Pisa

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Der Artikel befasst sich mit dr Stadt Pisa, witteri Bedütige under Pisa (Begriffschlärig)

Pisa

Staat	Italie
Region	Toskana
Provinz	Pisa (PI)
Geographischi Lag	43° 43' N 10° 23' O
Höchi	4 m y.M.
Flächi	185 km²
Iwohner	85.379 (2001)
Bevölcherigsdichti	462 Iw./km²
Postleitzahl	56100
Vorwahl	050
ISTAT-Code	050026
Fiskal-Code	G702
Namme vu dr Iwohner	Pisani
Schutzpatron	San Raniero da Pisa
Website	Pisa

Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe)

Pisa isch e Stadt in Italie, gläge in dr Toskana in dr Nächi vu dr Mündig vum Arno ins Ligurisch Meer. Im Middelalder un in dr früehe Nöizitt isch es zuedem e Stadtstaat (Republik) gsi.

Pisa isch Hauptstadt vu dr Provinz Pisa und het circa 90.000 Iwohner. Wohrzeiche isch dr als schiefer Turm vu Pisa bechannt Campanile. Näbe ere grosse Universität het au d'Scuola Normale Superiore, d'Elitehochschuel vum italienische Staat, ihr Sitz in Pisa. D'Atmosphäri un Lebendigkeit vu dr Stadt wird vu ca. 40.000 Studente, wo fast d'Hälfti vu dr Iwohner vu Pisa usmache, prägt. Uf dr anderen Site füehrt säll dezue, dass d'Stadt wenn dr Unibetrib rueht, wie usgstorbe wirkt, wil dr grösst Deil vu dr Studente nit iheimisch isch.

S'Stadtzentrum erstreckt sich yber vier historischi Stadtviertel, vum Bahnhof im Süde bis zue dr Piazza dei Miracoli (Platz vu dr Wunder) mit em schiefe Turm im Norde. Middelpunkt vu dr historische Viertel San Martino, Santa Maria, San Francesco un Sant'Antonio isch dr Ponte di Mezzo, die zentral Arno-Bruck.

Wil sich die meiste Touriste nit witt vum schiefe Turm entferne, findet mer in Pisa eini vu dr Städt vu dr Toskana, wo rächt ursprünglich un echt blibe isch. Entfernt mer sich numme wänigi hundert Meter vum Turm siht mer verwinkelti Gässli, Studente, Bars un die typische im pisaner Gäl gstrichene Hüser, wo dr verbliche Riichtum vu dr Stadt leider numme no erahne len.

[ändere] Gschichte

Hauptartikel: Gschichte vu Pisa

Im Middelalder isch Pisa eini vu dr vier Seefahrer-Republike vu Italie gsi (näbe Genua, Amalfi un Venedig). Zuedem isch d'Stadt in Konkurrenz mit dr toskanische Noochberrepublike Lucca, Florenz un Siena gstande. Schliesslich het d'Republik Pisa 1406 ihr Uabhängigkeit an Florenz verlore. In sällere Zitt het sich s' Pisanisch, e bsunderi Stadtsproch entwicklet, wo bis hüt gesproche wird un die au yber e noch lebendigi Schribtradition (Scripta) verfüegt.
Bechannt worre isch Pisa au dur s'Konzil vu Pisa anno 1409, wo dur d'Wahl vum Alexander V. un sinem Noochfolger Johannes XXIII. versuecht het, s'Abendländisch Schisma z'beende, es aber numme verschlimmeret het, so dass es plötzlich dri Päpst, ein z'Rom, ein z'Avignon und ebe ein z'Pisa, gliichzittig gä het.

Berüehmti Söhn vu dr Stadt sin Galileo Galilei, nooch dem dr Flueghafe vu Pisa benennt isch, un Fibonacci (Leonardo vu Pisa), ein vu dr bedütendste Mathematiker vum Middelalder gsi.

[ändere] Aluegenswürdigkeite

Schiefer Turm vu Pisa näbenem Dom

Dr Schief Turm vu Pisa (ital. Torre pendente)
Dom Santa Maria Assunta
Baptisterium (Daifhus)
Camposanto Monumentale
Kirche Santa Maria della Spina
Piazza dei Cavalieri

[ändere] Wichtigi Fester

Scho sit em End vum 14. Johrhundert isch belegt, dass am ledschde Sunndig im Juni s' Gioco del Ponte gfirt wird. Debi versueche bsunders starchi Mannevölcher us dr Viertel nördlich vum Arno ( Tramontana, umfasst d'Viertel Santa Maria, San Francesco, San Michele-Mattaccini (Porta a Lucca), Satiri (Portanuova-Cep) un Calcesana) e sibe Tonne schwere Wage yber dr Ponte di Mezzo uf die südlich Hälfti z'schiebe. Die südliche Stadtviertel vum Mezzogiorno (Sant'Antonio, San Martino, San Marco, Delfini (Marina di Pisa), Leoni (Porta Fiorentina) un Dragoni (Porta a Mare, San Piero) versueche säll z'verhindere un dr Wage in dr Norde z'befördere. Säll Spektakel in historische Kostüme isch wirkli aluegenswert.

Im Stadtheilige San Ranieri, dem sini Yberreste im Dom ufbewahrt werre, sin gli zwei Fester gwidmet. Am 16. Juni, im Vorobend vum Nammensdag vum San Ranieri, findet alljohr die Luminaria statt. Alli elektrische Liechter entlang vum Arno werre glöscht, un Tusendi vu Cherze in un um d'Fenster, sowie in grosse Gsteller, tuuche dr Arno un die umgäbbende Promenade in e zuberhafts Liecht. Am 17. Juni findet d' Regatta di San Ranieri statt. Jedes Stadtviertel sendet e Rudermannschaft us, wo uf dr zwei Kilometer lange Strecki mit Zil im Stadtzentrum versuecht, die andere Stadtviertel hinder sich z'lo.