Snits (stêd)

Ut Wikipedy

Satelytfoto mei de steden Snits en Ylst.

De wetterpoarte

De grêft fan it lyts sân yn Snits

Snits op de kaart fan Willem en Joan Blaeu yn 1652.

Snits is in stêd ten súdwesten fan Ljouwert en it haadplak van de gemeente Snits. De stêd hat ûngefear 33.000 ynwenners. It stasjonsgebiet falt sûnt 2007 ûnder de beskerme steds- en doarpsgesichten.

Snits leit yn súdwest Fryslân tichtby de Snitser Mar en is bekend troch syn grêftsjes de Wetterpoarte (symboal fan de stêd) en wettersport (Snitswike). Snits is ien fan de Fryske Alve Stêden dy't by de Alvestêdetocht oandien wurde. De stêd hat in sintrumfunksje foar súdwest-Fryslân (de Súdwesthoeke).

[bewurkje seksje] Skiednis

[bewurkje seksje] Untstean

Snits is ûntstien wêr't de farwei ( yn âlde dokuminten Magna Fossa, grut kanaal, neamd) nei it noarden de súdlike dyk fan de Himpolder Skerhim krúst. De farwei nei it noarden (Geau, Snitser Aldfeart) wie needsaaklik wurden omdat de Middelsee troch tichtslykjen ferlern gien wie. De âlde himdyk komt Snits binnen as Himdyk, wurdt dêrnei de Alde Dyk en rint dan fierder as de Wide en Nauwe Noarderhoarnes. Dêrnei ferfolget hy syn wei as Piperstrjitte en Nauwe en Wide Burgstrjitten, en is dêrnei de basis fan de drokke winkelstrjitte Easterdyk, om op't lêst as Griene Dyk Snits te ferlitten.

Snits krige fan de 13e ieu ôf ferskate stedsrjochten, dy 't yn 1456 offisjeel fêstlein waarden. Snits waard dêrmei ien fan de Fryske Alve Stêden. Dit wie ek it begjin fan in bloeiperioade as hannelsstêd dy't oan 1550 ta duorje soe. Yn 1492 waard mei de oanlis fan in stedsgrêft en stedsmuorre begûn. Nei dy tiid wie Snits de ienige ommuorre stêd fan Fryslân. Fan de âlde festingwurken binne no allinnich noch de Wetterpoarte en it Bolwurk oer.

[bewurkje seksje] Partnerstêd Kurobe

Sûnt 10 septimber 1970 bestiet in jumelage tusken Snits en de Japanske stêd Kurobe. Doetiidske boargemaster L. Rasterhoff, brocht op dat stuit in besyk oan Kurobe en waard ta eareboarger beneamd. Boargemaster Hatsuo Terade fan Kurobe brocht yn 1972 in tsjinbesyk oan Snits. Yn 2000 besochten delegaasjes fan beide stêden elkoars stêd opnij. De Japanners ûnthulden yn Snits in keunstwurk; de Snitsers waarden ferblide mei de ûntbleating fan in Snitsplein yn Kurobe.

[bewurkje seksje] Taal

Yn Snits wurdt in eigen dialekt sprutsen dat werom te fieren is op de Hollânske sprektaal fan foar 1600. It Snitsersk heart ta de Stedsfryske dialekten.

[bewurkje seksje] Polityk

It Kolleezje fan Boargemaster en Wethâlders fan Snits bestiet út:

Boargemaster: drs. A.A.M. (Arno) Brok
Wethâlders:
- B.J. van der Broek (PVDA) loko-boargemaster
- T. Metz (CDA)
- A. Ekhart (PVDA)
- J. Bargboer (CDA)
Siktaris: G.J.P. van den Berg
Griffier: B.J. Schaafsma

[bewurkje seksje] Handel en yndustry

De bekende kleanwinkelketen C&A begûn yn 1861 mei in winkel yn Snits. De sûkerwurkfabryk Tonnema makket pipermunt ûnder de namme KING. Dizze namme hat neat mei it Ingelske wurd foar kening te krijen: It is in ôfkoarting dy't stiet foar 'Kwaliteit In Niets Geëvenaard'. Snits hat fierder stielyndustry, masinebouw, in tou- en trossenfabryk (Lankhorst), en sûnt 1964 in fêstiging fan de ritsslutingenprodusint Yoshida YKK út Kurobe. Dit wie de earste Japanse fabryk in Nederlân, en it wie de earste Europeeske festiging fan YKK. Ek Mitsui Sekka, in Japanske fabrikant fan keunsttrieden, hat in fabryk yn Snits.

[bewurkje seksje] Ferkear en ferfier

Snits leit oan de snelwei A7 fan Grins nei Noard-Hollân. Fierders hat Snits twa treinstasjons - (Snits en Snits Noard) - oan it spoar Starum–Ljouwert. It busferfier mei omlizzende gemeenten wurdt fersoarge troch Connexxion en Arriva.

