Αρβανίτες

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Αρβανίτες
Συνολικός πληθυσμός:	περίπου 140.000
Σημαντικοί πληθυσμοί:	Ελλάδα
Γλώσσα	Αρβανίτικα, Ελληνικά
θρήσκευμα	Χριστιανοί Ορθόδοξοι

Οι Αρβανίτες (arbërorë ή arbëreshë) είναι οι απόγονοι μεταναστών από την Βόρεια Ήπειρο, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της κεντρικής και νότιας Ελλάδας κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, κυρίως μεταξύ του 13ου αιώνα και του 15ου αιώνα.^[1] Οι Αρβανίτες έπαιξαν κυρίαρχο και ουσιαστικό ρόλο τόσο κατά τη διάρκεια της Eλληνικής Επανάστασης του 1821 όσο και στη διαμόρφωση του Ελληνικού κράτους στη συνέχεια.

Πίνακας περιεχομένων 1 Δημογραφικά στοιχεία και γλώσσα 2 Αρβανίτικος πολιτισμός και ιστορία 3 Ανθρωπολογικές μελέτες 4 Προέλευση και ιστορία του ονόματος 5 Θεωρίες για την καταγωγή τους 5.1 Ιλλυρική καταγωγή 5.2 Πελασγική καταγωγή 5.3 Καταγωγή από τους Τόσκηδες 5.4 Δωρική καταγωγή 6 Μικρές πληροφορίες 7 Φάρα 7.1 Αρβανίτικες φάρες 8 Αρβανίτικα τραγούδια 9 Μελέτες και βιβλία για τους Αρβανίτες 10 Διάσημοι Αρβανίτες 11 Παραπομπές 11.1 Εξωτερικοί σύνδεσμοι 11.2 Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία] Δημογραφικά στοιχεία και γλώσσα

Οι Αρβανίτες είναι στην πλειοψηφία τους Χριστιανοί Ορθόδοξοι στο θρήσκευμα. Η γλώσσα τους, τα Αρβανίτικα, έχει κοινή προέλευση με την επίσημη Αλβανική και έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την Ελληνική γλώσσα με την οποία έχει έρθει σε επαφή. Η γλώσσα βρίσκεται σε παρακμή, εν μέρει εξαιτίας της μετακίνησης των Αρβανιτών από τα χωριά τους στις ελληνόφωνες πόλεις και εν μέρει λόγω της μη αναγνώρισής της από το Ελληνικό κράτος: δεν έχει νομική υπόσταση και δε διδάσκεται στα δημόσια σχολεία.

Όπως ο υπόλοιπος ελληνικός πληθυσμός, οι Αρβανίτες εδώ και χρόνια μεταναστεύουν από τα χωριά τους στις μεγάλες πόλεις, και ειδικά στην πρωτεύουσα, την Αθήνα, στην οποία ζούσαν πολλοί Αρβανίτες στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν αυτή γίνει πρωτεύουσα του Ελληνικού κράτους.

Σύμφωνα με το Μπίρη (1960), από το 1350 μ.Χ. έως το 1418 μ.Χ., 81.200 Αρβανίτες, μισθοφόροι στρατιώτες και οι οικογένειές τους, εγκαταστάθηκαν σε ελληνικές περιοχές, μετά από προσκλήσεις Βυζαντινών αυτοκρατόρων (Δυναστεία Παλαιολόγων), των Καταλανών και των Βενετών.

Η ανάμειξη των Αρβανιτών με τους πολυπληθέστερους γηγενείς του ελλαδικού χώρου, είχε σαν αποτέλεσμα με το πέρασμα των αιώνων, μεγάλο μέρος τους να αφομοιωθεί πλήρως γενετικά και από άποψη κουλτούρας, αφήνοντας απογόνους με κάποια μακρινή αρβανίτικη καταγωγή που επικαλύπτεται από τις ρίζες τους από ελληνόφωνους πληθυσμούς και έτσι δεν έχουν καμία σχέση με τους Αρβανίτες, και ο πληθυσμός των σημερινών Αρβανιτών, που διατηρήθηκε με ενδογαμίες και την συνέχιση της αρβανίτικης κουλτούρας, να είναι πολύ μικρός. Έτσι ο τωρινός πληθυσμός των Ελλήνων Αρβανιτών που έχουν ολική ή μερική (πατρική ή μητρική) αρβανίτικη καταγωγή εκτιμάται γύρω στις 250.000 σύμφωνα με μερικούς Αρβανίτες [1], αλλά μόνο 30.000 - 150.000 Αρβανίτες μιλούν Αρβανίτικα.

