Novosibirsk
Oddi ar Wicipedia
|
Novosibirsk
|
|
|---|---|
|
Oblast Novosibirsk
|
|
 |
|
| Lleoliad Novosibirsk | |
 |
.png/100px-Coat_of_Arms_of_Novosibirsk_(2004).png) |
|
Daearyddiaeth
|
|
| Arwynebedd | 447.2 km² |
| Uchder uwchben lefel y môr | 150 m |
|
Demograffeg
|
|
| Poblogaeth (Cyfrifiad 2002) | 1,425,508 |
| Poblogaeth (amcangyfrif 2005) | 1,405,600 |
|
Gwleidyddiaeth
|
|
| Maer | Vladimir Gorodetsky |
Dinas drydedd fwyaf Rwsia ar ôl Moskva a St Petersburg yw Novosibirsk (Rwsieg Новосиби́рск). Dinas fwyaf Siberia a chanolfan weinyddol Oblast Novosibirsk a Thalaith Ffederal Siberia yw hi hefyd. Lleolir yn ne-orllewin Siberia, ar Afon Ob, un o afonydd mwyaf Rwsia. Sefydlwyd ym 1893 fel croesfan ar gyfer y rheilffordd Draws-Siberaidd dros yr afon. Ei enw o 1895 tan 1925 oedd Novonikolayevsk.
[golygu] Hinsawdd
Mae'r hinsawdd yn gyfandirol gyda gwahaniaeth mawr rhwng tymheredd yr haf a thymheredd y gaeaf.
[golygu] Hanes
Sefydlwyd y ddinas ym 1893 fel yr oedd y rheilffordd Draws-Siberaidd yn cael ei hadeiladu drwy'r ardal. Ar y cychwyn, enw'r dreflan oedd Aleksandrovsk er parch i Sant Alexander Nevsky, noddwr nefol Tsar Alexander III. Ar ôl ei farwolaeth ym 1895, fe'i hailenwyd yn Novo-nikolayevsk er parch i Sant Nikolay Chudotvorets noddwr nefol y tsar newydd Niclas II. Dyrchafwyd y dreflan i statws dinas ym 1903, ac ar drothwy Chwyldro Rwsia ym 1917 roedd ei phoblogaeth wedi tyfu i ryw 80,000 o drigolion. Yn sgil y chwyldro, roedd Novosibirsk yn bencadlys pwysig i'r lluoedd gwyn yn y Rhyfel Cartref o dan Llyngesydd Aleksandr Kolchak, ond cipiwyd y ddinas gan y Fyddin Goch ym 1919. Ym 1921, symudwyd gweinyddiaeth y rhanbarth o Omsk i Novosibirisk, ac o hyn ymlaen hon oedd prifddinas y rhanbarth. Ym 1925, derbyniodd ei enw presennol Novosibirsk (Dinas Newydd Siberia). O'r 1930au ymlaen, newidiodd cymeriad y ddinas: datblygodd fel canolfan ddiwydiannol, yn enwedig yn ystod yr Ail Ryfel Byd, pryd symudwyd llawer o ffatrïoedd o orllewin Rwsia er diogelwch. Ym 1957, adeiladwyd argae i greu cronfa ddŵr a gorsaf drydan hydroelectrig yn agos at y ddinas (Cronfa Ddŵr Novosibirsk a Gorsaf Drydan Hydroelectrig Novosibirsk). Dwyshaodd erydiad pridd ar ôl i fforestydd gael eu torri er mwyn clirio tir o gwmpas y gronfa, gan arwain at llifogydd amlach a phroblemau ecolegol eraill. Yr un flwyddyn adeiladwyd Akademgorodok ar lannau'r llyn yn ymyl Novosibirsk. Sefydlwyd pedair ar ddeg o athrofeydd ymchwil a phrifysgolion yno mewn cyfnod byr, a lleolwyd pencadlys newydd cangen Siberia Athrofa Wyddorau Rwsia yno. Erbyn dechrau'r 1960au roedd poblogaeth y ddinas wedi tyfu i un miliwn. Dechreuwyd adeiladu metro ym 1979, a'r llinell gynta'n agor ym 1985.
