ویکی‌پدیا:سره‌نویسی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
محتویات این صفحه هنوز جنبهٔ پیشنهادی دارد و با گذر زمان و نظردهی ویرایشگران دیگر، احتمالاً رسمیت بیابد و آن زمان می‌تواند - پس از طی مراحل - بعنوان یک رهنمود مطرح گردد.
با اینکه مدتهاست که مشکل عمده‌ای در ویکی‌پدیای فارسی در مورد زیاده‌روی در سره‌نویسی و یا افراط در استفاده از کلمات بیگانه دیده نشده است. اما حدود یک سال پیش نظرخواهی در صفحهٔ ویکی‌پدیا:کلمات با ریشه‌ی پارسی مطرح شد که به دلیل بحث‌های پراکنده هیچگاه به مرحلهٔ رای‌گیری نرسید. چنین مشکلی ممکن است روزی روزگاری مجدداً روی دهد. پس بهتر است برای آن آماده باشیم.
در همین راستا، اکنون متن پیشنهادی‌ای که بر حسب نظرات کاربران در صفحهٔ بحث همین صفحه نوشته شده است در پی می‌آید تا پس از بحث‌ها و بررسی‌ها بتوان ایرادهای آن را گرفت و به آن شکلی معقول و مطلوب داد.
در پایان صفحه در بخش «جستارهای وابسته» هم می‌توانید پیوند صفحات دیگری که به مسئلهٔ انتخاب واژگان، پالایش زبان و معادل‌سازی مربوط است را بیابید.
[ویرایش] متن پیشنهاد
- مهمترین نکته در سره‌نویسی؛ وضوح برای اکثریت. ویکی‌پدیا یک دانشنامه است که توسط خیلی‌ها خوانده می‌شود. بنابراین، پیشنهاد می‌شود ویراستاران از کلمات و عبارت‌های واضح، متعارف و سادهٔ زبان فارسی نوشتاری امروز در نوشتن و ویرایش مقالات استفاده کنند و از کلمات و عبارت‌های نامعمول و مهجور پرهیز کنند. البته به دلیل آنکه معیاری دقیق برای مهجوربودن یک واژه وجود ندارد آنچه مهم است این است که کلمات کمترین ابهام را داشته باشد، راحت‌تر خوانده و فهمیده شوند، و عده‌ی بیشتری از فارسی‌زبانان آن را بفهمند. واضح است که این مساله شامل متن‌های صفحات بحث نمی‌شود.
- در مقالاتی که مربوط به خود کلمه یا اصطلاح می‌شوند ذکر معادل‌های مهجور یا غیرمعمول در بند/پاراگراف اول صفحه ایرادی ندارد. در چنین مواردی عنوان مقاله کلمهٔ معمول‌تر است.
- در صورتی که در علم یا فن مشخصی معنی دو کلمه متفاوت باشد ولی در زبان فارسی معمول هم‌معنی باشند، این کلمه‌ها به عنوان اصطلاح فنی خاص شناخته شده و از این قاعده مستثنی هستند. معیار تشخیص چنین مواردی واژه‌نامه‌هایی است که توسط صاحبنظران علوم و فنون منتشر شده است.
- در مواردی که کلمهٔ معمول بین فارسی‌زبانان ایران و افغانستان متفاوت است، استفاده از دو کلمهٔ معمول با هم توصیه می‌شود، ولی استفاده از یکی از دو کلمه نیز مجاز است.
- واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران و دپارتمان زبان فارسی آکادمی علوم افغانستان از این سیاست مستثنی هستند.
- ویراستاران مجازند کلماتی را که بر خلاف این قاعده باشند تصحیح کنند. برای جایگزینی هر واژه با مترادفش باید هر پنج شرط زیر برقرار باشد :
-
- کلمهٔ حذف‌شونده از مصوبات فرهنگستان نباشد.
- منابع کافی (از میان کتب، مقالات و نشریات) که واژهٔ حذف‌شونده را در مفهوم مورد بحث به کار برده‌اند، وجود نداشته باشد.
- جستجوی کلمهٔ حذف‌شونده در گوگل کمتر از ۵۰۰۰ نتیجه بدهد.
- کلمهٔ جایگزین ۱۰ برابر کلمهٔ حذف‌شونده نتیجهٔ جستجو بدهد.
- جایگزینی دستی صورت گیرد نه با ربات.
-
- نکتهٔ ۱: اگر پیرامون استعمال کلمه‌ای خاص در مواردی خاص اجماع حاصل شده باشد این کلمه شامل قانون فوق نمی‌شود. مثلاً توافق ضمنی بر روی «سده» برای عنوان صفحات مربوط به سده‌های میلادی.
-
- نکتهٔ ۲: اگر کلمهٔ جایگزین عربی است هنگام جستجوی گوگل باید از یک یا دو حرف اضافهٔ خاص زبان فارسی هم استفاده کرد تا صفحات عربی لحاظ نشوند. مثلاً در مورد چامه و شعر اگر در گوگل جستجو کنیم: برای «چامه» ۶۹۴ صفحه در نتیجهٔ جستجو می‌آید. برای «شعر از را به» ۶۷۴۰۰۰ صفحه. پس می‌توان «چامه» را به «شعر» تغییر داد.
-
- نکتهٔ ۳:این قانون شامل نوشته‌های خود شخص نمی‌شود. یعنی شخصی می‌تواند در نوشته‌های خود همهٔ «شعر»ها را تبدیل به «چامه» کند. ولی اگر کسی «چامه»ٔ را در مقالات وی به «شعر» بازگرداند، کاربر اولی دیگر نمی‌تواند آن را به «چامه» بازگرداند. چون این به معنی دست‌بردن در نوشتهٔ شخص دیگری است.
- در نهایت انتظار می‌رود که مسئلهٔ اختلاف نظر در مورد واژگان با تبادل نظر و بحث در صفحات بحث مقالات، آوردن منبع و دلیل و با توافق بین طرفین بحث حل شود، اما در صورت آغاز جنگ ویرایشی و مشاهدهٔ سوءنیت در ویرایشها و واگردانی‌ها، قوانین مربوط به جریمه‌های اعمال مضر برای ویکی اعمال خواهد شد.
[ویرایش] جستارهای وابسته
- ویکی‌پدیا:درخواست معادل فارسی
- ویکی‌پدیا:شیوه نوشتار کلمات واردشده به زبان فارسی
- ویکی‌پدیا:نگارش نام‌های خارجی