[Επεξεργασία] Αρβανίτικος πολιτισμός και ιστορία

Με τον όρο Αρβανίτες ονομάζονται οι πρώην αλβανόφωνοι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου, οι οποίοι, λόγω των αναστατώσεων στη Βαλκανική τον 13ο αιώνα, μετακινούνται εκούσια ή ακούσια σε διάφορες άλλες χώρες της περιοχής ενώ πολλοί από αυτούς καταλήγουν σε περιοχές της Ελλάδας. Εδώ γίνονται γνωστοί με το όνομα Αρβανίτες, αφομοιώνονται από τους ντόπιους και ακόμη πολεμούν μαζί τους εναντίον των Τούρκων. Διατήρησαν μόνο το γλωσσικό ιδίωμα, το οποίο σταδιακά εξαλείφεται, ενώ πολιτιστικά, κοινωνικά και εθνικά αφομοιώθηκαν πλήρως.

Η ιστορία των αρβανιτών ή αλβανιτών ξεκινά από τις Ελληνικές περιφέρειες της Αλβανιτίας του 13ου αιώνα.^[2] Όταν δημιουργήθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου στις αρχές του 13ου αιώνα, οι Αλβανοί μισθοφόροι στρατιώτες πολεμούσαν με το μέρος της Ηπείρου εναντίον των Σλάβων και των Βενετών. Για τις υπηρεσίες που προσέφεραν οι Αλβανοί κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων, η αλβανική αριστοκρατία μόνο πήρε σημαντικούς αυλικούς τίτλους.

Αυτοί οι Αλβανοί αριστοκράτες, τοποθετούνταν επικεφαλής πολλών περιοχών, διαβρώνοντας έτσι σταδιακά το παλιό βυζαντινό διοικητικό σύστημα. Από παραδοσιακοί πατριαρχικοί αρχηγοί μεταλλάσσονταν σε άρχοντες. Το καινούργιο καθεστώς που επέβαλλαν οι άρχοντες αυτοί στη γη, αποστερούσε την περιουσία από τους κατοίκους που συχνά έχαναν και την ελευθερία τους πωλούμενοι ως σκλάβοι.

Προσπαθώντας να ξεφύγουν από την νέα αυτή κατάσταση, οι Αρβανίτες υποχρεώθηκαν να αποκτήσουν νομαδικές συνήθειες. Βλέπανε τη μετανάστευση ως μοναδική λύση στα προβλήματα που δημιουργούσε η μονοπώληση των αλβανικών εδαφών από τους Αλβανούς άρχοντες που γίνονταν όλο και πιο βίαιοι. Πέρα όμως από τις μεταβολές αυτές που τάραξαν σε βάθος την κοινωνία τους, μία ακόμη αιτία εκπατρισμού αποτελούσε πλέον η οθωμανική εισβολή.

Οι πηγές αναφέρουν ότι η διά θαλάσσης μετανάστευση άρχισε δειλά γύρω στο 1280, ενώ οι χερσαίες μεταναστεύσεις πρέπει να τοποθετηθούν στα τέλη του 13ου αι. αφού υπάρχουν αναφορές για παρουσία Αρβανίτων στη Θεσσαλία γύρω στα 1315. Οι αρβανίτικες μετανάστευσεις σταμάτησαν γύρω στο 1600 μ.Χ. ^[3]

Από τότε, όλοι οι Αρβανίτες που απαντώνται εκτός Αλβανίας παρουσιάζονται ως γνήσιοι νομάδες, και τους συναντούμε από τη Θεσσαλία ως την Αττική και από την Ακαρνανία ως τα νότια της Πελοποννήσου. Ατομικά ή συλλογικά, η αρβανίτικη αυτή μετανάστευση εμφανίζεται ως αντίδραση φυγής σε μία κοινωνική καταπίεση που είχε γίνει αφόρητη.

Οι Αρβανίτικες φατρίες ήταν και έμειναν πιστές στην Ελληνική Ορθοδοξία. Όμως οι Αλβανοί ασπάστηκαν θρησκείες όπως ο Μουσουλμανισμός και ο Ρωμαιοκαθολισμός ανάλογα με τα δικά τους συμφέροντα. Η Θεσσαλία υπήρξε η πρώτη ελληνική επαρχία που δέχτηκε τις αρβανίτικες μεταναστεύσεις. Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο ιστορικός Χαλκοκονδύλης, μετά τη Θεσσαλία οι Αρβανίτες πήγαν στο εσωτερικό της Μακεδονίας και έφθασαν ως την Καστοριά. Μαζί τους έφεραν και τα προτερήματά τους ως γεωργοί.

