Français régional

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Dialäkt: Dinkelbärgisch

Mit Français régional (regionals Französisch) moint mer d'regionali Variante vo dr französischi Sproch.

S'Français régional söt nüt mit de Langues d’oïl verwäggslet werre, d' Langues d’oïl sin d'Gallo-Romanischi Dialäkt wo i Nordfrankriich, Belgie unem nördlichschte Deil vo dr Romandie gsproche werre un uf s'Vulgärlatiin zruggönn. Bim Français régional handlets sich um d'hütigi Umgangssproch wo sich vum Standardfranzösisch nüt bsunders unterscheidet un au dört gsproche wird wo historisch kei Langue d'oïl gsproche worre isch (z.B Südfrankriich, d'Bretagne, s'Elsass, dr gröschti Deil vo dr Romandie).

S'français régional unterscheidet sich vum Standardfranzösisch vorallem durch regionali Usdrügg un Redewendunge, aber au durch d'Phonologi un sältener durch d'Syntax.

Inhaltsverzeichnis 1 Gschicht 1.1 Paralle mit Dütschland 2 Normandi 2.1 Phonologi 2.2 Vokabular 2.3 Redewendunge 3 Wallonia 3.1 Phonologi 3.2 Vokabular 4 Lorraine 5 Franche-Comté & Romandie 6 Oberbretagne 7 Gascogne 8 Midi 8.1 Phonologi 8.2 Vokabular 9 Unterbretagne 9.1 Phonologi 9.2 Grammatik 10 Flämisch-sprochigi Gegende 11 Korsika 11.1 Phonologi 11.2 Grammatik 12 Quelle

[ändere] Gschicht

S'Français régional isch e relativ jungs Phenomen wo syt circa em Aafang vum 20te Johrhundert i de Johrzehnt nooch dr Yführig vo dr Schüelpflicht 1882 als Massephenomen verbreitet isch. Vorher isch im gröschte Deil vo Frankriich im Alltag gar kei Französisch gsproche worre. Im Norde sin verschiedni Langues d'oil gsproche worre (Normännisch, Gallo, Wallonisch, Welche usw), im Süde isch Okzitanisch gsproche worre, im Südoschte Franko-Provenzalisch, un i dr Bretagne, em Elsass, Korsika, usw andri Sproche. Französisch sälber isch numme im Zentrum vo Frankriich, i dr Gegend um Paris ume d'Alltagssproch gsi. Wo d'Bnutzig vo denne Sproche i de 1950er-1970er langsam zruggange isch, isch i denne Regione e regionali Form vo dr französische Standardsproch entstande, wo natürlich vo de alte Sproche beynflusst isch. Allerdings hen d'hütige Dialäkt zum Biispiil mit de Langues d'oïl nümmi viil z'tüe, au wenn viili Element us de alte Patois im Français régional erhalte blybe. S'Français régional loot sich numme schlächt geografisch glydre, im Gägesatz züe de alte Patois, wo meh oder weniger durch Isoglosse trennt sin:

“It is extremely difficult to draw up a definite map of regional French...since it is essentially an unstable and unpredictable variety of French....it is not appropriate to study it as a separate, self-contained linguistic system” ^[1].

“S'isch arg schwer e Charte vum regionale Französisch z'zeichne...wyl's vorallem e instabili un unvorhersehbari Variante vum Französisch isch...s'bringt wenig es als e eigeständigs, gschlossenes sprochlichs System z'bhandle.”

E grosser Unterschied zwüsche Sprecher vumene Patois unem Français régional wird vum René Lepelley, emene Sprochwüsseschaftler us dr Normandi, bschrybe:

“Le patoisant sait qu'il parle patois; celui qui utilise le français régional a le plus souvent conscience de parler français...“Je parle pourtant français”, pensera-t-il” ^[2].

