Nguyễn Trung Trực
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Nguyễn Trung Trực (chữ Hán: 阮忠直；1837–1868) là thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa chống Pháp ở Tân An (nay thuộc Long An) và Rạch Giá (nay thuộc Kiên Giang), cuối thế kỷ 19 tại Nam Kỳ.
[sửa] Cuộc đời
Thuở nhỏ ông có tên là Chơn, từ năm Kỷ Mùi 1859 đổi là Lịch. Do về sau ông được triều đình phong chức Quản cơ, nên còn được gọi là Quản Chơn hay Quản Lịch. Ông xuất thân trong một gia đình chài lưới ở hạ lưu sông Vàm Cỏ, ở phủ Tân An, tỉnh Gia Định (nay thuộc ngoại ô thị xã Tân An, tỉnh Long An). Năm 1861, hưởng ứng hịch cần Vương chống Pháp của triều đình Tự Đức, ông chiêu mộ được một số đông nông dân nổi dậy đánh phá các đồn Pháp ở các cùng thuộc phủ Tân An. Do lập được nhiều chiến công, nên ông được triều đình Huế phong chức Quản cơ. Nghĩa quân dưới quyền lãnh đạo của ông gồm một số nhà yêu nước: Nguyễn Văn Điền (hay Điều), Nguyễn Học, hương thân Hồ Quang...
Trưa ngày 10 tháng 12 năm 1861, ông tổ chức cuộc phục kích đốt tàu chiến L'Espérance của Pháp tại Trận Nhật Tảo. Sau chiến công này, ông đổi tên là Nguyễn Trung Trực và tên này được nhân dân gọi cho đến ngày cuối cùng.
Sau đó, ông tiếp tục chiến đấu qua lại trên các địa bàn Gia Định, Biên Hòa. Sau khi 3 tỉnh miền Đông Nam Bộ mất (hòa ước Nhâm Tuất 1862) ông được phong làm Lãnh binh huyện. Năm 1867 ông lại được triều đình phong chức Hà Tiên thành thủ úy để trấn giữ đất Hà Tiên. Sau khi thành Hà Tiên thất thủ ngày 23 tháng 6 năm 1867, ông rút quân về Rạch Giá tiếp tục cuộc chiến đấu, lập căn cứ ở Hòn Chồng. Ngày 16 tháng 6 năm 1868, ông cho quân đánh úp đồn Kiên Giang (nay là thị xã Rạch Giá) và làm chủ tình hình được 5 ngày. Quân Pháp phản công, ông rút ra đảo Phú Quốc lập căn cứ nhằm chống giặc lâu dài. Quân Pháp phải huy động một lực lượng hùng hậu đến bao vây và tấn công đảo. Đến tháng 10 năm 1868, để bảo đảm lực lượng nghĩa quân và nhân dân trên đảo, ông tự ra nộp mình cho người Pháp.
Sau đó, ông bị giải về Sài Gòn, viên thống soái Nam Kỳ lúc đó vừa dụ hàng vừa hăm dọa, ông trả lời: "Thưa Pháp soái, chúng tôi chắc rằng chừng nào ngài trừ cho hết cỏ trên mặt đất thì chứng tỏ ngài mới may ra trừ tiệt được những người ái quốc của xứ sở này".
Cuối cùng người Pháp đem ông ra hành hình ở chợ Rạch Giá ngày 27 tháng 10 năm 1868, hưởng dương 31 tuổi.
[sửa] Chú thích
Nguyễn Trung Trực hy sinh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược 3 tỉnh miền Tây Nam kỳ (trước khi vua Hàm Nghi kêu gọi Cần Vương kháng chiến).
