ארטאדאקס אידן
פֿון װיקיפּעדיע
ארטאדאקסן - ביי די יידישע פאלק איז דאס די מעהר פרומע חלק פון כלל ישראל - איז א שטרעמונג וואס נעמט אריין אין זיך חסידים, ליטאים, און אפילו די מזרחי ביי וועהם ישראל ציוניזום איז ביי זיי די וועגווייזער,
אפילו פרייע און טראדיציענער אידען וועלען זיך ענדערש אהנקערן צו ארטאדאקסיע ווי אלע זייערע אידישע פיהרונגען ווי יום כיפור דאווענען אדער בר מצווה'ס, לוויות, חתונות ווערן געטועהן אויף א ארטאדאקסישען וועג.
ארץ ישראל זענען רוב ארטאדאקסישע. אמעריקא זענען רוב קאנסערוואטיווע, אדער רעפארמער, נישט ארטעדאקסישע,
אינהאַלט |
[בעאַרבעטן] היסטאריע
ארטאדאקסיע איז נישט די ארגינאלע טראדיציע נאך פון די צייטן פון די גמרא אדער פריער זיי האבען דורך די יאהרען באפעסטיגט אין געטוישט אסאך, צוליב די מאדערניזאציע וואס האט געשוועבט דורך אויס די יאהרען,
אין די צייטען פון חת"ם סופר ווען די ווינטען פון השכלה און מאדערניזאציע האט געבושעוועט לענגאויס אייראפע איז ארטאדאקסיע אנגענימען געווארען אלץ אן אפיציעלער שטרעמונג אפטיילענדיג גענצליך פון די אנדערע שטרעמונגען (לויט געוויסע איז דעמאלטס געשאפען געווארען ארטאדאקסיע) און די באקאנטע סלאגאן איז געווארען אדאפטירט "חדש אסור מן התורה", און אזוי זענען אלע מנהגים, ענינים, געווארען הייליג אויף זיך מוסר נפש זיין אויף דעהם פונקט ווי מצוות עשה'ס דאורייתא'ס,
[בעאַרבעטן] היינט
די ארטאדאקסען זענען אויך שטארק צוטיילט די מער פרומע ווי ווילדע קנאים און די מאדערן ארטאדאקס וואס קומט יום כיפור זיך ביקען ביי והכהנים,
די מעהר פרומע טענהן אז נאר זיי (אונגארישע) קענען ווערן אנגעריפען ארטאדאקסען ווייל זיי ריקען זיך נישט אוועק א קוצו של יוד פון אידישקייט.
די אנדערע טענה'ן מיר זענען נאך נישט אויסגעשלאסען פון אידישען לעבען צו ווערן אנגעריפען רעפארמער.
די אייניגקייט איז אז אלע "ווען" זיי פראקטיצירען טראדיציע טועהן זיי דאס מיט א הלכה'דיגען פערספעקטיוו.