“Dr Patois-Sprecher weiss dasser Patois redet, dä wo s'Français régional bnutzt het meischtens s'Bwusstsy Französisch z'rede... “Ich red jo schliesslich Französisch” denkt er”

[ändere] Paralle mit Dütschland

E ähnlichi Situation git's i Nord un Mitteldütschland wo s'Plattdütsch un d'Mittelhochdütschi Dialäkt scho fascht verschwunde sin un vomene regional-gfärbte Hochdütsch ersetzt worre sin. Im Alemannische Sprochruum vo Düütschland gits e ähnlichi Tendenz. Im Gegesatz züe de Sprecher vum Français régional, wo ihri Sproch meischtens für Standardfranzösisch un nüt für Dialäkt halte, hen d'Sprecher vo regionalem Hochdütsch oft de Ydruck Dialäkt z'spreche. So cha e Satz wie “Warsch geschtern eikaufe?” zum Biispiil i Ballungsrüüm z'Bade als Dialäkt aagsehe werre, au wenn de Satz nöcher am Hochdütsche als am Alemannische isch.

[ändere] Normandi

I dr Normandi isch bis i d'1960er-1970er selbscht i de Stedt noo viil Normännisch gsproche worre, inzwüsche isch Normännisch aber als Umgangssproch vum Französisch abglösst worre; numme no i mangi Domaine (z.B de Fischer, Viehhändler, sälte au noo unter de Buure) het sich s’Normännisch bis jetz ghalte. I viile Familie ischs Normännisch noochem Tod vo de Grosseltre verschwunde. Im français régional vo dr Normandi finde sich aber noo viili Element us dr alte Sproch.

[ändere] Phonologi

• S'Französisch i dr Normandi unterscheidet zwee Nasalvokal wo im gröschte Deil vum französische Sprochruum un im Standardfranzösisch scho lang verschmolze sin. I dr Normandi werre en un an unterschiede, s’erschti isch e Vordervokal wo uf e latiinischs e zruggoht un [ã] usgsproche wird ^[3], s'zweiti goht uf e latiinischs a zrugg, isch e Hintervokal un wird [ɑ̃] usgsproche. Im Standardfranzösisch git’s numme de zweite Vokal. So werre z.B Wörter wie avant (vorne) un avent (Advent), sang (Bluet) un cent (hundert) oder quand (während, wo) un Caen (e Stadt i dr Normandi) unterschiede. Die Unterscheidig git's au i Québec wo usprünglich vo viili Normanne bsiidelt worre isch.
• Im Süde vum Cotentin un weschtlich vo dr Orne wird s' r grollt. ^[4]
• Viili Normane unterscheide de Singular un Plural i Wörte wo miteme Vokal ufhöre doodurch dass dr Vokal länger gmacht wird. So werre chat un chats (Chatz/Chatze), ami un amis (Fründ/Fründe), sabot un sabots (Holzschueh/Holzschüeh), vent un vents (Wind/Winde) oder jardin un jardins (Garte/Gärte) unterschiede. Im Standardfranzösisch isch d'Vokallängi glych. ^[5]
• E männlichs un wiiblichs Adjektiv werre ebefalls durch d'Vokallängi unterschiede: z.B joli un jolie (hübsch).

[ändere] Vokabular

Viili Wörter wo i dr Normandi bnutzt werre unterscheide sich vo de Standardwörter oder hen kei Entsprechig im Standardfranzösisch un i andri Regione vo Frankriich:

• Französischstämmigi Wörter
  • barrer (e Dür züesperre), Standardfranzösisch: fermer à cle
  • clenche (Dürchnopf), Standardfranzösisch: poignée de porte
  • redoubler (in syni eigni Füesstapfe zruggange)
  • tuile (Fritierofe)
• Normännischi Wörter
  • charbonnette (Holzchohle)
  • ensaucer (Salad mit Sauce dressiere)
  • goûtu (öbis wo schmäckt)
  • savoureux (öbis wo güet schmäckt)
  • chasse (Hohlwäg)
  • horzain (öber vo usserhalb vo dr Normandi)
  • rocailler (zwüsche Felse fische)
  • ouiner (pläre, hüüle)
  • viper (gelschtere)
• Archaischi Wörter
  • acre (e Flächeeiheit, usem Normännisch i s'Änglisch entlehnt worre)
  • annuit (Hüt)
  • brésiller (zerbrössle)
  • purer (de Appetiv verderbe) Standardfranzösisch: dégoûter
• Germanischi Wörter
  • achocre (Französisch: maladroit)
  • moque (Mocke, e Tongfäss für z.B Cidre)
  • éluger (langweile) Skandinavisch: lyja (schlo)
  • guignon (Stechginschter), Skandinavisch: hvein
  • muler (ignoriere) Skandinavisch: muli (Muul)
  • melle (Ring) Skandinavisch: mella

^[6]

[ändere] Redewendunge

I dr Normandi git's z.B Redewendunge wie:

• Sérieux comme une vache qui pisse – (ernscht wie e Chüeh bim Seiche)
• Adroit de ses mains comme un cochon de sa queue – (mit syni Händ gnauso gschiggt wie e Sau mit sym Schwanz)
• Franc comme un âne qui recule – (tapfer wie e Esel wo zruggwiicht)

[ändere] Wallonia

Im französische Deil vo Belgie un emene Deil vo Nordfrankriich isch bis i d'1970er s'Wallonisch wyt verbreitet gsi. Inzwüsche wird s'Wallonisch numme no vo circa 15% vo de Wallone gsproche. D'Umgangsproch isch meischtens s'belgischi Französisch.

[ändere] Phonologi

• D'Unterscheidig vo de Nasale [œ̃] un [ɛ̃] wo im Französisch vo Paris am Verschwinde isch isch i Belgie erhalte.
• Ähnlich wie i dr Normandi isch d'Vokallängi phonemisch, e Vokal am End vumene Wort wird bi wiiblichi Adjektiv länger usgsproche.
• Statt dr Unterscheidig zwüschem “helle” ( [a] ) un “dunkle” ( [ɑ] ) a, wird d'Vokallängi unterschiede: [pat] un [paːt] aastatt [pat] un [pɑt] (im Standardfranzösisch wird die Unterscheidig meischtens nümmi gmacht, si isch aber im Süde, i dr Schwiiz un z'Québec no erhalte).
• Im Belgische Französisch gits e Usluutverhärtig wie z.B im Standarddütsche: [ʁos] (Rose) oder [bɛlʃ] (Belgisch).
• Dr Approximant [ɥ] isch mit [w] zämmegfalle: huit isch [wit] aastatt [ɥit]. ^[7].
• S'stummi [h] wird usgsproche.

[ändere] Vokabular

• cramer (verbrenne) Standardfranzösisch: brûler.
• Petèye-crompire (E Grumbire wo im offene Füür broote worre isch).
• septante un nonante (70 & 90) Standardfranzösisch: soixante-dix un quatre-vingt-dix
• quelque chose pour moi manger.

[ändere] Lorraine

I derre Region vo Oschtfrankriich isch ursprünglich Lorrain bzw Welche gsproche worre; e bsunders archaischi Langue d'oil. Inzwüsche sin die Sproche praktisch usgstorbe.

• Dr Vokal [œ] wird züe [ø] gschlosse: aveugle [avœgl] > [avøgl] ^[8]
• S'stummi [h] wird usgsproche.

[ändere] Franche-Comté & Romandie

I dr Romandie isch ursprünglich Franko-Provenzalisch gsproche worre. I dr Schwiiz sin d'Dialäkt allerdings scho früe usgstorbe un wird numme no vo ganz wenigi Welsch-Schwiizer gsproche.

