კუბის კრიზისი

ვიკიპედიიდან

1962 წლის კუბის კრიზისი საზოგადოდ ცივი ომის და გამალებული შეიარაღების ისტორიის დაძაბულობის პიკს და ამავდროულად გარდატეხის წერტილს ეწოდება. ეს იყო მსოფლიო ისტორიული მომენტი, როცა ორივე სუპერსახელმწიფო - აშშ და სსრკ ატომური ესკალაციის ზღვარზე იყო მისული. მსოფლიო ისტორიაში ატომური ომი აქამდე უფრო სავარუდო არასდროს არ ყოფილა.

სექციების სია 1 პრეისტორია 2 კრიზისი 1962 წლის ოქტომბერში 2.1 კვირა, 14 ოქტომბერი 2.2 ორშაბათი, 15 ოქტომბერი 2.3 სამშაბათი, 16 ოქტომბერი 2.4 ოთხშაბათი, 17 ოქტომბერი 2.5 ხუთშაბათი, 18 ოქტომბერი 2.6 პარასკევი, 19 ოქტომბერი 2.7 კვირა, 21 ოქტომბერი 2.8 ორშაბათი, 22 ოქტომბერი 2.9 სამშაბათი, 23 ოქტომბერი

[რედაქტირება] პრეისტორია

1959 წელს აშშ-მა იტალიაში 30 და თურქეთში 15 ატომური რაკეტა განათავსა, რომელთა სავარაუდო მიზანი სსრკ-ის სამხრეთი ნაწილი იყო. 1962 წლის აპრილში თურქეთში განლაგებული ამერიკული “თორის” და “იუპიტერის” სისტემის რაკეტები საბრძოლო მდგომარეობაში იქნენ მოყვანილნი. სსრკ-მა ეს ქმედება მისი უშიშროების წინააღმდეგ მიმართულ აქციად შაფასა და საპასუხო ნაბიჯების გადადგმა დაიწყო.

1962 წლის მაისში სსრკ-მა დაიწყო “ოპარაცია “ანადირის” განხორციელება. ამ გასაიდუმლოებული აქციის მიხედვით წითელმა არმიამ დაიწყო კუბაზე ატომური რაკეტების სტაციონიერება და 40.000 მებრძოლის გადასხმა. მიზეზად დასახელებულ იქნა აშშ-ის მხრიდან კუბის სავარაუდო ინვაზია. ნამდვილი მიზეზი კი იმ სტრატეგიული წონასწორობის აღდგენა იყო, რომელიც აშშ-მა დაარღვია იტალიასა და თურქეთში რაკეტების განლაგებით.

1962 წლის აგვისტოში სი-აი-ეი-ის აგენტებმა და მზვერავი თვითმფრინავის ლოკჰიდ უ-2-ის საშუალებით აღმოაჩინეს საბჭოური რაკეტების სასტარტო ნაგებობები კუბაზე (პროვინცია პინარ დელ რიო). თავდაპირველად აშშ კუბაზე რაკეტების არსებობის ფაქტს არ უშვებდა და ამიტომაც ამ აღმოჩენას მძაფრი რეაქცია არ მოჰყოლია.

[რედაქტირება] კრიზისი 1962 წლის ოქტომბერში

[რედაქტირება] კვირა, 14 ოქტომბერი

აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯონ ფ. კენედიმ „სი-აი-ეის“ ნება დართო საიდუმლო საჰაერო ფოტოგადარებები ეწარმოებინა მზვერავ თვითმფრინავ „ლოკჰიდ უ-2“-ის გამოყენებით.

[რედაქტირება] ორშაბათი, 15 ოქტომბერი

ფოტოგადაღებებმა დაადასტურეს კუბაზე საბჭოთა ატომური რაკეტების არსებობა. გაირკვა რომ რაკეტები „სს-4“ ტიპის საშუალო დიაპაზონის რაკეტები იყვნენ, რომლებსაც შეეძლოთ ვაშინგტონამდე მიღწევა.

[რედაქტირება] სამშაბათი, 16 ოქტომბერი

პრეზიდენტის მრჩეველმა უშიშროების დარგში მაკჯორჯი ბანდმა კენედი არსებული ვითარების კურსში ჩააყენა. ამ უკანასკნელმა იმავე დღეს მოიწვია ე.წ. ექსკომი, რომელზეც განხილულ იქნა კონფლიქტის მოგვარების სხვადასხვა გზები. მათ შორის: რაკეტების სტაციონირების მიღება-ნებართვა, დიპლომატიური მოლაპარაკების გზით საერთო ენის გამონახვა სსრკ-სთან, კუბის საზღვაო ბლოკადა, საჰაერო ტავდასხმა და ინვაზია. მოლაპარაკების შედეგი ფართო საზოგადოებისათვის (და რასაკვირველია სსრკ-სათვისაც) საიდუმლოდ იქნა შენახული.

