Linguistiko

De Wikipedio

Linguistiko esas cienco studianta linguo. En precipua linguistiko linguo studiesas kom sistemo autonoma sen ula kontakto kun realeso qui existas exter linguo. En linguistiko objekti di studio povas esar:

• generala qualesi dil omna lingui homala. Ca domeno esas generala linguistiko.
• un linguo o dialekto.
• linguo di ula persono (idiolekto) o linguo di ula grupo.

Linguistikala studiado povas esar:

• sinkronala. – Catempe studiesas ula situacio qua existas en ula linguo ye ula momento. Ofte studiesas linguo di nuna tempo (qua esas abstrakto).
• diakronala. – Catempe studiesas ula linguo kom chanjanta fenomeno en tempo pasanta. En diakronala studiado chanjin dil fenomeni deskiptesas kun helpo di anciena texti o kun helpo di materialo quin parenta od altri lingui donas.

Domeni en linguistiko esas:

• fonetiko (studio pri foni)
• gramatiko
  • fonologio (fonetiko funcionala)
  • morfologio
  • sintaxo
• lexikologio
  • onomasiologio (studio pri nomi, nomizado)
  • etimologio (studio pri origino di vorti)
  • lexikografio (studio pri lexiki)
  • terminologio
• semantiko
• stilistiko
• geografio linguala
• tipologio linguala

La radiko di linguistiko esas en filozofio. Filozofi en Antiko ponderis vera nomi di objekti e kazi. De ta pensado naskis vortoklasi, e samatempe naskis nova cienco, linguistiko. Do koncepti che linguistiko pri esenco di linguo esas kreita da filozofi. Antika filozofo-linguisti kreis nuna vortoklaso-koncepti, qui demonstras quala klasi esis importanta en la Grekiana e la Latina. Quankam ta vortoklasi ne esas universala. Por exemplo, en la Finlandana esus necesa propra klaso por deverbala substantivi (vorto povas havar ambe atributi di verbo e kazo-sufixi di substantivo), en Turka lingui adverbo (atributo di verbo) e adjektivo (atributo di substantivo) ne havas ula morfologiala difero.

Proxima cienco-domeni di linguistiko esas:

• textaro-linguistiko (Angle: corpus linguistics)
• linguo-filozofio
• linguo-teknologio
• psikolinguistiko
• nervo-linguistiko
• socio-linguistiko
• semiotiko (generala doktrino di signi)
• filologii di diversa lingui
• studio pri anciena texti
  • paleografio (studio pri anciena sistemi di skriburi)