Οι Αρβανίτες εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο σε μικρούς αριθμούς μετά από πρόσκληση του δεσπότη Μανουήλ Καντακουζηνού (1348 – 1380). Κατόπιν, ο δεσπότης Θεόδωρος Α' Παλαιολόγος (1383 – 1407) προσκάλεσε περίπου 10.000 Αρβανίτες για να εγκατασταθούν στην Πελοπόννησο. Οι Αρβανίτες υπηρετούσαν στο Βυζαντινό στρατό και η Δυναστεία των Παλαιολόγων τους χρησιμοποίησε συχνά σε πολλές στρατιωτικές εκστρατείες. Σε μια περίπτωση, 6.000 Αρβανίτες από την Γλαρέντζα στάλησαν στο πεδίο μάχης. Στα μέσα του 1454, ένας ηγέτης που ονομαζόταν Πέτρος Βουάς είχε περίπου 30.000 Αρβανίτες κάτω από την εντολή του.^[4]

Επίσης, οι Βενετοί μίσθωσαν πολυάριθμους Αρβανίτες για να υπηρετήσουν ως Stradioti. Με βάση τους υπολογισμούς ενός γαλλικού αυτόπτη μάρτυρα Philippe de Commines (1447 - 1511), οι Αρβανίτες επιτήρησαν τις ενετικές περιοχές όπως το Ναύπλιο, ως πεζοί και έφιπποι. Επιπλέον, οι Αρβανίτες αυτοχαρακτηριζόντουσαν ως Έλληνες.^[5]

Οι Αρβανίτες υπηρέτησαν επίσης στο στρατό του Ερρίκου Η' της Αγγλίας και της Ιρλανδίας (1491 - 1547) και του Henry Ε' της Αγγλίας. Οι Αρβανίτες είχαν θέσεις σε πολλές ελληνικές ορθόδοξες εκκλησίες. Το 1697, οι Αρβανίτες Μιχαήλ Μπούας και Αλέξανδρος Μοσχολέων καταχώρησαν ως υπάλληλοι της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας στη Νάπολη και ως Έλληνες.^[6]

Από το σύνολο των μεταναστών, όσοι έφτασαν στην Πελοπόννησο και είχαν εγκατασταθεί σε δυσπρόσιτες ορεινές ζώνες, σχημάτιζαν συμπαγείς ομάδες. Καθώς συχνά δεν είχαν ενδοιασμό να τεθούν υπό τις διαταγές ενός ελληνόφωνου άρχοντα, που ήταν απευθείας απόγονος της παλαιάς αυτοκρατορικής δυναστείας, μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αποτέλεσαν βασική εστία αντίστασης στους Οθωμανούς. Με την υιοθέτηση κοινής στάσης, οι ελληνο-αρβανίτικες ενώσεις, διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα του 1821. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, πολλοι Αρβανίτες συμμετείχαν στο Μακεδονικό Αγώνα (1903) όπως τον Βαγγέλη Κοροπούλη από την Μάνδρα.^[7]

[Επεξεργασία] Ανθρωπολογικές μελέτες

Στις ανθρωπολογικές έρευνες του Θεόδωρου Κ. Πίτσιου, οι Αρβανίτες αποτελούν αιγαιακό πληθυσμό με διαφορετικά μορφολογικά χαρακτηριστικά σε σύγκριση με τους Αλβανούς. Συγκεκριμένα αναφέρει: " Η εξέταση αυτών των ομάδων (Αρβανιτοφώνων), μία στη Μεσσηνία, μία στην Αργολίδα και δύο στην Κορινθία, έδειξε ότι σε καμία περίπτωση δεν ξεχωρίζουν από το συνολικό πληθυσμό της Πελοποννήσου ή από τις γειτονικές ομάδες. Σε κανέναν από τους ενενήκοντα χάρτες γνωρισμάτων που σχεδιάστηκαν, δεν μοιάζουν μεταξύ τους περισσότερο από όσο με τις γειτονικές τους γεωγραφικές ομάδες. Επίσης, στα στατιστικά δενδρογράμματα ,ταυτόχρονης σύγκρισης περισσοτέρων γνωρισμάτων, δεν διαχωρίζονται οι αρβανιτόφωνες ομάδες από τις υπόλοιπες της Πελοποννήσου". ^[8] Αυτή η επιστημονική έρευνα αποδεικνύει πως οι Αρβανίτες ήταν μόνο Έλληνες που εν μέρει εξαλβανίστηκαν γλωσσολογικά εξαιτίας της κατοίκησης μεταξύ αλβανόφωνων πληθυσμών, περίπτωση παρόμοια με τους σύγχρονους αλβανόφωνους Βορειοηπειρώτες Έλληνες που μετανάστευσαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

[Επεξεργασία] Προέλευση και ιστορία του ονόματος

Οι Αρβανίτες πρωτοαναφέρονται – σαν Αρβανίτες από το Άρβανον – στο βιβλίο της Άννας Κομνηνής, "Αλεξιάδα". Το βιβλίο ασχολείται με τις ταραχές στην περιοχή του Αρβάνου που προκάλεσαν οι Νορμανδοί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα της, Αυτοκράτορα Αλέξιου Α' Κομνηνού (1081 – 1118). Στην «Ιστορία» (1079 – 1080 μ.Χ.), ο Βυζαντινός ιστορικός Μιχαήλ Ατταλιάτης ήταν ο πρώτος που ανέφερε τους Αλβανούς ως έχοντες λάβει μέρος σε εξέγερση εναντίον της Κωνσταντινούπολης το 1043 μ.Χ. και τους Αρβανίτες ως υποτελείς του Δούκα του Δυρραχίου.

