Rothar

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Is gléas talún le dhá roth í rothar. Cóir taisteal ana áisiúil ar fad is ea an rothar. Tá sé saor le ceannach agus an té go mbíonn sé aici nó aige, bíonn sí nó sé beagbheann ar aon bhóthar da fhaid. Ina theannta sin, tugann an rothaíocht suathadh maith do bhaill an duine agus is sláintiúil an cinéal caitheamh aimsire é, ní airmhighim a bhfaigheann duine de d'aoibhneas tríd le dul amach faoin dtuaith faoin aer breá ghlan aon tráth den bhliain is mian leo.

Tagann gluaiseacht ó dhuine ina shuí nó ina luí ar dhiallait, trí throitheáin. Tá an rothar ar cheann de na modhanna iompair is coitianta ar an domhan, agus tábhacht thar na bearta leis i dtíortha áirithe. Is reabhraidh é agus caitheamh aimsire a bhfuil an-tóir é an rothaíocht chomh maith.

Is féidir luas de suas le 50km san uair a bhaint amach ar rothar agus d'éirigh leis an gCeanadach Sam Whittingham 142.51km san uair a bhaint amach ar chúrsa rása. Is é seo an curiarracht le haghaidh córas iompar a mbaineann feidhm as cumhacht dhaonna.

Tá an rothar trí huaire níos gaiste ná siúl na gcos leis an iarracht chéanna agus trí huaire níos feidhmiúla. Mar bhealach chun bia a thiontú go fuinneamh áisiúil is é seo an modh gluaiseachta is feidhmiúla atá ag neach beo ar bith.

[athraigh] Stair

Is iomaí réamhtheachtaí a bhí ann don rothar. Luaitear go minic an célérifière a chum an Cúnta Mede De Sivrac i 1790, agus an lauftmaschine a chuir an barún Gearmánach Karl Drais Von Sauerbronn os comhair mhuintir Pháras i 1818. Bhí gléasanna eile ar nós an draisienne, an hobby horse, biciped agus an trotinette ann chomh maith agus an vélocipède a raibh an-tóir air tar éis 1866. Bhí siad an-mhíshócúlach agus bronnadh an leasainm 'boneshaker' orthu.

Tosaíodh ar rotha cúitiuc a chur ar rothair in 1869 agus bhí siad níos sócúl ansin. Tosaíodh feidhm a bhaint as an shlabhra chun an ghluaiseacht a éascú leis an 'Rover' a chum J.K. Starley sa Bhreatain agus bhí an rothar i bhfad níos slána dá bharr sin, agus de bharr an dá roth a bheith ar aon mhéid. Thiomáin an slabhra an roth cúil a bhí ag casadh ar luas níos airde ná na troitheáin agus bhí an rothar níos tapúla dá bharr sin. Cuireadh feadán aeir sna rotha, rud a chuir tuilleadh feabhais ar socúlacht agus luas na gléasa. Tosaíodh ar an rothar a tháirgeadh ar bhonn thionsclaíoch agus bhí án-éileamh air mar mhodh taistil i mbailte agus faoin tuath, mar go raibh siad saor go leor don lucht oibre.

Thug an rothar deis taistil do mhná chomh maith agus bhí gach cineál duine in ann dul níos faide ó bhaile. Chuaigh an capall i léag mar áis iompair ag an am céanna. Bhí an-tionchar ag an rothar ar an tionsclaíocht chomh maith, mar gheall ar an bhforbairt a rinneadh ar creathlaigh éadroma agus ar rotha miotail, agus bhí na deartháireacha Wright, mar shampla, ina ndéantóirí rothar sular thug siad faoi eitleáin a thógáil. Agus mar gheall ar an líon daoine a thosaigh ag taisteal na tíre bhí tionchar polaitiúil ag an rothar. Cuireadh eagraíochta turasóireachta agus taistil ar bun agus brúdhreamanna a d'éiligh feabhas ar bhóithre, ar lóistín agus ar an léarscáilíocht.

In Éirinn, do bhain timirí Chonradh na Gaeilge agus na hÓglaigh feidhm as an rothar chun ranganna agus cruinnithe a eagrú.

Tháinig an gluaisteán chun cinn ag an am céanna agus tháinig meath ar an rothair mar mhodh taistil idir cathracha, ach leanadh ar aghaidh á thaisteal ar i mbailte móra chun turais ghearra a dhéanamh, in áiteanna atá ró-chúng don ghluaisteán nó ina bhfuil locadh gluaisteán gann nó an-daor. De réir mar a d'éirigh daoine as an rothar mar phríomh-mhodh taistil tháinig sé chun cinn mar ghléas caitheamh aimsire, go háirithe ag déagóirí.