Gottfried Wilhelm Leibniz
From Wikipedia
Gottfried Wilhelm von Leibniz (1 di julio 1646 en Leipzig til 14 di novembro 1716 en Hannover) esis Germana filozofo, ciencisto, matematikisto, diplomato, bibliotekisto e homo-yuristo.
[redaktar] Biografio
Lia Cheka patro esis profesoro di filozofio. Orfano di patro ye 6 yaro, il esas edukata da lia matro, filiino de ciencisto qua aprendus li latina e greca. Ye 1663, il divenas bachelereso en anciena filozofio. Ye 1666 il esas pri yuro-cienco en Nürnberg. La mem yaro il esas iniciata a Rozakruco. De 1672 til 1676 il sejornas precipua en Paris, per rencontrar la granda ciencisti dil epoko. A la morto di lia protekto, barono von Boyneburg, il retro-iris a Germania e divenis bibliotekisto di duko de Hannover dum 40 yari, admirata da omna l'Europa.
[redaktar] La monadologio
[redaktar] La forteso
Por Leibniz, fiziko esas justa en metafiziko. Kad fiziko studias la movi di naturo, qual realata esas ta movo, qual kozo havas ol? La movo esas relatanta; kozo movas segun la perspekto di ube ni regardas li. La movo do ne esas la reala ol mem ; la reala esas la forteso ke persistas ek di omna movo e ke li esante la kozo : la forteso persistas, la repo e movo esanta di relatanta fenomena diferi.
Leibniz definas la forteso kom « to qui havas en la nuna, ke portas kun ilua chanjeso per la futuro. » Ta teorio forjetas to del atomismo ; nam, kal l'atomo est realata absolute rigida, ol ne povas perdar di forteso en la shoki. Oportas do ke ta ke l'on nomas atomo sive en realata compozata ed elastika. La koncepto di absoluta atomo esas kontredicanta :
- « Atomi esas nur l'efekto dil febleso di nia imaginado, qua amas forposar su ed hastar pri venar en la sub divizii od analizi. »
Tale la forteso es ol la realata : la forteso esas substanco, omna substanco esas forteso. La forteso esas en stato, e chanjas su segun di legi di chanjeso. Ta sucedo di chanjesa stati posedas regula ordino ; ke omna stato havas un raciono. A ta nociono di lego unionas anke la koncepto di individualeso : l'individualeso esas per Leibniz serio di chanjesi, serio ke prizentas su kom formulo : « La lego di chanjeso oportas l'individualeso di omna partikulara substanco. »
