تون
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
تون نام قدیم شهر فردوس، از شهرهای استان خراسان رضوی می‌باشد.
پیشینه تاریخی این شهر به زمان مادها بر می‌‌گردد. گفته می‌‌شود نام تون (فردوس) در زمان ایران باستان، تابان بوده است که پس از حمله اعراب در زبان عربی تغییر شکل یافته و به صورت تون در آمده است. تابان و تابش که امروزه به نام فردوس و طبس شناخته می‌‌شوند هر دو از شهرهای کهن ایران به شمار می‌‌روند. بررسیهای باستان شناسی و وجود محوطه‌ها و تپه‌های باستانی رونق این ناحیه را تا پیش از اسلام بخصوص در عصر تاریخی به اثبات رسانده است. ایالت تون یکی از مناطق قهستان بوده که بعد از الموت دومین مرکز مهم فرقه اسماعیلیه بوده که تا حمله مغول دوام داشته و آثار بجا مانده از قلاع آن دوران، مانند قلعه دختر بشرویه، قلعه حسن آباد و کوه قلعه فردوس هم اکنون نیز قابل مشاهده است.
جیهانی در اثر با ارزش خود، اشکال العالم، از تون به عنوان شهری آباد و بزرگ یاد کرده و ناصرخسرو قبادیانی نیز در قرن پنجم خبر از وجود چهارصد کارگاه زیلوبافی در شهر تون داده است. مارکوپولو نیز در سفرنامه خود به تون و کاین (فردوس و قاین امروزی) اشاره‌ای کرده است.
تون زادگاه بزرگان بسیاری مانند حاج شیخ اکبر تونی (آخوند ملا اکبر)، حاج ملا عبداله فاضل تونی، حکیم آقا شیخ محمد حسین فاضل تونی، میر تونی، و قطب‌الدین حیدر تونی (که گفته می‌‌شود تربت حیدریه بر مزار او ساخته شده است) می‌باشد.
