Atouwance
Èn årtike di Wikipedia.
L' atouwance, c' est cwand on arinne ene sakî e lyi djhant ti, dabôrd k' e walon, on s' atôtche tot s' dijhant "vos".
L' atouwance radoûceye, c' est cwand on lyi cåze tot lyi djhant twè.
Ådvins |
[candjî] Les pronos et prezintreces d' atouwance
[candjî] Pronos sudjets (F. tu)
- Atouwance djeneråle
- ti / t' (prono sudjet metou padvant l' viebe)
- tel 1 (prono sudjet etroclé ti + li)
- tu (prono sudjet metou padrî on codjowa ki finixh pa ene cossoune)
- cawete -ss (cawete ki våt on prono sudjet, et k' on troveso on codjowa ki finixh pa ene voyale)
- Atouwance radoûceye
[candjî] Pronos coplemints (F. te, toi)
- ti u èt / t' (prono coplemint metou dvant l' viebe)
- tel 2 (prono coplemint etroclé ti + li metou dvant l' viebe)
- tu (prono coplemint metou padrî) (prono coplemint metou padrî)
- tel 3 (prono coplemint etroclé ti + li metou padrî l' viebe)
[candjî] Pronos tonikes (F. toi)
- Atouwance djeneråle
- ti
- ti-minme / t'-minme (Tchålerwè)
- Atouwance radoûceye
- twè
- tizôtes
- ti-minme / t'-minme (Roman Payis)
[candjî] Prono d' apårtinance
[candjî] Prezintrece d' apårtinance
[candjî] Les liveas d' atouwance
| sôre di ptit mot | atouwant djenerå | atouwant radoûci | vovweyant |
| Prono sudjet | ti | to | vos |
| Prono tonike (singulî) | ti, t(i)-minme (Tchålerwè) | twè, t(i)-minme (Roman Payis), tizôtes | vos |
| Prono tonike (pluriyal) | tizôtes | vozôtes | |
| Prono d' apårtinance | li tinne | li twinne | li vosse |
[candjî] Djeyografeye di l' atouwance.
Les gropes di djins k' eployént ces noveas pronos la polént l' fé rivni a on livea pus bas, dins sacwants payis. Metans t(i)-minme est rsintou come doûcineus e Roman Payis, mins foirt måhonteus e Payis d' Tchålerwès.
Les noveas pronos n' ont måy sitî eployî e l' Årdene nonnrece (Payis d' Bietris et di Smwès), et e l' Årdene levantrece (Payis d' Måmdey), des coines todi pus wårdiveuses k' els ôtes po les candjmint do pårler walon. Eto, on n' a drola ki deus liveas d' atôtchance: li djhaedje di vos, et l' atouwance. Gn a eto tanawete on viyaedje insi å mitan des ôtes e Roman Payis (Ocgniye), e Payis d' Lidje (Tîleu), di Vervî (Limbôr), di Djivet (Arniye). On ricnoxhe les djins d' ces payis la åjheymint; on lzî dit, po s' fote: "A t' es d' Måmdey, ti ! A t' es d' Bietris, ti ! "
[candjî] Sociolodjeye di l' atouwance.
- Å pus sovint, les djins si djhèt "vos" cwand i cåzèt walon. Ci serè todi l' cas avou des djins k' on n' kinoxhe nén, des djins pus viyes ki vos, des mwaisses.
- On n' atouwe ene djin ki cwand on-z est foirt mwais, po refoircî ses paroles. Eto cwand on est måvlé so les biesses.
- L' atouwance radoûceye est possibe inte vîs soçons, inte ome et feme, inte parints et efants. Nén rovyî ki les djins k' ont co aprin l' walon naturelmint e l' Årdene nonnrece n' eploynut nén l' atouwance adouceye. Nén esse maké s' i vs deynut "ti".
- Les rcåzeus atouwnut bråmint, a môde des candjmints atouwance / vovweyaedje k' i gn a yeu enawaire e francès. Ci sereut pus comifåt d' els ecoraedjî a dire vos.
[candjî] Dipus d' racsegnes so l' atouwance.
- Louis Remacle, Syntaxe du parler wallon de La Gleize, t. I. pp 242-245.
- J.J. Gaziaux, langages et conventions sociales; tutoiement et vouvoiement, D.W., T. 28, 2000, pp 65-86.
- C. Denis, Franwal di Nameur, a tutoyer.
- Mape A.L.W. 2. 15 (ti).
