Owen Morgan Edwards

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Cerfluniau O.M. Edwards a'i fab Ifan ab Owen Edwards yn Llanuwchllyn ger Y Bala, Gwynedd

Arolygwr ysgolion, llenor a chyhoeddwr cylchgronnau i oedolion ac i blant oedd Owen Morgan Edwards (26 Rhagfyr 1858 - 15 Mai 1920).

Yn fachgen o Lanuwchllyn cafodd ei addysg yn y Bala, ac yna yng Ngholeg Prifysgol Cymru Aberystwyth. Oddi yno aeth i Glasgow am gyfnod ac yna i Goleg Balliol, Rhydychen lle 'roedd yn un o sefydlwyr Cymdeithas Dafydd ap Gwilym. Graddiodd gyda gradd dosbarth cyntaf mewn Hanes Modern.

Cafodd yrfa hir fel golygydd cylchgronau. Dechreuodd fel cyd-olygydd Cymru Fydd (1889-1891), cylchgrawn y mudiad gwleidyddol o'r un enw. Yn 1891 dechreuodd olygu a chyhoeddi y cylchgrawn Cymru (1891-1920) yn fisol, a adwaenir yn aml fel y Cymru Coch, oherwydd lliw y clawr. Yn yr un flwyddyn dechreuodd gyhoeddi y cylchgrawn misol i blant Cymru'r Plant; ar ei anterth yn 1900 roedd hwn yn gwerthu tua 40,000 o gopïau y mis, sy'n ei wneud y cyhoeddiad mwyaf poblogaidd erioed yn hanes Cymru.

Yn 1907 dewiswyd ef yn brif arolygydd ysgolion Cymru. Ynghyd a'r gwaith hwnnw roedd yn ymroddedig i greu yn ei gyd-Gymry falchter yn eu hanes, ei hiaith a'u diwylliant, ac i'r perwyl hyn fe ysgrifennodd nifer o lyfrau Cymraeg wedi eu hysgrifennu mewn arddull a oedd yn apelio at y darllenydd cyffredin.

Golygodd a chyhoeddodd ddwy gyfres bwysig o glasuron rhyddiaith a barddoniaeth Cymraeg, sef Cyfres y Fil (37 cyfrol) a Llyfrau ab Owen. Cyhoeddodd yn ogystal Cyfres Clasuron Cymru. Cafodd y llyfrau bach deniadol, rhad a safonol hyn ddylanwad mawr ar feddylfryd y Cymry.

Taflen Cynnwys

1 Llyfryddiaeth
- 1.1 Llyfrau O.M. Edwards
- 1.2 Astudiaethau
2 Cyswllt allanol

[golygu] Llyfryddiaeth

Darlun pin ac inc o O.M. Edwards a gyhoeddwyd yn y cylchgrawn Young Wales yn 1896 (manylyn)

[golygu] Llyfrau O.M. Edwards

Trem ar Hanes Cymru (1893)
Celtic Britain (1893)
Clych Adgof (1906)
O'r Bala i Geneva (1889)
Ystraeon o Hanes Cymru (1894)
Hanes Cymru (1895, 1899)
Cartrefi Cymru (1896)
Tro yn Llydaw (d.d. tua 1900)
Wales (1901, yn y gfyres Stories of the Nations)
A Short History of Wales (1906)
Llyfr Del (1906). I blant.
Tro trwy'r Gogledd (1907)
Tro i'r De (1907)
Hwiangerddi (1911). I blant.
Llyfr Nest (1913). I blant.

[golygu] Astudiaethau

W.J. Gruffydd, Owen Morgan Edwards, Cyfrol 1, 1858-1883 (Aberystwyth, 1937). Yr unig gyfrol a gyhoeddwyd.
Gwilym Arthur Jones, Bywyd a Gwaith Owen Morgan Edwards (1958)
R.M. Jones, Llenyddiaeth Gymraeg 1902-1936 (1987). Pennod 7 ac 8 ar lyfrau O.M. Edwards a'u dylanwad.