شفق قطبی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

شَفَق یا سُرخی قُطبی یکی از پدیده‌های جوی کرۀ زمین است.

نیروهای لورنتس که موجب انحراف مسیر الکترونها در میدان‌های مغناطیسی می‌‌شود در بسیاری از پدیده‌های طبیعی تجلی می‌‌یابند و فقط با یاری گرفتن از این نیروها توضیح آنها ممکن است. یکی از تماشایی‌ترین و با شکوهترین پدیده‌ها از این نوع شفق قطبی است، که مشخصه عرض‌های جغرافیایی بالا , نزدیکی‌های شمال یا جنوب مدار قطبی است. پدیده شگفت آور و زیبایی که در طول شب قطبی طولانی در آسمان دیده می‌‌شود.

آسمان تابان می‌‌شود و نقش‌هایی با رنگ‌ها و شکل‌های گوناگون دیده می‌‌شود. گاهی دارای شکل کمان یکنواخت، ساکن یا تپنده است و گاهی عبارت است از شمار زیادی پرتو با طول موج‌های متفاوت، که مانند پرده‌ها و نوارها بازی می‌کنند و پیچ و تاب می‌‌خورند. رنگ تابانی از سبز مایل به زرد به سرخ و بنفش مایل به خاکستری تغییر می‌‌کند. طبیعت و منشا شفق‌های قطبی زمان درازی به کلی پوشیده مانده بود. تا اینکه به تازگی برای این راز توضیح رضایت بخشی پیدا شد.

[ویرایش] بلندی سرخی‌های قطبی

پیش از همه، دانشمندان موفق شدند بلندی را که سرخی‌های قطبی پديدار می‌‌دارند، تعیین کنند. به این منظور از یک تابانی از دو نقطه به فاصله چند ده کیلومتر از یکدیگر عکس گرفتند. به کمک چنین عکس‌هایی ثابت کردند که سرخی‌های قطبی در بلندی ۸۰ تا ۱۰۰ کیلومتری بالای زمین (بیشتر اوقات در بلندی ۱۰۰ کیلومتر) پديدار می‌‌شوند. به این ترتیب دریافتند که سرخی‌های قطبی تابانی گازهای رقیق موجود در هوای زمین هستند، که تا اندازه‌ای به تابانی در لامپ‌های تخلیه گاز همانند می‌‌باشند.

[ویرایش] دوره تناوب ظهور شفق‌های قطبی

رابطه جالب بین شفق‌های قطبی و پدیده‌های دیگر روشن است. شفق‌های قطبی با دوره‌های متفاوت مشاهده می‌‌شوند. اختلاف دوره‌های شفق قطبی بعضی اوقات به چندین سال می‌‌رسد. مشاهدات چندین ساله آشکار ساخته‌اند که دوره‌های زیادی بیشینه شفق‌های قطبی به طور مرتب در ۱۱٫۵ سال تکرار می‌‌شوند. در طول این مدت، شماره شفق‌های قطبی نخست سال به سال کاهش می‌‌یابد و سپس شروع می‌‌کند به زیاد شدن تا مقدار آن در ۱۱٫۵ سال از نو به بیشینه می‌‌رسد.]] == ]]]] == جستارهای وابسته == لکه خورشیدی