Ο όρος Αρβανίτικα προέρχεται από τη λέξη Αρβανίται. Η ετυμολογία του ελληνικού επιθέτου Αρβανίτικα προέρχεται από τη ρίζα Αρβανίτ- του ουσιαστικού Αρβανίτης, σύμφωνα με το λεξικό του Γιάννη Κουλάκη.^[9]

Σύμφωνα με μια θεωρία η λέξη Αρβανίτης έχει κοινή προέλευση με τη λέξη «Αλβανός», με αλλαγή των συμφώνων ρ-λ.

Στους περισσότερους Αρβανίτες δεν αρέσει καθόλου να τους λένε Αλβανούς. Στη δεκαετία του 1990 ο Αλβανός Πρόεδρος Σαλί Μπερίσα (Sali Berisha) περιέγραψε τους Αρβανίτες σαν μια αλβανική μειονότητα στην Ελλάδα, προκαλώντας την οργισμένη αντίδραση των Αρβανιτών στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης.

Σύμφωνα με τον Αριστείδη Κόλλια, μερικοί Αρβανίτες στο βορειοδυτικό τμήμα της Ηπείρου παραδοσιακά αυτοαποκαλούνται και με την ονομασία Shqiptár (σκιπτάρ), χωρίς να επικαλούνται αλβανική εθνική συνείδηση. Η λέξη αυτή χρησιμοποιείται επίσης σε μερικά χωριά της Θράκης, όπου οι Αρβανίτες μετανάστευσαν από τα βουνά της Πίνδου κατά τον 19ο αιώνα. Από την άλλη μεριά αυτή η λέξη είναι παντελώς άγνωστη στο κύριο σώμα των Αρβανιτών της νότιας Ελλάδας.

[Επεξεργασία] Θεωρίες για την καταγωγή τους

Για την καταγωγή των Ελλήνων Αρβανιτών υπάρχουν πολλές θεωρίες οι περισσότερες απο τις οποίες δεν είναι και τόσο αξιόπιστες. Η γνώση που έχουμε είναι καθαρά ιστορική και όχι επιστημονική. Οι Αρβανίτες ξεκίνησαν απο την περιοχή του Αρβάνου (σημερινή Αλβανία). Η περιοχή της σημερινής Αλβανίας είναι η αρχαία Ιλλυρία, κοιτίδα των Δωριέων. Οι Ελληνες Αρβανίτες ήρθαν στην Ελλάδα πριν από την Οθωμανική κατάκτηση και δεν εδέχθησαν την επιρροή της οθωμανικής κυριαρχίας στους λαούς της περιοχής στο ζήτημα της θρησκείας και της κουλτούρας.

Η Αρβανίτικη γλώσσα είναι η γλώσσα που μιλιόταν στην περιοχή της Ιλλυρίας πρίν την Οθωμανική κατάκτηση γι’αυτό και διαφέρουν απο τα αλβανικά σε σημαντικό βαθμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι σημερινοί Αλβανοί χαρακτηρίζουν την αρβανίτικη γλώσσα ως αρχαία αλβανικά.

[Επεξεργασία] Ιλλυρική καταγωγή

Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι οι Αρβανίτες που ήρθαν εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, ήταν αμιγή ιλλυρικά φύλα, δηλαδή Αλβανοί, οι οποίοι με το πέρασμα των αιώνων εξελληνίστηκαν και αναμείχθηκαν με τον ελληνικό πληθυσμό, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ελληνικής εθνικής συνείδησης. Οι αντιδράσεις σε αυτή την εκδοχή προέρχονται κυρίως από τους ίδιους τους Αρβανίτες οι οποίοι στην συντριπτική πλειοψηφία δεν δέχονται την περίπτωση της αλβανικής καταγωγής ενώ κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, με το όνομα Αρβανίτες ονομάζονταν οι Αλβανοί που πολεμούσαν στο πλευρό των Τούρκων κατά των Ελλήνων, δηλαδή οι λεγόμενοι Τουρκαλβανοί, που σημαίνει ότι η ονομασία αυτή δεν χρησιμοποιούνταν για να δηλώσει τους αλβανόφωνους Έλληνες.