[რედაქტირება] ოთხშაბათი, 17 ოქტომბერი

მომდევნო ფოტოგადაღებებმა დაადასტურეს კუბაზე მინიმუმ 16 და მაქსიმუმ 32 რაკეტის („სს-4“ და „სს-5“) არსებობა, რომელთა ფრენის რადიუსი მაქსიმუმ 4.500 კმ იყო. ამ რაკეტებს შეეძლოთ ამერიკის ყველა უმნიშვნელოვანესი სამრეწველო ცენტრების და ვაშინგტონის დაბომბვა. თავდასხმის შემთხვევაში ამერიკელებს რეაქციისათვის მხოლოდ 5 წუთი ჰქონდათ.

გარდა ამისა კუბაზე სსრკ-მა განათავსა “ილ-28“ ტიპის ბომბდამშენი თვითმფრინავები.

[რედაქტირება] ხუთშაბათი, 18 ოქტომბერი

სსრ კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრი ანდრეი გრომიკო პრეზიდენტ კენედის შეხვდა. ამ შეხვედრაზე მან უარყო კუბაზე საბჭოთა ატომური რაკეტების არსებობის ფაქტი და მოითხოვა დას. ბერლინის დემილიტარიზაცია. ამ მოთხოვნის მიხედვით აშშ-მა და მისმა დასავლეთ ევროპელმა მოკავშირეებმა დაასკვნეს (როგორც შემდგომში გაირკვა ეს მოსაზრება მცდარი იყო), რომ კუბაზე რაკეტების განლაგებით სსრკ-ს სხვა არაფერი სურდა თუ არა ბერლინის გარშემო მიმდინარე დიპლომატიურ ომში უკეთესი პოზიციის დაკავება.

[რედაქტირება] პარასკევი, 19 ოქტომბერი

მიუხედავად კენედის ჰარდლაინერი მრცევლების პროტესტისა, რომლებიც კუბის ინვაზიას ითხოვდნენ, პრეზიდენტმა და ექსკომმა მიიღეს მხოლოდ კუბის საზღვაო ბლოკადაში მოქცევის გადაწყვეტილება.

[რედაქტირება] კვირა, 21 ოქტომბერი

აშშ-ს მიერ არსებული საერთაშორისო პოლიტიკური კრიზის შესახებ გაფრთხილებული იქნენ შემდეგი ქვეყნები: კანადა, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი და გფრ. კენედიმ მოიწვია ამერიკის უმსხვილესი გაზეთების შეფები და მათ მასმედიაში ინფორმაციის გავრცელების ნება დართო.

[რედაქტირება] ორშაბათი, 22 ოქტომბერი

კრიზის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დღე:

• აშშ-ის სეიარარებული ძალები გადაყვანილ იქნენ „თავდაცვით მდგომარეობა II“-ზე (ინგლ.: Defense Condition II).
• დამატებითი ცოცხალი ძალა გადასროლილ იქნა ფლორიდაზე მოასალოდნელ ინვაზიაში მონაწილეობის მისაღებად.
• კუბის ირგვლივ მობილიზირებული იქნა უს-ნეივი-ს 200-მდე საბრძოლო გემი.
• პრეზიდენტმა კენედიმ ტელევიზიის საშუალებით გაავრცელა ინფორმაცია 24 ოქტომბრისთვის ბლოკადის დაწყებასთან დაკავშირებით. ამასთანავე მან მოუწოდა ხრუშჩოვს გაეტანა კუბადან ატომური რაკეტები და ტავდასხმის შემთხვევაში სსრ კავშირს საპასუხო ატომური დარტყმებით დაემუქრა.
• კრემლი შიშობდა კრიზისის ყველაზე საშინელ ფინალს - აშშ-ის ინვაზიას კუბაზე.

[რედაქტირება] სამშაბათი, 23 ოქტომბერი

ხრუშჩოვმა განაცხადა, რომ ის კუბის საზღვაო ბლოკადას აქცეპტირებას არ უკეთებდა.