Boppedat leit Snits oan wetterwegen, ûnder mear de Houkesleat dy't de stêd ferbynt mei de Snitser Mar en it Prinses Margrietkanaal. Yn 2003 is it Houkesleat Akwadukt klear komd sadat Snits no in folsleine rûnwei hat.

[bewurkje seksje] Om te besjen

Snits is in bekend wettersportsintrum mei sa'n 130 wettersportbedriuwen en 13 jachthavens. Teffens hat it in monumintaal sintrum mei âlde hearehuzen.

Wetterpoarte út (1613)
stedhûs Snits
Martinitsjerke (Snits) uit (1498), mei in kariljon fan 50 klokken

[bewurkje seksje] Eveneminten

Snitswike, sylevenemint op de Snitser Mar
Swinging Snits, live-muzyk yn kafees en op strjitte
Alve Stêden Fytsfjouwerdagetocht

Op 12 novimber 2005 wie de lanlike yntocht fan Sinteklaas yn Snits. By de Wetterpoarte lei Pakjesboat 12 foar de wâl.

[bewurkje seksje] Keunst en kultuer

[bewurkje seksje] Musea

Frysk Skipfeartmuseum
Nasjonaal Modelspoarmuseum

[bewurkje seksje] Bioskoop

Cine Snits

[bewurkje seksje] Poadia

It Bolwurk, langstbesteande poppoadium fan Fryslân

[bewurkje seksje] Kulturele organisaasjes

SLAS, Stifting Literêre Aktiviteiten Snits

[bewurkje seksje] Kultureel Kertier

Yn 2010 moat der in Kultureel Kertier ferrize. De gemeente hat plannen ûntwikkele om fan de Westersingel en it Noarderkertier it sintrum fan in Kultureel Kertier te meitsjen. It plan wêrfan de kosten rûsd wurde op 25 miljoen euro hâldt yn:

it ûnderbringen fan in teater en in diel fan it hjoeddeiske Sintrum foar de Keunsten (CvdK) yn de eardere Noardertsjerke;
it ûnderbringen fan in oar diel fan it CvdK yn It Bolwurk, yn eardere skoalgebouwen en yn it Van Loohûs;
nijbou foar in teater (kapasiteit 600 sitplakken) op it stee fan it hjoeddeiske TPG gebou;
it ferbinen fan de ouwers fan de Westersingel en de Tsjerkegrêft mei in rinbrêge en in driuwend poadium yn de grêft.

De Iepenbiere Bibleteek en de Martinitsjerke wurde beide opnomd yn it Kultureel Kertier.

[bewurkje seksje] Muzykkorpsen

Steedlik Muzykkorps Snits
Harmony
Rythm Stars
Advendo

[bewurkje seksje] De Sulveren Krystbal

De kultuerpriis fan Snits hjit De Sulveren Krystbal en is wyls alve kear útrikt. De ûnderskieding wurdt jierliks útrikt oan immen dy't him op it mêd fan muzyk en kultuer foar Snits en omkriten ynset hat. Winners wienen ûnder oaren:

Henk van der Veer, skriuwer
2005: Maaike Schuurmans, musicalstjer
2006: Yede van Dijk, toanielspiler

[bewurkje seksje] Underwiis

In Snits binne tsien basisskoallen en trije middelbere skoallen. De basisskoallen binne:

Thomas fan Akwino
De Wyken
De Aldfeart
Bonifatiusskoalle
Swetteskoalle
Simon Havingaskoalle
De Fjoerflinter (fúzje tusken De Standerd en de Jan van Nassauskoalle)
Julianaskoalle
Johannes Postskoalle
It Harspit
De Trijemêster

De trije middelbere skoallen binne:

R.S.G. Magister Alvinus
Bogerman
A.O.C.

[bewurkje seksje] Sûnenssoarch

Anthonius sikehûs

[bewurkje seksje] Sport

VV Sneek, fuotbalklub
LSC 1890, ien fan de âldste fuotbalklubs fan Nederlân
ONS Snits, fuotbalklub. De klub waard yn it seizoen 2005/2006 kampioen yn de sneonhaadklasse C
Sneeker MHC, hockeyklub fan Snits

[bewurkje seksje] Bekende Snitsers

Toon Gerbrands
Pieter Sjoerds Gerbrandy
Pauline Krikke
Dieuwkje Nauta
Murk van Phelsum
Jakob van Schevichaven
Willem de Sitter
Monique Sluyter
Bart Tromp
Manon Thomas
Kees Deenik
Sherida Spitse

[bewurkje seksje] Ferskaat

Sneek wie de namme fan it antyreklameburo fan de Amsterdamske provo Rob Stolk.
Van Drs. P is it nûmer Sneker café.

[bewurkje seksje] Strjitten

Alle Strjitten yn Snits.

[bewurkje seksje] Literatuer

Schroor, M. De wereld van het Friesche landschap útjûn troch Wolters Noordhoff 1993 ISBN 9001955193

[bewurkje seksje] Keppeling om utens

Kategory: Snits