Liam Ó Loingsigh
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Bhí Liam Ó Loingsigh (Béarla: Liam Lynch; 9 Samhain, 1893 – 10 Aibreán, 1923) ina oifigeach san airm Óglaigh na hÉireann i rith Cogadh na Saoirse agus ginearál i gceannas ar forsaí i gcoinne an chonradh i rith Cogadh Cathartha na hÉireann.
 |
Ní mór an t-alt seo a ghlanadh, ionas go mbeidh caighdeán níos fearr ann. |
[athraigh] A óige
Rugadh Liam i sráidbhaile i gContae Luimneach, gar don cathair Baile Mhistéala i gContae Chorcaí. Jeremiah agus Máire Ceallaigh Uí Loingsigh ab ea a thuistí. D'fhreastail sé ar Scoil Anglesboro ar feadh a leanbhaois.
Sa bhliain 1910, agus é seacht mbliana déag d'aois, thosaigh sé printíseacht i gcrua-earraí trádála Uí Néill i mBaile Mhistéala, áit a bhí sé ina bhaill de Conradh na Gaeilge agus Sean-Ord na nIbeirneach. Níos déanaí fuair sé post i gCeannaí Admhaid De Bara i mBaile Mainistir Fhear Maí. Díreach tar eis Éirí Amach na Cásca, 1916, chonaic sé gabhadh agus maraíodh David agus Richard Ceannt as Teach Bawnard ag Constáblacht Ríoga na hÉireann.
[athraigh] Cogadh na Saoirse
I gCorcaigh, rinne Ó Loingsigh eagrú ar na hÓglaigh ansin sa bhliain 1919, agus i rith an chogaidh bhí sé ina Cheannfort ar Bhriogáid 2 den IRA. Chabhraigh Ó Loingsigh le ghabhadh an oifigeach Sasanach Ginearál Lucas, i Mí Meitheamh, 1920. Lámhachadh Coirneil Danford i rith an eachtra. D'éalaigh Lucas nuair a bhí sé i lámh fir an tIRA as Contae an Chláir. Gabhadh é féin, chomh maith le oifigí eile ón Bhriogáid 2, i Halla Cathrach Corcaigh i mí Lúnasa, 1920. Gabhadh Traolach Mac Suibhne, méara Corcaigh - a fuair bás de bhárr stailc ocrais i bpríosún. Thug Loingsigh ainm bréagach, agus ligeadh saor é trí lá níos déanaí. I rith an am céanna, bhí na Sasanaigh tar eis beirt a mharaíodh, ag ceapadh gur Liam a bhí iontu (bhí an t-ainm céanna acu).
I mí Meán Fómhar, 1920, chomh maith le Ernie Ó Mháille, thóg sé fórsa le Dún Arn na Sasanaigh a thógail i Magh Ealla. Thóg siad na hairm go léir agus chuir siad an foirgneamh trí thine. Roimh deireadh 1920, bhí an bua ag briogáid Uí Loingsigh thar forsaí na Sasanaigh dhá uair eile trí luíochán. Lean sé leis an dtreallchogaíocht i dtús na bliana 1921. Ach san am céanna maraíodh 10 óglach, gabhadh 8 eile i Mainstir Na Morna, agus theip ar luíochán ar traein ag Upton. Fuair suas le 10 ball den IRA bás.
I mí Aibreáin 1921, ath-eagraíodh an t-IRA arís bunaithe ar réigiúin. Bhí an méid clú agus cáil bainte amach ag Liam gur rinneadh Ceannfort den chéad ránnan deisceart de. Ón am seo go dtí an soscogaidh a chuir deireadh leis an gcogadh i mí Iúil 1921, bhí an ránann seo faoi bhrú de bhárr méadú fórsaí na Sasnaigh sa Deisceart agus ath-eagrú an fórsa seo chun deighleáil le bearta an treallchogadh. Nuair a tháining an soschogadh bhí Loingsigh sásta toisc an easpa airm a bhí aige, ach cheap sé go léanfadh an cogadh tar eis tamaill.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.
