Δικαίωμα
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το Δίκαιο ανεξάρτητα του τρόπου επιβολής του δια των αρμοδίων αυτού οργάνων παρέχει παράλληλα εις τα πρόσωπα διάφορες εξουσίες προς επιδίωξη και πραγματοποίηση διαφόρων βιοτικών τους συμφερόντων. Αυτές οι εξουσίες χαρακτηρίζονται δικαιώματα.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Ορισμός
Δικαίωμα (right) λέγεται η υπό του Δικαίου παρεχόμενη σε πρόσωπο εξουσία προς προστασία του έννομου συμφέροντός του. Την εξουσία αυτή του προσώπου που αναγνωρίζει ο νόμος, απορρέει, επιβάλλεται, προστατεύεται και επανορθώνεται (σε περίπτωση προσβολής του) από τον ίδιο τον νόμο.
Αντίστοιχη έννοια του δικαιώματος, από τρίτους, είναι η "υποχρέωση" είτε πάντων προς αποχή ενέργειας που μπορεί να προσβάλει το "δικαίωμα" όπως σε εμπράγματα δικαιώματα, είτε ορισμένων προσώπων σε πράξεις ή παραλήψεις επί ενοχικών δικαιωμάτων.
- Συνεπώς τα παρεχόμενα υπό του Νόμου δικαιώματα επιβάλουν ταυτόχρονα και τις υποχρεώσεις.
Δικαιώματα όμως και υποχρεώσεις δημιουργούνται επίσης και στις ιδιωτικές συμφωνίες (συμβάσεις) μεταξύ προσώπων. Το ότι αυτά έχουν ως πηγή, ιδιωτική συμφωνία και όχι Νόμο δεν σημαίνει πως ο σεβασμός, αφενός, προς το δικαίωμα και αφετέρου η εκτέλεση της υποχρέωσης εξαρτώνται μόνο από τη "καλή θέληση" των μερών της σύμβασης. Γι΄ αυτό και το Δίκαιο θεωρεί την ιδιωτική αυτή συμφωνία Νόμο.
- Συνεπώς πηγή δικαιωμάτων και υποχρεώσεων δεν είναι μόνο ο Νόμος αλλά και η ιδιωτική συμφωνία (σύμβαση) που αποτελεί εσαεί ιδιωτικό νόμο. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις συνθέτουν τις έννομες σχέσεις μεταξύ προσώπων.
[Επεξεργασία] Διάκριση δικαιωμάτων
Α. Περιουσιακά δικαιώματα:
- Εμπράγματο δικαίωμα
- Ενοχικό δικαίωμα
- Κληρονομικό δικαίωμα
- Επί αΰλων δικαίωμα π.χ. πνευματικό δικαίωμα.
B. Μη περιουσιακά δικαιώματα:
- Οικογενειακό δικαίωμα
- Δικαίωμα προσωπικότητας
[Επεξεργασία] Άσκηση δικαιώματος
Άσκηση δικαιώματος ονομάζεται η εκτέλεση της εξουσίας που παρέχεται σ΄ αυτό τούτο το δικαίωμα. Η άσκηση αυτή γίνεται με ποικίλους τρόπους όπως αυτός που έχει την κυριότητα απολαμβάνει του πράγματος είτε με χρήση είτε με την κάρπωσή του. Άλλος τρόπος είναι η μεταβίβαση κυριότητας ή και η δικαστική επιδίωξη αυτών.
[Επεξεργασία] Κτήση δικαιώματος
Η κτήση δικαιώματος είναι ο σύνδεσμος ενός δικαιώματος με ένα πρόσωπο. Η κτήση οποιουδήποτε δικαιώματος διακρίνεται σε "πρωτότυπη" και σε "παράγωγη".
- Πρωτότυπη κτήση δικαιώματος: λέγεται εκείνη που δεν στηρίζεται σε προϋπάρχον δικαίωμα άλλου προσώπου. Πρόκειται δηλαδή για δικαίωμα που γεννιέται στο πρόσωπο του μόλις κτήτορα όπως π.χ. η ναυπήγηση.