[Επεξεργασία] Πελασγική καταγωγή

Ή άποψη περί καταγωγής των Αρβανιτών από τους προέλληνες Πελασγούς, υποστηρίζεται κυρίως από την αλβανική πλευρά και από κάποιους Αρβανίτες συγγραφείς και μελετητές. Έτσι τονίζεται η πελασγική καταγωγή όχι μόνο των Αρβανιτών αλλά και των Αλβανών καθώς και η ταύτιση των αρβανίτικων με τη γλώσσα των Πελασγών, με σκοπό να προβληθεί η άποψη ότι οι το αλβανικό έθνος αποτελεί τον αρχαιότερο πληθυσμό των Βαλκανίων, πριν ακόμα την έλευση των Ελλήνων, και ότι οι Αρβανίτες είναι οι πραγματικοί ιθαγενείς του Ελλαδικού χώρου τους οποίους οι Έλληνες συνάντησαν ως Πελασγούς, κατά την κάθοδο τους. Αυτή η εκδοχή όμως στερείται ρεαλιστικότητας, αφού δεν είναι δυνατόν μετά από τρεις και πλέον χιλιετίες να διασώθηκαν πελασγικοί πληθυσμοί στην Ελλάδα.

[Επεξεργασία] Καταγωγή από τους Τόσκηδες

Μια δημοφιλής θεωρία είναι αυτή που ανάγει την καταγωγή των Αρβανιτών, στους Τόσκηδες της νότιας Αλβανίας, οι οποίοι αποτελούν τη μία από τις δύο μεγάλες εθνικές ομάδες των Αλβανών (η άλλη είναι οι Γκέγκηδες, που ζουν στην βόρεια Αλβανία). Ως γνωστόν, υπάρχει έντονη διαφοροποίηση ανάμεσα στους Γκέγκηδες και τους Τόσκηδες από φυλετικής και πολιτισμικής άποψης, ενώ η τόσκικη και η γκέγκικη διάλεκτος παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές, έτσι ώστε οι Γκέγκηδες να θεωρούνται οι πραγματικοί απόγονοι των Ιλλυριών, ενώ οι Τόσκηδες να θεωρούνται απόγονοι εξαλβανισμένων ελληνικών φύλων της Ηπείρου, δηλαδή Ελλήνων οι οποίοι ζώντας ανάμεσα σε αλβανικά φύλα υιοθέτησαν και προσάρμοσαν στις ανάγκες τους την αλβανική γλώσσα, αναμειγνύοντας και στοιχεία από την ελληνική, δημιουργώντας έτσι την αρβανίτικη διάλεκτο. Οι Αρβανίτες λοιπόν, σύμφωνα με πολλούς μελετητές, αποτελούν τους Τόσκηδες που μετανάστευσαν από την Βόρεια Ήπειρο στην Ελλάδα. Η εκδοχή αυτή εξηγείται από το γεγονός ότι οι Αρβανίτες μπορούν να συνεννοηθούν σε κάποιο βαθμό μιλώντας αρβανίτικα μόνο με τους Τόσκηδες, ενώ η συνεννόηση με τους Γκέγκηδες είναι αδύνατη, όπως επίσης και από το ότι η αρβανίτικη γλώσσα περιέχει πλήθος αρχαϊκών στοιχείων της ελληνικής.

[Επεξεργασία] Δωρική καταγωγή

Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι οι Αρβανίτες είναι απόγονοι των δωρικών ελληνικών φύλων. Οι υποστηρικτές της άποψης αυτής τονίζουν τις ομοιότητες στην κουλτούρα μεταξύ Αρβανιτών και Δωριέων. Οι Αρβανίτες ήταν λαός σκληρός, πολεμοχαρής και λιτός, με κύρια απασχόληση την κτηνοτροφία (χαρακτηριστικό δωρικό στοιχείο) και την αγροτιά. Κοινωνία κλειστή μη δεχόμενη επιμειξίες. Οι διάφορες φατρίες είναι μια ακόμη δωρική μορφή κοινωνικής συγκρότησης. Τα ελληνικά αρβανίτικα απο μελέτες που έχουν γίνει περιέχουν πλήθως ομηρικών λέξεων, η δε δομή της γλώσσας είναι λιτή και "βαριά". Είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για μιά δωρική γλώσσα αρχαϊκού τύπου.