• éclairer (aazünde) Standardfranzösisch: allumer.
• huitante (80) Standardfranzösisch: quatre-vingt
• poutzer (putze) Standardfranzösisch: nettoyer

[ändere] Oberbretagne

I Oschte vo dr Bretagne isch ursprünglich Gallo gsproche worre, e Langue d'oïl wo inzwüsche praktisch verschwunde isch:

• la pluie tombe (s'rägnet, wörtlich: dr Räge fällt) – Gallo: la pléy cheit, Standardfranzösisch: il pleut.
• la maison-là (des Huus do) - Gallo: l'ostèu-la, Standardfranzösisch: cette maison.
• un pochon (e chlys Päggli) - Gallo: un pochon, Standardfranzösisch: un sachet.
• une bouteillée d'eau (e Flasch Wasser – Gallo: unn bótelhaéy d'aèv, Standardfranzösisch: une bouteille d'eau. ^[9]

[ändere] Gascogne

I dr Gascogne i Südweschtfrankriich isch 1982 no vo 51% vo dr Bvölkrig Gascon gsproche worre. S'Gascon isch e Deil vum Okzitanische.

• • S'stummi [h] wird i dr Gascogne usgsproche.
• je l'ai vu à lui

[ändere] Midi

Als Midi-Französisch (Français-méridonial) wird s'Français régional vo Südfrankriich bezeichnet, do wo traditional Okzitanisch mit syni Grossdialäkt gsproche worre isch. Bis i d'Mitti vum 20te Johrhundert isch s'Okzitanisch au i de Stedt no wyt verbreitet gsi, isch aber inzwüsche starch zruggdrängt worre. Bi dr Volkszählig vo 1999 hets 610.000 Müettersprochler gää un circa e Million mit Okzitanisch-kentniss. D'Midi isch für de usprägte regione Akzent bekannt.

[ändere] Phonologi

• S'Midi-Französisch het e drei-stuffigs Vokalsystem, im Gägesatz zum Standardfranzösisch wo e viir-stuffigs het. Zwüsche [e] un [ɛ] wird nüt unterschiede, beids isch inere offene Silbe [e]. D'Wörter fais, avais, c'est werre im Midi [fe], [ave] un [se] usgsproche; im Standardfranzösisch als [fɛ], [avɛ] un [sɛ]. Ähnlich wird inere gschlossene Silbe nüt zwüsche [o] un [ɔ] unterschiede, beids isch [ɔ]. ^[10].
• E wichtigs Merchmool vum Midi-Akzent isch d'Denasalisierig vo de Nasalvokal. D'französischi Nasal sin numme zum Deil nasaliert un dr Nasal Konsonant wo druf folgt wird meischtens usgsproche. So wird pain (Brot) nüt als [pɛ̃] usgsproche sundern als [pɛɛ̃ŋ]. Exemple wird als [ezaãmplə] usgsproche un le interieur als [lɛɛ̃nterjœr]. ^[11].
• Allerdings isch d'Unterscheidig zwüsche de Nasale [œ̃] un [ɛ̃] wo im Französisch vo Paris am Verschwinde isch im Süde güet erhalte.
• Dr Schwa wird imene grosse Deil vum Midi am End vumene Wort usgsproche. So werre z.B plante oder avec als [plaãntə] un [avɛkə] usgsproche. Usserdäm wird dr Schwa Wortintern voreme einzelne Konsonant usgsproche: appelants [apəlaãntə]. ^[12]. Allerdings leit d'Schwaerhaltig-Isoglosse wyter südlich vo dr alte Sprochgränz zwüsche de Langues d'oil un dr Langue d'oc; dr Schwa verschwindet meischtens a dr südliche Gränz vum Limousin un dr Auvergne ^[13].
• Im Süde wird nüt zwüschem “helle” ([a]) un “dunkle” ([ɑ]) a unterschiede. Beids isch [a] (Die Unterscheidig isch im Norde vo Frankriich un i dr Standardsproch ebefalls am verschwinde, isch aber z.B im Québecois un im Schwiizer Französisch güet erhalte).
• Im Midi werre Konsonantehüüfe oft reduziert: exemple wird als [ezaãmplə] usgsproche.
• S' “r” wird im Süde oft grollt [r].

