Probus
From Wikipedy
Marcus Aurelius Probus (232? - 282) wie keizer van Rome fan augustus 276 oant de hjerst van 282.
Hy wie foar in part ferantwurdlik foar it werstel fan it Romeinske ryk nei grutte ekonomiske en politike krisis fan ôf it midden fan de 3e ieu. Fan syn libbensrin binne in oantal bysûnderhedens bekend út de Scriptores Historiae Augustae, mar dizze boarn is net altiten betroud.
[bewurkje seksje] Libben
Probus wie bern yn in Romeinske provinsje yn de Balkan, hy wie in soan fan in ofsier út it Romeinse leger, en keas sels ek foar it leger. Om syn 14e jier hinne waard er soldaat en makke stadich oan opgong yn it leger. Hy ûntwikselde him ta in briljant militêr dy't ûnder syn foargongers Valerianus I, Lucius Domitius Aurelianus en Marcus Claudius Tacitus op ferskate plakken yn it Ryk tsjinne as legerlieder.
Yn 276 waard hy troch keizer Tacitus beneamd as gouverneur fan Syrje en Egypte. Lykwols datselde jier waard hy nei de moard op Tacitus troch syn troepen as de nije keizer utropt, mar der wie noch in meidinger namilik Tacitus syn healbroer Marcus Annius Florianus Pius. Dizze koe mar twa moanne regeare, want Probus soargde derfoar dat der in soad fan Florianus syn troepen nei him oer kamen. Lang om let waard dizze fermoard. Diskear waard Probus troch it leger erkend as keizer yn it hiele Ryk.
As allinich-keizer fersloech Probus de Franken en Bourgonden oan de Ryn en de Fandalen by de Donau. Yn 278 waarden troch him de Fandalen folslein ferdreaun ut Illyricum.
Yn 280 wienen er twa opstânnen fan tsjin-keizers troch Proculus en Bonosus, beide opstânnen waard troch him del slein. Yn deselde tiid waard ek Iulius Saturninus as keizer útropt, mar foardat Propus tsjin dizze op koe loeke wie der al stoarn.
Dernei, yn 281 kaam hy einlik nei Rome ta. Hy hie in oerienkomst sletten mei it Perzyske Ryk, maar it lei yn'e rin der ferwachtings dat der al gauris in grutte fjildtocht tsjin de Perzen hâlde wurden soe. Derby makke hy ien foar him lykwols deadlike fout. Hy hie in soad fan syn legioenen ûntbûn en de soldaten ta wurk stelt oan civiele taken, lykas it opsette fan wyngaarden yn Galje en Pannonje. Dat waard him troch syn soldaten net yn tank ôfnommen. Doe Probus syn legioenen opdracht joech om de moerassen om Sirenium hinne droech te meitsjen, wie by it leger de maat fol. De soldaten waarden lulk, fermoarden Propus en ropten Karus as keizer út.
