Cezišćina

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

(Цез мец [Cez mec])
Cezišćina

rěčnicy

něhdźe 15.000

klasifikacija

Kawkaske rěče (diskutowany)

Sewjerowuchodnokawkaske rěče

Dagestanske rěče

Awaro-Ando-Didoiske rěče

Didoiske rěče

rěčne kody

ISO 639-2:

cau

ISO 639-3 (SIL):

ddo]

pok.·disk.·wobdź.

Cezišćina je sewjerowuchodnokawkaska rěč, kotraž so wot něhdźe 15.000 rěčnicow w juhozapadźe Dagestana rěči. Dokelž žana spisowna rěč njeje, so wužiwaja k pisanskej komunikaciji Awarišćinu abo Rušćinu, kotraž najwjetši Cezy jara derje wobknježa. Cezišćina so na šulach njewuči. Wona ma wjele wliwow a požčonki z Rušćiny, Awarišćiny, Persišćiny, Georgišćiny abo Turkskich rěčow regiony.

[wobdźěłać] Mjeno rěče

Mjeno cez pochadźe wot ceziskeje rěče a woznamjenja worjoł. W druhich rěčach so druhdy mjenuje cezišćinu po jeje georgiskej mjenje, dido.

[wobdźěłać] Narěče

Cezišćina so móže do slědowacych narěčow rozdźěłać, kotrež buchu po wsach mjenowane, w kotrychž so rěčane; swójske mjenowanja wsow su tu w datym času w spinkach mjenowane:

Asach (Asaq)
Tsebari (Ceboru)
Mokok (Newo)
Kidero (Kidiro)
Sagada (Soƛʼo)

[wobdźěłać] Fonologija

Wšě fonem je listowany z jeho IPA [brackets], łaćonskej a kyriliskejCyrillic alphabet representations.

[wobdźěłać] Konsonanty

	Bilabial	Dental	Lateralne	Palatal	Welar	Uwular	Faryngalne	Glotalne
Kluzil	[p] [b] [pʼ] p b pʼ п б пI	[t] [d] [tʼ] t d tʼ т д тI			[k] [ɡ] [kʼ] k g kʼ к г кI	[qʼ] qʼ къ
Frikatiwne		[s] [z] s z с з	[ɬ] ł лъ	[ʃ] [ʒ] š ž ш ж		[x] [ɣ] x ɣ х гъ	[ħ] [ʕ] ħ ʕ хI гI	[h] h гь
Afrikatne		[ʦ] [ʦʼ] c cʼ ц цI	[t͡ɬ] [t͡ɬʼ] ƛ ƛʼ лI кь	[ʧ] [ʧʼ] č čʼ ч чI		[q͡χ] q хъ
Nazal	[m] m м	[n] n н
Likwid		[r] r р	[l] l л
Połwokal	[w] w в			[j] y й

Cezišćina pokaza inwentar 33 konsonantow.
Glottalny kluzil ([ʔ]) njeje fonemiski ale wustupuje awtomatisce před njefaryngalowanymi wokalemi w poziciji na spočatku słowa.
Konsonantowe zeskupjenja buchu často wułamane přez zasunjenje epentetiskeho wokala [e]. Po [j], zasunjeny wokal je [i].
Nazwukowe konsonanty so móžeja faryngalować a su markěrowane jako tajke w namjetowanej ortografiji přez mały [ˁ], kotryž slěduje konsonant; w kyriliskim prawopis palochka ("Ӏ" abo "I") so wužiwa po wokalu, kotryž slěduje konsonant.

- Konsonantowe faryngalowanje na kóncu złóžkow je transkribowane w kyriliskej z Cʼ (hdźež C steji za konsonant) a z VCˁ w łaćonskej transkripciji (V steji za wokal). Někotre słowniki pisaja to jako VIC , kotrež čini sćěh CVIC dwuzmyslny (hlej deleka).
- Konsonantowe faryngalowanje na kóncu złóžkow je transkribowane w kyriliskej z CVI (palochka slěduje wokal, mjeztym zo faryngalowanje aktualnje wobwliwuje jón bóle hač předchadny konsonant) a z CˁV we łaćonskej transkripciji.
- Faryngalizacija wězo pječa je epiglotalna.

Labializowane konsonanty buchu pisane jako Cв w kyriliskej a jako Cʷ we łaćonskej transkripciji. Konsonant pola p, pʼ, b, m, w, n, l, y a ʕ so móže labializowany.