[ändere] Vokabular

• chocolatine (Pain au chocolat)
• chabichou – Poitou (Schoofschäs)
• fenestrons (Fenschterli) vo Provençalisch fenestroun.
• mas (Buurehuus i dr Provence)
• gone – Lyon (Balg)
• bouscatier – Provence (Wälder im Sinn vo Person usem Wald)
• il se le mange – Toulouse (er issts) Standardfranzösisch: il le mange
• espérer (warte) standardfranzösischi Bedütig: hoffe.
• s'passé surcomposé (j'ai eu chanté) wird im Südoschte öfters bruucht un s'passé simple (je chantai) im Weschte.

[ändere] Unterbretagne

Im Weschte vo dr Bretagne isch bis i d'1950er-1960er vorallem ufem Land fascht numme Bretonisch gsproche worre. Inzwüsche het sich s'bretonischi Sprochbiet allerdings scho fascht ganz ufglöst un d'Sproch isch innerhalb vo de näggschte Generatione vum Ussterbe bedroht. Dr Fischerort Douarnenez isch für syni Bretonisme bekannt.

[ändere] Phonologi

• D'Betonig fällt oft uf d'Penultima, also d'vorletschti Silbe vomene Wort. Des führt oft züe dr Schliessig vo [ɔ] züe [o]: bricoler wird als [bʁiˈkole] un aura als [ˈoʁa] usgsproche.
• Usserdäm werre stimmlosi Plosive aschpiriert: paroir wird [pʰaʁwa].
• Im Bretonische gits e Usluutverhärtig wo sich au im Français régional zeigt: perdre oder creuse werre als [pɛʁt] un [kʁøs] usgsproche. ^[14].

(Allerdings sin die Merchmool vorallem do verbreitet wo s'Bretonisch erscht vor churzem verschwunde isch. Inzwüsche het sich s'Français Régional warschynts aagliche.)

[ändere] Grammatik

• Typisch für d'Bretagne isch d'Übertragig vo dr bretonischi Konschtruktion mit gant (mit): Je voudrais avoir la paix avec moi oder mais un café ira avec moi”
• Konschtruktione mit que: mais quelle femme que vous étes? ^[15].

[ändere] Flämisch-sprochigi Gegende

Imene chlyne Deil vo Nordfrankriich isch früeher Flämisch gsproche worre. Inzwüsche isch d'Sproch dört fascht ganz verschwunde.

• D'Vokal [e], [o] un [œ] sin inere offeni Silbe gschlosse un inere gschlosseni Silbe offe: c'était un aurait werre mit [ɛ] usgsproche aber côte mit [ɔ]. ^[16].

[ändere] Korsika

Uf Korsika wird zum Deil no Korsisch gsproche, wo vo de Regionalsproche vo Frankriich d'gröschti Schoonse het z'überlebe.

[ändere] Phonologi

• S'”r” wird grollt [ɾ] usgsproche.
• [st] un [t] + e Konsonant werre Palatisiert.
• D'korsischi Konsonante Mutation wird mangmol übertrooge: [o vɾɑ̃swa] statt [o fʁɑ̃swa] (oh François!). ^[17].

[ändere] Grammatik

• Im Korsische cha d'Verbalphrase am End vum Satz wiiderholt werre, des taucht im Français régional uf:

Korsichs Französisch:Ton père, il chante très bien, il chante (dyn Vater, er singt arg güet, singt er)

Korsisch: U to babbu, canta bè, canta

• Korsischs Französisch: Donnez-moi un de plus (Lange sii mer no eis)

Korsisch: Damni unu di più

Standardfranzösisch: donnez-moi encore un

• Korsischs Französisch: Ca touche à toi (Du bisch dra)