Πάρα πολλά κοινά στοιχεία παρουσιάζουν οι Έλληνες Αρβανίτες με τους Σφακιανούς της Κρήτης και από φυλετικής απόψεως και απο πλευράς κουλτούρας. Είναι γνωστό ότι οι Σφακιανοί προέρχονται απο τους Δωριείς και κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι ασχολούνται με την κτηνοτροφία καθώς επίσης και ότι είναι ανυπότακτοι και πολεμοχαρείς, ενώ έχουν ενδογαμική τάση. Ακόμα το κύριο μουσικό όργανο της Κρήτης είναι η λύρα, το όνομα της οποίας προέρχεται απο την λέξη Ιλλυρία, τόπο καταγωγής των Δωριέων. Ακόμα η ύπαρξη των φατριών-οικογενειών στους Σφακιανούς είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό κοινό στοιχείο με τους Αρβανίτες όπως και η βεντέτα η οποία στους σημερινούς Αρβανίτες υπάρχει πολύ λιγότερο σε αντίθεση με τους Σφακιανούς όπου έχει διατηρηθεί. Ενα ακόμη χαρακτηριστικό στοιχείο μεταξύ Σφακιανών και Αρβανιτών είναι ορισμένα ενδυματολογικά στοιχεία τα οποία θα λέγαμε δωρικά. Η χαρακτηριστική μαύρη ενδυμασία των Σφακιανών έχει διατηρηθεί ατόφια μέχρι και σήμερα. Στους Έλληνες Αρβανίτες τα παλαιότερα χρόνια συναντούμε τα μαύρα σκουφιά, χαρακτηριστικό των Αρβανιτών τωα παλαιότερων χρόνων. Απο μία ατόφια μαρτυρία του 19ου αιώνα αναφέρεται ότι τρεις Αρβανίτες είχαν πάει σε μία Μονή για να γίνουν μοναχοί. Ο ηγούμενος της Μονής μόλις τους είδε κατάλαβε αμμέσως ότι ήταν Αρβανίτες απο τα χαρακτηριστικά μαύρα σκουφιά τους.

[Επεξεργασία] Μικρές πληροφορίες

• Το θηλυκό του «Αρβανίτης» στα ελληνικά είναι «Αρβανίτισσα».
• Μια εκκλησία στη Χίο είναι αφιερωμένη στην «Παναγία την Αρβανίτισσα»^[10].
• Οι Αρβανίτες ονομάζουν τον τόπο προέλευσής τους «Αρβανιτιά» (η σημερινή νότια Αλβανία και η βορειοδυτική Ελλάδα). Μερικές φορές ονομάζουν έτσι ολόκληρη την Αλβανία και/ή την Ήπειρο.
• «Αρβανιτιά» είναι επίσης μια εναλλακτική ονομασία της Ακροναυπλίας, της ακρόπολης του Ναυπλίου.
• Οι Αρβανίτες της Ηπείρου ονόμασαν το βόρειο άνεμο Αρβανίτη.
• Ούζο Πλωμαρίου, Ισιδώρου Αρβανίτου, 1894. Το Πλωμάρι είναι μια πόλη της Λέσβου.

[Επεξεργασία] Φάρα

Η φάρα είναι μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης με βάση την καταγωγή (παρόμοια με τη δυναστεία). Οι Αρβανίτες ήταν οργανωμένοι σε φάρες, κυρίως κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Στην κορυφή της ιεραρχίας ήταν ένας οπλαρχηγός και η φάρα έπαιρνε το όνομά του (π.χ.: η φάρα του Μπότσαρη). Στα αρβανίτικα χωριά η κάθε φάρα έπρεπε να κρατάει γενεαλογικά αρχεία τα οποία διατηρούνται μέχρι σήμερα ως ιστορικά ντοκουμέντα σε τοπικές βιβλιοθήκες. Συνήθως υπήρχαν περισσότερες από μία φάρες σε ένα χωριό, και μερικές φορές οργανώνονταν σε φατρίες με αντικρουόμενα συμφέροντα. Αυτές οι φατρίες δε διαρκούσαν πολύ, γιατί κάθε αρχηγός φάρας ήθελε να είναι αρχηγός της φατρίας και δεν δεχόταν να διατάζεται από άλλον.

[Επεξεργασία] Αρβανίτικες φάρες

Υπήρχαν πολλές Αρβανιτικές φάρες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα (ιδίως στην Πελοπόννησο).^[11]

• Λαγκαδινοί
• Καλαβρυτινοί
• Βέργος
• Λιάπης
• Μπρακάτσης
• Γκούτης
• Σχίζας
• Ντάρας
• Κατσέπας
• Μπόρας
• Μπολόκας
• Κατσιάπης
• Κατσούλας
• Μπουλούτσος

[Επεξεργασία] Αρβανίτικα τραγούδια

Παρ’όλο που έχουν σχεδόν πλήρως αφομοιωθεί στην ελληνική κοινωνία, κάποια μεμονωμένα αρβανίτικα πολιτιστικά χαρακτηριστικά μπορούν ακόμη να διακριθούν.

Υπάρχουν 4 μουσικά CD με αρβανίτικα τραγούδια, παρ’όλο που οι στίχοι τους είναι συχνά ελληνικοί. Δεν υπάρχουν μέσα ενημέρωσης στα αρβανίτικα, όμως μερικοί ραδιοσταθμοί μεταδίδουν κατά καιρούς αρβανίτικα τραγούδια. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει προσπάθειες να καταγραφούν τα αρβανίτικα τραγούδια, με πιο πρόσφατη αυτή του Θανάση Μωραΐτη.

