Laino kamara
Wikipedia(e)tik
Laino kamara, Wilson kamara bezala ere ezagutzen dena, ionizatutako erradiazioa detektatzeko erabiltzen da. Funtsezko forma sinpleenean hertsita dagoen kamara hau superhoztutako eta superkondentsatutako lurrinaz beteta dago. Alfa edo beta partikulak lurrinarekin kontaktuan jartzen direnean ionizatu egiten dute. Lurrina kondentsatutako puntuan dagoenez, ioioak nukleo kondentsatu bihurtzen dira eta beraien ingurunean lainoa sortzen da. Beraz, alfa eta beta partikulak pasatzen direnean, ionizatutako nukleoen aztarna laionutsuak uzten dituzte. Partikula bakoitzak aztarna desberdinak uzten dituzte, esaterako alfa partikulen aztarnak zuzen eta zabalak dira, beta partikulena (elektroiena) berriz mehe eta makurdura gehiago erakusten dute.
Argazkian ikusten den laino kameran eremu magnetiko bertikal bat aplikatu da eta positibo eta negatiboki kargatutako partikulak aurkako norabidetan joaten dira. Partikula baten masa eta karga elektrikoaren arteko erlazioa eremu magnetiko batean barruan aztarna kizkurtuak uzten dituzte eta honetan oinarrituta, positroiaren aurkikuntza laino kamara batekin egin zen. Hasiera batean positroien aztarna kizkurra dela eta, alderantziz mugitzen ziren elektroiak zirela pentsatu zen. Argazkian agertzen den positroia gora mugitzen doa (azpitik makurtua izanda) aztarnaren kurbadura handiagoa bai da argazkiaren azpiko partean.
Eduki-taula |
[aldatu] Asmakuntza
Charles Thomson Rees Wilson (1869-1959), fisikari eskoziarrak, laino kamara asmatu zuen. 1984an Ben Nevis bilerarako lanean zegoela Brocken espektroarekin topo egin zuen. Honetan oinarrituta hedapen kamarak egiten hasi zen lainoen formazio eta aire hezearen beste efektu optikoak aztertzeko. Zuzenean konturatu zen kamara hauetan ioiak egon ezkero, ioien ingurunean ur ttanttak sortzen zirela (lurrina superkondentsatua dagoelako). Hau jakinda, 1911an laino kamara hobetu bat aurkeztu zuen. Wilsonen jatorrizko kamara barruko airea ur lurrinez saturaturik zegoen. Aire hau diafragma batekin hedatu daiteke, airea hoztuz eta ur lurrina kondentsatuz. Ionizatutako partikula bat kameratik pasatzean, airezko partikulak ionizatu egiten ditu eta ionizatutako aire partikula hauetan ur ttanttak sortzen dira, jatorrizko ionizatutako partikularen aztarna ur ttanttak direla eta ikuskor direlarik. Wilsonek, Arthur Comptonekin batera Fisika Nobel saria lortu zuen 1927an laino kamaran egindako aurrerakuntzengatik. Kamara hau pultsu kamera bezala ere ezagutzen da, erabiltzeko egoerak aldakorrak direlako, hau da, partikula bakoitza pasatzen denean lurrina kondentsatu egin behar da.
[aldatu] Beste kamara batzuk
Wilsonen laion kamararen alde txarretariko bat lurrin kondentsazio denbora tarteetan neurketak egiteko ezina da; lurrina kondentsatuta dagoen arte partikula ionizatuak aztarnarik ez dute utziko. Honi ebatsi nahian, Alexander Langsdorfek 1936an difusio laino kamara garatu zuen. Kamara hau erradiaziotarako konstanteki sentibera da, Wilsonen kamara ez bezala. Langsdorfen kameraren azpiko partea izoztutako karbono dioxidoa bezain hotz edo hotzago egon behar da. Bere fase trantsizio tenperaturen diferentzia dela eta, alkohol lurrina ere erabiltzen da.
Burbuila kamara erabili ezkero, partikula azpiatomikoen aztarna superberotutako likido batean utzitako burbuilengatik ikusten da. Burbuila kamarak fisikoki laino kamarak baino handiagoak eraiki daitezke. Betegarria laino kamarakoa baino dentsoagoa denez, energia handiagoko partikulen aztarnak detektatzeko ere erabili daiteke. Hau dela eta, burbuila kamara 1960ak geroztik partikulak detektatzeko aukeratutako kamara bihurtu zen, laino kamara ordezkatuz.
[aldatu] Erreferentzia
- N. N. Das Gupta eta S. K. Ghosh, A Report on the Wilson Cloud Chamber and its Applications in Physics, 1946, Reviews of Modern Physics argitaletxea, 18. bolumena, 225-365 orrialdeak
