Uachtarán na hÉireann

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Brat an Uachtarán a thógadh isteach i 1945

Ceann stáit na hÉireann is ea an tUachtarán na hÉireann. Bunaíodh an post seo le Bunreacht na bliana 1937 nuair a cuireadh post an Ghobharnóra, a bhí ina ionadaí ag Rí Shasana in Éirinn agus í ina ballstát de Chomhlathas na Breataine, ar ceal.

Is beag cumhachta atá ag an Uachtarán i ndáiríre ach amháín i gcás go bhfuil amhras air nó uirthi faoi dhlithe a reachtaíonn an Dáil.

[athraigh] Toghadh

De réir Airteagal 12 de Bhunreacht na hÉireann tá tosach ag an Uachtarán ar gach uile dhuine sa Stát, 'agus ní foláir dó na cumhachtaí agus na feidhmeanna a bheirtear don Uachtarán leis an mBunreacht seo agus le dlí a oibriú agus a chomhlíonadh'. Toghthar an tUachtarán trí vóta díreach an phobail ar mhodh an Aonvóta Inaistrithe agus ceart ag gach saoránach de chuid na hÉireann vótáil sa toghchán. Tréimhse seacht mbliana a chaitheann Uachtarán in oifig, agus is féidir é a atoghadh ar feadh tréimhse amháin eile de sheacht mbliana. Cónaíonn an tUachtarán in Áras an Uachtaráin i bPáirc an Fhíonuisce.

[athraigh] Dualgais

Is é an tUachtarán a cheapann an Taoiseach (Príomh-Aire) agus baill eile an Rialtais de reir molta nó ainmnithe ó Dháil Éireann. Is é chomh maith a achtaíonn gach dlí de chuid an Oireachtais agus atá in ardcheannas ar na Fórsaí Cosanta.. Chaith Eamon de Valera, Seán T. Ó Ceallaigh agus Pádraig Ó hIrighile dhá thréimhse san Áras agus tá Máire Mhic Ghiolla Íosa i lár a dara tréimhse anois bail ó Dhia uirthí.

[athraigh] Cumhachtaí

I measc cumhachtaí an Uachtaráin tá:

• Baill an Rialtais, chomh maith le breithimh agus oifigigh eile a cheapadh
• An Dáil a chomóradh agus a lánscoir
• An tOireachtas a chomóradh
• Ionadaíocht a dhéanamh ar son na ndaoine
• Billí a shíniú agus a chur faoi bhreith na Cúirte Uachtaraí
• Feidhmiú mar Ardcheannasaí na bhFórsaí Cosanta (Óglaigh na hÉireann)

Máire Mhic Ghiolla Íosa

[athraigh] Uachtaráin na hÉireann 1938-

Ba é Dubhghlas de hÍde, a toghadh gan iomaíocht, an chéad Uachtarán i 1938. Na hUachtaráin eile:

• Seán T. Ó Ceallaigh (1945)
• Eamon de Valera (1959)
• Erskine Childers (1973)
• Cearbhall Ó Dálaigh (1974)
• Pádraig Ó hIrighile (1976)
• Máire Mhic Róibín (1990)
• Máire Mhic Ghiolla Íosa (1997)

[athraigh] Naisc sheachtracha

• Suíomh oifigiúl

Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.