Korsisch: Tocca à tè

Standard Französisch: C'est ton tour

• Korsischs Französisch: Je me suis straccié les pantalons (I ha mer d'Hos verrisse) - straccié vo Korsisch straccià (rysse)

Französisch: Je me suis déchire les pantalons

• Im Französische wird e Möglichkeit i dr Zuchumft mitem Conditionel oder Subjunctiv usdruggt. Im Korsische aber durch s'Imperfekt:

Korsischs Französisch: Si je faisais cela, j'étais malade (wenni des mache dät, wäri Chrank)

Korsisch: Se facia quessa era malatu

Standardfranzösisch: Si je faisais cela, je serais malade ^[18].

[ändere] Quelle

1. ↑ Lodge, Anthony. French- from Dialect to Standard. Routledge. London, Ontario. 1993. Syte 244
2. ↑ Lepelley, René. La Normandie dialectale. Presses Universitaires de Caen. 1999. Syte 93.
3. ↑ Lepelley, René. La Normandie dialectale. Presses Universitaires de Caen. 1999. Syte 103.
4. ↑ Lepelley, René. La Normandie dialectale. Presses Universitaires de Caen. 1999. Syte 102.
5. ↑ Lepelley, René. La Normandie dialectale. Presses Universitaires de Caen. 1999. Syte 103.
6. ↑ Lepelley, René. La Normandie dialectale. Presses Universitaires de Caen. 1999. Syte 95
7. ↑ Artikel „Belgisches Französisch“ i dr dütsche Wikipedia mitem Stand vum 17. Novämber 2006
8. ↑ Rickard, Peter. A History of the French Language. Hutchinson University Library, London. 1974. Syte 127
9. ↑ Artikel Gallo i dr französische Wikipedia mitem Stand vum 29. Dezämber 2006
10. ↑ Ayres-Bennet, Wendy. A History of the French Language through Texts. Routledge. London, Ontario. 1996. Syte 263.
11. ↑ Ayres-Bennet, Wendy. A History of the French Language through Texts. Routledge. London, Ontario. 1996. Syte 264.
12. ↑ Ayres-Bennet, Wendy. A History of the French Language through Texts. Routledge. London, Ontario. 1996. Syte 263.
13. ↑ Lodge, Anthony. French- from Dialect to Standard. Routledge. London, Ontario. 1993. Syte 244
14. ↑ Radatz, Hans-Ingo. Französisch, Bretonisch und...Gallo- Ist die Bretagne dreisprachig?. 1997. Vo http://user.uni-frankfurt.de/~hradatz/GALLO.pdf.
15. ↑ Radatz, Hans-Ingo. Französisch, Bretonisch und...Gallo- Ist die Bretagne dreisprachig?. 1997. Vo http://user.uni-frankfurt.de/~hradatz/GALLO.pdf.
16. ↑ Ager, Dennis. Sociolinguistics and Contemporary French. Cambridge University Press. 1990.
17. ↑ Jaffe, Alexandra. Ideologies in Action. Language Politics on Corsica. Mouton de Gruyter. Berlin-New York. 1999. Syte 112
18. ↑ Jaffe, Alexandra. Ideologies in Action. Language Politics on Corsica. Mouton de Gruyter. Berlin-New York. 1999. Syte 112

Dr Artikel „Français régional“ isch einer vo de bsunders glungene Artikel. Des bedütet nüt dass dr Artikel vollständig oder perfekt isch; lo dich also nüt devo abhalte de Artikel z’verbessre un z’erwiitre!

Sproche vo Frankriich Baskisch | Bretonisch | Elsässisch | Flämisch | Français régional | Franc-Comptois | Franko-Provenzalisch | Französisch | Gallisch | Gallo | Gaskonisch | Jenisch | Jiddisch | Katalanisch | Korsisch | Langues d'oïl | Lorrain | Lothringisch | Normännisch | Okzitanisch | Pikardisch | Poitevin-Saintongeais | Romani | Vosgien | Wallonisch |