Τα αρβανίτικα τραγούδια έχουν ομοιότητες με την Αλβανική και την Ηπειρώτικη μουσική.

[Επεξεργασία] Μελέτες και βιβλία για τους Αρβανίτες

Κώστας Μπίρης

Ο Μπίρης ήταν λαογράφος και αρχιτέκτονας. Το βιβλίο του «Αρβανίτες, οι Δωριείς του σύγχρονου Ελληνισμού, ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών» (1960) αποτελεί μια σχολαστική μελέτη για τους Αρβανίτες και είναι το έργο στο οποίο αναφέρονται πιο συχνά οι άλλοι επιστήμονες που μελέτησαν τους Αρβανίτες.

Μαρία Μιχαήλ-Δέδε

Η Μαρία Μιχαήλ-Δέδε είναι λογοτέχνις και εθνολόγος. Έχει γράψει δύο βιβλία για τα αρβανίτικα τραγούδια (1978) και το βιβλίο «Οι Έλληνες Αρβανίτες» (1997).

Αριστείδης Κόλλιας

Ο Κόλλιας, δικηγόρος στο επάγγελμα, διεξήγαγε εθνολογικές μελέτες για τους Αρβανίτες. Στο βιβλίο του «Αρβανίτες και η καταγωγή των Ελλήνων» (1983), ο Κόλλιας υποστηρίζει τη θεωρία η οποία ταυτίζει τους αρχαίους Πελασγούς με τους Αρβανίτες. Ο Κόλλιας λέει ότι ο ελληνικός και ο αλβανικός λαός ήταν πιο κοντά στο παρελθόν απ’ ότι τους δύο τελευταίους αιώνες και ότι είναι και οι δύο απόγονοι των Πελασγών. Η απόρριψη από μέρους του της Ινδο-Ευρωπαϊκής θεωρίας και η θεωρία του ότι τα αρβανίτικα μοιάζουν πολύ (αν δεν είναι ταυτόσημα) με τα ελληνικά του Ομήρου έχει κατακριθεί, όμως το έργο του για τον αρβανίτικο πολιτισμό είναι γενικά αποδεκτό.

Θανάσης Μωραΐτης

Ο Μωραΐτης δούλεψε για αρκετό καιρό με τον Κόλλια και έκανε εκτεταμένη έρευνα πάνω στην αρβανίτικη μουσική. Στο βιβλίο του «Αρβανίτικα τραγούδια» καταγράφει περίπου 150 τραγούδια, αναλύει τη μουσική δομή τους και επίσης έχει κείμενα από γλωσσολόγους και ιστορικούς για την αρβανίτικη ιστορία, τον πολιτισμό και τη γλώσσα.

[Επεξεργασία] Διάσημοι Αρβανίτες

Επανάσταση του 1821

• Ανδρέας Μιαούλης, ναύαρχος και αργότερα πολιτικός
• Μάρκος Μπότσαρης, αρχηγός των Σουλιωτών, υπερασπιστής του Μεσολογγίου
• Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η μόνη γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρίας
• Νικόλαος Κριεζιώτης, αρχηγός της ελληνικής επανάστασης στην Εύβοια

Πρόεδροι της Δημοκρατίας

• Παύλος Κουντουριώτης, ναύαρχος και αργότερα πολιτικός
• Θεόδωρος Πάγκαλος, στρατηγός και για λίγο στρατιωτικός δικτάτορας

Πρωθυπουργοί

• Κίτσος Τζαβέλας
• Γεώργιος Κουντουριώτης
• Αντώνιος Κριεζής, υπηρέτησε στο Ελληνικό Ναυτικό στην επανάσταση, αργότερα πολιτικός
• Δημήτριος Βούλγαρης
• Αθανάσιος Μιαούλης
• Διομήδης Κυριάκος
• Θεόδωρος Πάγκαλος
• Αλέξανδρος Κορυζής
• Πέτρος Βούλγαρης
• Αλέξανδρος Διομήδης

