Ingveonismen

From Wikipedy

De Ingveonismen binne in stikmannich taalkundige fernijings yn de Westgermaanske talen, dy't har oer it algemien pas yn 'e twadde helte fan it earste milennium foardienen. Yn dizze fernijings lizze foar in grut part de ferskillen tusken de Noardwestgermaanske talen en de Súdwestgermaanske talen. It is lykwols al sa dat de Ingveonismen har foar in part ek oppenearre hawwe yn 'e Nederfrankysk-Nedersaksyske subgroep fan 'e Súdwestgermaanske talen. De Heechdútske talen hawwe dêrfoar gjin part oan de Ingveonismen hân.

Ynhâld 1 Oersjoch 2 Ienheidsmeartal fan tiidwurden 3 Weromwurkjend gebrûk fan foarnamwurden 4 Nasaalútfal 5 Assiblaasje 6 Namme

[bewurkje seksje] Oersjoch

De wichtichste Ingveonismen binne:

• Ienheidsmeartal fan tiidwurden
• Weromwurkjend gebrûk fan foarnamwurden
• Nasaalútfal
• Assibilaasje

Dêrnjonken wurde lykwols ek noch oare feroarings beskôge as Ingveonismen. Hjirûnder wurde de ferskate Ingveonismen toand út de ferskillen tusken Noarwestgermaansk Ingelsk en Frysk, Súdwestgermaansk - Nederfrankysk-Nedersaksysk Nederlânsk en Súdwestgermaansk - Heechdútsk Dútsk.

[bewurkje seksje] Ienheidsmeartal fan tiidwurden

By de talen oars as de Heechdútske talen waarden de ferskillende ferbûgings wei fan 'e meartalfoarmen fan tiidwurden.

Bygelyks, de ferskate talen hawwe de neikommende persoansfoarmen foar it tiidwurd "hawwen":

persoan Ingelsk Frysk Nederlânsk Dútsk 1e meartal have hawwe hebben haben 2e meartal habt 3e meartal haben meartalfoarmen ienheidsmeartal ienheidsmeartal ienheidsmeartal ôfsûnderlik

[bewurkje seksje] Weromwurkjend gebrûk fan foarnamwurden

By de Noardwestgermaanske talen waard it aparte, weromwurkjend foarnamwurd fan de tredde persoan wei en waard it ferfongen troch foarmen fan it oanwizend foarnamwurd.

Bygelyks, yn sinnen as "Hy wasket him.", hawwe de talen yn it iental de neikommende weromwurkjende foarnamwurden:

persoan Ingelsk Frysk Nederlânsk Dútsk 3e manlik himself him zich sich 3e froulik herself har 3e meartal themselves har ûnbeskaat oneself jin foarnamwurd oanwizend oanwizend weromwurkjend weromwurkjend

[bewurkje seksje] Nasaalútfal

By de Noardwestgermaanske talen foel in nasale klank wei foar beskate ploffers en wriuwlûden. Foar in lytser part barde dit ek yn de Nederfrankysk-Nedersaksyske talen.

Bygelyks, de neikommende wurden hienen yn it Westgermaansk in n. (De weiwurden parten binne yn dizze tabel mei iepenings oanjûn.)

Ingelsk Frysk Nederlânsk Dútsk fi_ve fii_f vij_f fünf so_ft sê_ft za_cht sanft o_ther oa__r ander ander u_s ú_s ons uns goo_se goe_s gans Gans

[bewurkje seksje] Assiblaasje

Yn de Noardwestgermaanske talen hat assibilaasje west. Dit binne ferskate lûdferskowings, yn posysjes foarôfgeande oan beskate lûden.

Bygelyks, yn de neikommende foarbylden binne de skeane letters foarmen fan assiblaasje.

G-lûd wurdt J-lûd

Ingelsk Frysk Nederlânsk Dútsk day dei dag Tag way wei weg Weg rain rein regen Regen yarn jern garen Garn yesterday juster gisteren gestern to yield jilde gelden gelten to forget ferjitte vergeten vergessen

K-lûd wurdt TSJ-lûd

Ingelsk Frysk Nederlânsk Dútsk midge mich mug Mücke hedge hage heg Hecke church tsjerke kerk Kirche churl tsjirl kerel Kerl chalice tsjelk kelk Kelch cheese tsiis kaas Käse chaff tsjêf kaf Kaff to churn tsjernje karnen kernen kettle tsjettel ketel Kessel broken brutsen gebroken gebrochen stretch strekke strekken strekken stitch stekke stekken stechen

U-lûd wurdt I of E-lûd

Ingelsk Frysk Nederlânsk Dútsk bridge brêge brug Brücke ridge rêge rug Rücke thin tin dun dünn

[bewurkje seksje] Namme

De namme "Ingveonisme" komt fan de Ingvaeonen, de Noardseekustbewoaners fan Galje oant Denemark, yn de earste ieu nei Kristus, sa't dy beskreaun waarden troch de Romeinen. Der wurdt ûngelyk tocht oer dizze namme om't in ferbân mei dit folk, sa't de namme it suggerearret, hielendal net oantoand wurde kin.