Kalaj

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

Kalaj (Sn, latinski stannum) - je metal IVA grupe. U prirodi se javlja u obliku jedinjenja.

Sadržaj

1 Alotropske modifikacije
2 Osobine
3 Primjena
4 Jedinjenja

[uredi] Alotropske modifikacije

Kalaj gradi dve alotropske modifikacije. Pri normalnim uslovima kalaj se javlja u modifikaciji β (beta) poznatoj pod nazivom bijeli kalaj, koja je postojana samo iznad 13,2°C; ima kristalnu rešetku tetragonalnog sastava, gustine 7,3 g/cm³.

Na temperaturi nižoj od 13° S prelazi u nemetalnu modifikaciju α (alfa) gustine 5,85 g/cm³. - sivi kalaj koji se već laganim dodirom pretvara u prah. Ovo svojstvo kalaja naziva se kalajna kuga ili muzejska bolest jer se javlja na kalajnim predmetima koji se zimi čuvaju u muzejima. Brzina prelaska u nemetalnu modifikaciju povećava se sniženjem temperature kao i neposrednim dodirom metalnog kalaja sa sivom modifikacijom.

[uredi] Osobine

Kalaj je metal srebrnobijele boje, male tvrdoće. Čist kalaj (bijeli kalaj) je rastegljiv, vrlo kovan. Pri sobnoj temperaturi kalaj je otporan na dejstvo vode i vazduha, slabih kiselina i baza. Valjanjem se izvlači u tanke listiće- staniol. Zbog dostupnosti, niske temperature topljenja, lakoću livenja, dobrih mehaničkih osobina, a takođe i zbog niske cijene, kalajni predmeti su bili veoma popularni. Predmeti od kalaja su najviše korišćeni između 14. i 16. vijeka.

[uredi] Primjena

Kalaj se koristi za prevlačenje drugih metala tankim slojem, poboljšavajući njihovu otpornost na koroziju. Ovaj proces se koristi za osiguravanje čeličnih sudova koji se koriste u prehrambenoj industriji kao što su npr. limenke koje se prave od bijelog lima koji je ustvari kalajisani gvozdeni lim.

Velike količine kalaja upotrebljavaju se za izradu legura: bronze (legura sa bakrom), metala za lemljenje (legura sa olovom), tipografskog metala ( sa antimonom i olovom), britanija metala (sa antimonom i bakrom), a koristi se i za izradu pribora za jelo i za klizne ležajeve. Legura kalaja i olova ima nisku temperaturu topljenja (npr. pri 60% kalaja ta temperatura iznosi 180°C) koristi se u elektrotehničkoj industruji

[uredi] Jedinjenja

Najvažnija ruda je kasterit (SnO₂) čijom se redukcijom dobija elementarni kalaj. Halogeni elementi se lako jedine sa kalajem, tako sa suhim hlorom gradi kalaj IV hlorid SnCl₄, kovalentno jedinjenje sa tetraedasrskom strukturom. Upotrebljava se kao močilo pri bojenju.

Preuzeto sa: "http://bs.wikipedia.org../../../k/a/l/Kalaj.html"

Kategorije: Hemijski elementi