattan College, New York, Hoa Kỳ
- St. Joseph College, Hong Kong
- College of Santa Fe, Santa Fe, New Mexico, Hoa Kỳ
