Uachtarán na hÉireann

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Brat an Uachtaráin a thógadh isteach i 1945

Is é ceann stáit na hÉireann an tUachtarán. Bunaíodh an post seo le Bunreacht na bliana 1937 nuair a cuireadh post an Ghobharnóra, a bhí ina ionadaí ag Rí Shasana in Éirinn agus í ina ballstát de Chomhlathas na Breataine, ar ceal.

Is beag cumhachta atá ag an Uachtarán i ndáiríre ach amháín i gcás go bhfuil amhras air nó uirthi faoi dhlithe a reachtaíonn an Dáil.

[athraigh] Toghadh

De réir Airteagal 12 de Bhunreacht na hÉireann tá tosach ag an Uachtarán ar gach uile dhuine sa Stát, 'agus ní foláir dó na cumhachtaí agus na feidhmeanna a bheirtear don Uachtarán leis an mBunreacht seo agus le dlí a oibriú agus a chomhlíonadh'. Toghthar an tUachtarán trí vóta díreach an phobail ar mhodh an Aonvóta Inaistrithe agus ceart ag gach saoránach de chuid na hÉireann vótáil sa toghchán. Tréimhse seacht mbliana a chaitheann Uachtarán in oifig, agus is féidir é a atoghadh ar feadh tréimhse amháin eile de sheacht mbliana. Cónaíonn an tUachtarán in Áras an Uachtaráin i bPáirc an Fhíonuisce.

[athraigh] Dualgais

Is é an tUachtarán a cheapann an Taoiseach (Príomh-Aire) agus baill eile an Rialtais de reir molta nó ainmnithe ó Dháil Éireann. Is é chomh maith a achtaíonn gach dlí de chuid an Oireachtais agus atá in ardcheannas ar na Fórsaí Cosanta. Chaith Eamon de Valera, Seán T. Ó Ceallaigh agus Pádraig Ó hIrighile dhá thréimhse san Áras agus tá Máire Mhic Ghiolla Íosa i lár a dara tréimhse anois bail ó Dhia uirthí.

[athraigh] Cumhachtaí

I measc cumhachtaí an Uachtaráin tá:

• Baill an Rialtais, chomh maith le breithimh agus oifigigh eile a cheapadh
• An Dáil a chomóradh agus a lánscoir
• An tOireachtas a chomóradh
• Ionadaíocht a dhéanamh ar son na ndaoine
• Billí a shíniú agus a chur faoi bhreith na Cúirte Uachtaraí
• Feidhmiú mar Ardcheannasaí na bhFórsaí Cosanta (Óglaigh na hÉireann)

Máire Mhic Ghiolla Íosa

[athraigh] Uachtaráin na hÉireann 1938-

Ba é Dubhghlas de hÍde, a toghadh gan iomaíocht, an chéad Uachtarán i 1938.

Uimhir	Ainm	Pictiúr	In oifig	As oifig	Páirtí
1.	Dubhghlas de hÍde		25 Meitheamh, 1938	24 Meitheamh, 1945	Ainmniúchán uile-pháirti
2.	Seán T. Ó Ceallaigh		25 Meitheamh, 1945	24 Meitheamh, 1959	Fianna Fáil
3.	Éamon de Valera		25 Meitheamh, 1959	24 Meitheamh, 1973	Fianna Fáil
4.	Erskine H. Childers		24 Meitheamh, 1973	17 Samhain, 1974	Fianna Fáil
5.	Cearbhall Ó Dálaigh		19 Nollaig, 1974	22 Deireadh Fómhair, 1976	Fianna Fáil
6.	Pádraig Ó hIrighile		3 Nollaig, 1976	2 Nollaig, 1990	Fianna Fáil
7.	Máire Mhic Róibín		3 Nollaig, 1990	12 Meán Fómhair, 1997	Lucht Oibre, Páirtí na nOibrithe agus Neamhspleáchaí
8.	Máire Mhic Ghiolla Íosa		10 Samhain, 1997	In oifig anois	Fianna Fáil / Neamhspleách

[athraigh] Naisc sheachtracha

• Suíomh oifigiúl

Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.