Renaissance
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Valkebergs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
De Renaissance ies ein periode oet de Westerse cultuurgesjiedenis, die volg op de Mieddelièwe. Dees periode begoes in de 14e ièw en doerde tot in de 16e ièw. De letterlike beteikenis van 't woord "renaissance" ies wedergeboorte. Deze naam haet betrèkking op 't weer opnuujts belangriek were van de kuns oet de klassieke oudheid. In Italië neump me de Renaissance Rinascimento, wat 't zelfde beteikent.
[bewirk] Kènmerke
In de Renaissance waor 't humanisme 'n belangrieke levesbesjouwing. Me kièrde truuk nao de leveshouding van de oudheid en heróntdèkde de klassieke cultuur (kuns, literatuur, filosofie). Me kièrde ziech aaf van 't mieddelièwse waereldbeeld woa-in allein god belangriek waor en 't individualisme begoes op te kómme.
[bewirk] Óntsjtoon en versjpreijing
De Renaissance óntsjtong in Italië, woa ziech in daen tied belangrieke sjtae houwe óntwiekkeld. Me riechde ziech dao op 'n geïdealiseerd verleje, woa-in Roame de belangriekste sjtad waor. Op dees meneer óntdèkde me de klassieke cultuur opnuujts. Doordat 't economisch good ging in de sjtae, houwe de rieke families 't geld um kunstenaersj te betale. De kuns koes zoa tot groate bleuj kómme.
Vanoet Italië versjpreide de Renaissance ziech euver gans Wes-Europa. Es ièrsjte bereikde zie Frankriek, woa door de keuninge Italiaanse artieste (bieveurbeeld Leonardo da Vinci) woorte ingehuurd öm hun kesjtièle te versere. Van hie-oet kaom de tiedgeis nao de Lièg Leng en Duutsjland en oeteindelik ouch in Ingeland. Door de kolonisatie bereikde de Renaissance ouch de kolonieje in bieveurbeeld Zuid-Amerika.
[bewirk] Maaslandse renaissance
De Maaslandse renaissance ies 'n 17e en 18e ièwse cultuurperiode, in veural de boewsjtiel, die woort toegepas in Zuud Limburg, Belsj Limburg, de Voorsjtreek en 't land van Herf. Bie 't boewe in deze decoratieve en deftige sjtiel, woort gebruuk gemaak van inheemse boewmateriale (baksjtein, helsjtein (Maaslandse kalksjtein, blauwsjtein, Naamse sjtein of arduin) en mergel.