- Παράγωγη κτήση δικαιώματος: λέγεται εκείνη που στηρίζεται σε προϋπάρχον δικαίωμα άλλου προσώπου. Πρόκειται δηλαδή για υπάρχον δικαίωμα που μεταβιβάζεται σε νέο υποκείμενο αυτού, π.χ. η πώληση πλοίου με την οποία και μεταβιβάζεται η κυριότητά του από ένα πρόσωπο σε άλλο.
[Επεξεργασία] Προσβολή δικαιώματος
Ως προσβολή δικαιώματος χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε πράξη ή ακόμη και παράλειψη του υπόχρεου ή σε περίπτωση απολύτων δικαιωμάτων οποιουδήποτε τρίτου, που είναι αντίθετη με το περιεχόμενο του δικαιώματος όπως για παράδειγμα η μη πληρωμή ληξιπρόθεσμου δανείου, ή η κατάληψη και κατοχή πράγματος που δεν ανήκει στον καταληψία.
Σε περίπτωση τέτοιας προσβολής η προστασία του δικαιώματος μπορεί να γίνει είτε δικαστικά είτε εξώδικα.
- Δικαστική προστασία: Χαρακτηρίζεται η έννομη προστασία που παρέχεται δια της προσφυγής του έχοντα έννομο συμφέρον θιγομένου προσώπου σε όργανα της Πολιτείας (του Κράτους) τα οποία και παρέχουν τα εχέγγυα αμερόληπτης κρίσης και που είναι τα Δικαστήρια.
- Εξώδικη προστασία ή Αυτοδικία: Χαρακτηρίζεται η δια ιδίων δυνάμεων του θιγομένου προστασία του δικαιώματός του. Σήμερα η αυτοδύναμος αυτή προστασία αποδοκιμάζεται από το σύγχρονο δίκαιο ως προσβάλλουσα τις δικαστικές Αρχές ευνομούμενων Πολιτειών (Χωρών). Πέραν όμως του γενικού κανόνα αυτού υπάρχουν περιπτώσεις που η "αυτοδικία" συγχωρείται π.χ. η αυτοδικία ως άμυνα ή ως ικανοποίηση δικαιώματος.
[Επεξεργασία] Παραγραφή
Ο Νόμος εκτός της προστασίας που παρέχει υπέρ του υποκειμένου του δικαιώματος, πολλές φορές συμβαίνει να δρα και εναντίον του. Τέτοια περίπτωση είναι η παραγραφή. Είναι γεγονός πως το Δίκαιο δια της παραγραφής επιδιώκει είτε ν΄ αποκλείσει την επιδίωξη άσκησης δικαιώματος, που επί μακρόν χρόνο παρέλειψε ο δικαιούχος (απραξία), είτε για να εδραιώσει μία από μακρού υφιστάμενη κατάσταση, απονέμοντας έτσι σ΄ αυτή προστασία.
Συνεπώς όπως και να ΄χει η Παραγραφή αποτελεί απώλεια δικαιώματος.
Εκ των παραπάνω συνάγεται ότι η Παραγραφή είναι το σύνολο των νομικών θεσμών με τους οποίους μια πραγματική κατάσταση μεταβάλλεται σε νομική. Ανάλογα λοιπόν προς το αποτέλεσμα που αυτή οδηγεί η παραγραφή διακρίνεται σε δύο κατηγορίες:
- Αποσβεστική παραγραφή και
- Κτητική παραγραφή ή ως γνωστότερα χρησικτησία.
[Επεξεργασία] Υποκείμενο δικαιωμάτων
Αφότου το Δίκαιο δημιουργήθηκε για τον άνθρωπο προκειμένου να ρυθμίζει τις μεταξύ των ομοίων του σχέσεις επόμενο είναι έκαστος των ανθρώπων ν΄ αναγνωρίζεται ως υποκείμενο του δικαίου πρόσωπο. Πρόσωπα όμως στο Δίκαιο δεν θεωρούνται μόνο αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι αλλά και διάφορες ενώσεις περισσοτέρων ανθρώπων που επιδιώκουν κοινό έννομο σκοπό προς την θεραπεία των αναγκών τους. Έτσι διακρίνονται δύο είδη προσώπων:
