Hórreo
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
O hórreo é seguramente a construción popular galega máis coñecida e estendida polo rural galego. Esta construción adxectiva está destinada na súa orixe a secar, gardar e en xeral conservar o millo antes de o mallar, entre outros froitos, e protexelo do ataque dos ratos. Cómpre destacar tamén o simbolismo económico que tiñan anteriormente: a maior lonxitude do hórreo, maior a riqueza do dono ou dona.
O horreo galego é moito máis que todo iso, é un complemento imprescindíbel da casa labrega, expoñente da súa capacidade productiva e signo externo das posibilidades económicas das propietarios da mesma; é verdadeira e interesante mostra de arquitectura popular, con frecuencia portadora dunha maior riqueza contructiva que o resto da facenda; é un elemento fundamental na paixase rural, integrado nel como parte esencial e viva da aldea. É un feito realmente escepcional atopar un lugar sen horreos.
No seu desenvolvemento interveñen unha serie de factores físicos, económicos, humanos, sociais e culturais. A súa construción efectúase maioritariamente en pedra, pero tamén os hai mixtos, en madeira, etc, se ben a grande maioría teñen a base e o habitual voladizo en material duro, non apto para a súa perforación por animais que puideran beneficiarse do froito.
[editar] Orixe
Os hórreos poderían ter a súa orixe na época castrexa en construcións suspendidas formadas por varas entretecidas. A primeira referencia escrita relacionada con este tipo de graneiras, remóntase ao século I antes de Cristo. A imaxe gráfica máis antiga do hórreo é do século XIII e aparece nas Cantigas de Santa María de Afonso X o Sabio. A palabra hórreo vén do latín horreum, "graneiro", pero estas construcións receben moitos nomes segundo as comarcas: paneiras ou piornos (Salnés), os de planta cadrada, canastros (Ourense), graneiras, cabanas, canizos, sequeiros, caroceiros, cabazos (Serra do Faro), cabozos (A Mariña), cabasos (Costa da Morte), cabaseiras (Costa da Morte), cabaceiras (Ourense), celeiros, canizos (Val Miñor)...
Foi no século XVIII, coa introdución do millo, cando os hórreos teñen o seu momento de expansión, facéndose numerosos por toda Galiza. A súa construción fíxose segundo a tipoloxía de aldea ou caserío, apegado á casa ou illado do núcleo, por separado ou viciño de outras construcións semellantes. Até o século XVII eran hórreos son de madeira e de pequenas dimensións mais, coa introdución do millo, os hórreos alónganse e melloran a súa ventilación, pois anteriormente as paredes construíanse con fiadas de pedra de labra tosca. Os hórreos reflicten o poder da fidalguía e o clero. A construción de hórreos aumenta a partir de mediados do XIX co arroteamento de terras, a aparición de novos métodos de cultivo e, xa no XX, o uso de maquinaria.
[editar] Estrutura
O hórreo, en xeral, componse dunha base e unha cámara. A base está formada polas seguintes partes: unha "soleira" que actúa a xeito de cimentación; uns elementos de sustentación que poden ser columnas ou "pes", muros transversais ou "cepas", e muros perimetrais ou "celeiro"; unhas pezas de pequena espesura, amplo sainte e variados xeitos, denominadas "rateiras", que coroan os soportes e impiden o acceso de roedores.
A cámara, que é o almacén de gran, é, na maioría dos casos de planta rectangular, que pode ser de pedra, madeira ou mixta, que é a tipoloxía máis estendida. Aséntase sobre uns esteos ou pés que preservan o interior da humidade. O ancho oscila entre 1,30 e 1,50 metros, co obxecto de que as espigas non estexan moi lonxe da parede. No seu desenvolvimento lonxitudinal, que pode ser bastante, mantense a estrutura repetindo periodicamente pés por debaixo e columnas por riba. O interior deféndense do asalto dos roedores mediante unhas lousas circulares invertidas que teñen as patas e que se chaman tornarratos. A cámara está constituída polas seguintes partes: uns elementos estructurais, "grades" ou vigas inferiores, solos, columnas, "padieiras" ou dinteis, e "pinches"; uns elementos de peche ou paredes laterais, de materiais diversos e con numerosas ranuras de ventilación; e uns elementos de cobertura que soen ser a dúas augas, con faldóns de tella ou lousas de pedra, soportados por ""tixeiras", "cume" e "ripias", e cuns remates terminais de pedra nos extremos ou "sobrepenas". As paredes permiten a ventilación por todos os costados e a estrutura protéxese da choiva cun tellado de tella a dúas augas que se adorna nos dous extremos con cruces e outras formas en pedra.
Obrigado complemento de todo hórreo son os elementos decorativos, xeralmente en pedra; soen ser unha cruz e un pináculo; pero tamén se atopan campanarios, torres, reloxos de sol, figuras de santos e formas animais. Chégase ao hórreo por medio de escaleiras portatiles, que son retiradas despois de ser empregadas. É normal a existencia de voladizos, chamados tornarratos coa finalidade de evitar que os roedores podan roubar a comida do seu interior.
[editar] Clasificación
Os hórreos pódense clasificar nos seguintes tipos: hórreos de pólas entretecidas ("cabazos" de planta redonda, e "cabaceiros" de planta rectangular); hórreos de madeira, con base tamén de madeira ou de pedra; hórreos mixtos de pedra e madeira, se ben esta derradeira, en numerosos casos de reposición foi substituída por pechamentos de albanelería; hórreos de pedra, de manpostería oude sillería, estes derradeiros de grande nivel artístico e constructivo; e horreos de albaneleria, de escaso interese e pobre factura.
O hórreo tamén se extende por Asturias, Bierzo, Montaña leonesa, Liébana, norte de Portugal e en tempos históricos chegaba a súa expansión ata os Pirineos.