Πολιτικοί

• Θεόδωρος Πάγκαλος, πρώην Υπουργός Εξωτερικών, μέλος του ΠΑΣΟΚ

Καλλιτέχνες

• Νίκος Εγγονόπουλος, ζωγράφος και ποιητής

[Επεξεργασία] Παραπομπές

1. ↑ Αγισιλάος Τσελάλης. Πλαπούτας. Εκδότης: Γιαννίκος Β. - Καλδής Β., 1962 (pp. 31 and 45). Το 1350 – 1430 επί Μανουήλ Κατακουζηνού και Θεοδώρου Β’ Παλαιολόγου ήρθαν στην Πελοπόννησο αλβανόφωνοι χριστιανοί, καλεσμένοι από τους δεσπότες του Μυστρά να πυκνώσουν τον αραιωμένο από τους συνεχείς πολέμους, τους λιμούς και τις θεομηνίες πληθυσμό. Η καταγωγή τους ήταν από τους πανάρχαιους Ιλλιρυείς Έλληνες της Ηπείρου. Ορεσίβιοι βοσκοί και κυνηγοί, απλοϊκοί και άξεστοι, καρτερόψυχοι, με μεγάλη αντοχή, ρώμη και τόλμη, ψηλοί, αρρενωποί, λιγερόκορμοι και ωραίοι... Χριστιανοί, ακραιφνείς Έλληνες Ηπειρωτικής κι’ αυτοί καταγωγής, όπως και οι Σουλιμοχωρίτες (σ. σ. Σουλιμοχώρια Τριφυλλίας), ήσαν και οι Λιδωρίσιοι της Γορτυνίας.
2. ↑ Γρηγόριος Κωνσταντάς και Δανιήλ Φιλιππίδης. Γεωγραφία Νεωτερική περί της Ελλάδος.
3. ↑ Θεόδωρος Κ. Τρουπής. Σκαλίζοντας τις ρίζες μας. Σέρβου. σελ. 1036. Τέλος η εσωτερική μετακίνηση εντός της επαρχίας Ηπειρωτών μεταναστών, που στο μεταξύ πλήθαιναν με γάμους και τις επιμειξίες σταμάτησε γύρω στο 1600 μ.Χ.
4. ↑ Θ. Κ. Πίτσιος. Ανθρωπολογική Μελέτη του Πληθυσμού της Πελοποννήσου. Η Καταγωγή των Πελοποννήσιων. Βιβλιοθήκη Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος Αρ. 2. Αθήνα, 1978.
5. ↑ Philippe de Commyne. Ήσαν άπαντες Έλληνες, ελθόντες εκ των πόλεων ας κατέχουσα εν Ελλάδι οι Βενετοί, τινές μεν εκ του Ναυπλίου εν Πελοποννήσω, άλλοι δε εξ Αλβανίας, ενώπιον του Δυρραχίου (μετάφραση: Σπ. Λάμπρου).
6. ↑ Magistri Capellani nationis Graecae.
7. ↑ Χρ. Στάμου. Μακεδονικός Αγώνας 1903-08. θα αγωνισθώ μέχρι να ελευθερωθεί η Μακεδονία και θα πεθάνω εδώ…
8. ↑ Θ. Κ. Πίτσιος. Ανθρωπολογική Μελέτη του Πληθυσμού της Πελοποννήσου. Η Καταγωγή των Πελοποννήσιων. Βιβλιοθήκη Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος Αρ. 2. Αθήνα, 1978.
9. ↑ Γιάννη Κουλάκη. ISBN 960-239-135-9.
10. ↑ http://www.phys.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/agiologion/panagia_arbanitissa.htm
11. ↑ Θεόδωρος Κ. Τρουπής. Σκαλίζοντας τις ρίζες μας. Σέρβου (Τεύχος Ε’). p. 686. Οι Λαγκαδινοί μαστόροι δεν είναι Μοραίτες. Μήτε οι Καλαβρυτινοί είναι Μοραίτες. Και οι Λαγκαδινοί και οι Καλαβρυτινοί είναι από την Ήπειρο. Και πολλοί τσοπάνηδες είναι από την Ήπειρο (Βέργος, Λιάπης, Μπρακάτσης, Γκούτης, Σχίζας, Ντάρας, Κατσέπας, Μπόρας, Μπολόκας, Κατσιάπης, Κατσούλας, Μπουλούτσος).

[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αρβανίτικος Σύνδεσμος της Ελλάδας
• Οι Αρβανίτες
• Report on the Arvanites by the HHRW
• Σύλλογος Αρβανιτικού Πολιτισμού Άνω Λιόσιων

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

• "Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού, η ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών", Κώστας Μπίρης, 1η έκδοση, 1960.
  • (3η έκδοση, 1998: ISBN 9602040319).
• "Οι Αρβανίτες και το αρβανίτικο τραγούδι στην Ελλάδα", Γιάννης Γκίκας.
• "Αρβανίτες και η καταγωγή των Ελλήνων", Αριστείδης Κόλλιας, 1983.
• "Οι Έλληνες Αρβανίτες", Μαρία Μιχαήλ-Δέδε, 1997
• "Ανθολογία Αρβανίτικων τραγουδιών της Ελλάδας", Θανάσης Μωραΐτης, 2002, (ISBN 9608597676).
• Οι Αλβανοί στην Ελλάδα (13ος -15ος αι.), Ίδρυμα Γουλανδρή, 1991.
• Ιστορία των Βαλκανικών Λαών, Παπαδήμας, 1995.